Bu yazımda son dönemlerde oldukça popüler hale gelen ergojenik besinler hakkında bilgi vereceğim.
Ergojenik Nedir?
“Ergojenik” kelimesi köken olarak Yunanca “ergon” (iş) ve “genon” (üretmek) kelimelerinin birleşiminden türetilmiştir.
Sporcuların performans kapasitelerini artırma, çalışma verimlerini yükseltme ve hem fizyolojik hem de psikolojik olarak daha yüksek bir başarıya ulaşma arzusu bu kavramın temelini oluşturur. Bu nedenle sporcular, performans avantajı sağlayacağına inandıkları ergojenik desteklere yönelirler.
Ergojenik Besinlerin Tarihçesi
Sporcuların ergojenik desteklere olan ilgisi antik dönemlere kadar uzanmaktadır. Milattan önce 400’lü yıllarda sporcular, deneme-yanılma yöntemleri ya da dönemin bilge kişilerince hazırlanan reçeteler yardımıyla güç ve performanslarını artırmayı amaçlamışlardır.
Bilinen ilk ergojenik yardımcılar arasında;
- M.Ö. 3. yüzyılda atletlerin hızlı koşmak için mantar tüketmesi,
- Romalıların savaş arabası yarışlarında atlarına su ve bal karışımından yapılan hidromel vermesi,
- Güney Amerika’da yerlilerin kakao filizlerini çiğnemesi gibi yöntemler yer alır.
Bu geleneksel uygulamalar, spor performansını destekleme arzusunun insanlık tarihi kadar eski olduğunu göstermektedir.
Ergojenik Besinlerin Günümüzdeki Yeri ve Kullanım Amaçları
Modern toplumda sporcuların performans arayışları çeşitlenmiş ve bu durum, farklı ergojenik desteklerin kullanımını artırmıştır. Ergojenik destekler artık yalnızca doğal yöntemlerle değil, piyasada kapsül, tablet, yumuşak jel, sıvı, toz ve çubuk gibi farklı formülasyonlarla sunulmaktadır.
Bu desteklerin kullanımı; sportif performansı artırmak, kas dokusunun gelişimini desteklemek, dayanıklılığı artırmak, yorgunluğu geciktirmek, egzersiz sonrası toparlanmayı hızlandırmak ve bağışıklık sistemini korumak gibi birçok avantaj sağlar. Ayrıca, diyetle yeterince alınamayan vitamin ve minerallerin takviyesi için de yaygın şekilde kullanılmaktadır.
Ergojenik Besinlerin Tanımı ve Özellikleri
Ergojenik besin, sporcularda performansı artırmaya, dayanıklılığı geliştirmeye, toparlanmayı hızlandırmaya ve fiziksel kapasiteyi optimize etmeye yönelik olarak kullanılan gıda maddeleri veya takviyelerdir., Ergojenik besinler, genellikle doğal veya sentetik kaynaklardan elde edilir ve sporcuların beslenme ihtiyaçlarını tamamlamak için özel olarak formüle edilmiştir. Kreatin, protein tozları, BCAA, karbonhidrat jelleri, L-karnitin,kafein,pancar suyu,ginseng, gibi takviyeler bu kategoriye girer.
Bunlar, kas kasılması için ek enerji sağlama, yorgunluğu geciktirme ve stresle başa çıkma gibi çeşitli etkilerle sporcular üzerinde olumlu sonuçlar yaratabilir. Özellikle besinsel ergojenik destekler, son on yılda popülerlik kazanmıştır ve sporcuların tercih ettiği temel ürün gruplarından biri haline gelmiştir.
Ergojenik Besinlerin Kullanım Amaçları
Ergojenik desteklerin temel kullanım amaçlarını aşağıdaki şekilde özetleyebiliriz.
Enerji Artışı
Egzersiz sırasında enerji seviyelerini artırır. Karbonhidrat jelleri, kafein bu amaçla kullanılan ergojenik desteklerdir.
Dayanıklılığı Artırmak
Uzun süreli fiziksel aktivitelerde destek sağlar. Beta-alanin, sodyum bikarbonat bu amaçla kullanılan ergojenik desteklerdir.
Kas Gücünü ve Kütlesini Artırmak
Kas gelişimini destekler ve güç artışı sağlar. Kreatin, protein tozları, BCAA bu amaçla kullanılan ergojenik desteklerdir.
Toparlanmayı Hızlandırmak
Egzersiz sonrası yorgunluğu azaltır ve kasların onarılmasını hızlandırır. Glutamin, omega-3 yağ asitleri bu amaçla kullanılan ergojenik desteklerdir.
Odaklanmayı ve Konsantrasyonu Geliştirmek
Zihinsel performansı artırır. Kafein, L-teanin bu amaçla kullanılan ergojenik desteklerdir.
Yağ Yakımını Desteklemek
Vücut kompozisyonunu iyileştirir. L-karnitin, CLA bu amaçla kullanılan ergojenik desteklerdir.
Hidrasyonu ve Elektrolit Dengesini Sağlamak
Egzersiz sırasında sıvı dengesini korur.İzotonik içecekler, elektrolit tabletleri bu amaçla kullanılan ergojenik desteklerdir.
Psikolojik Performansı Desteklemek
Motivasyonu artırır ve stresi azaltır. Ashwagandha, Rhodiola rosea bu amaçla kullanılan ergojenik desteklerdir.
Ergojenik Besinler Hakkında Kullanım Verileri ve Yapılan Araştırmalar
Son yıllarda sporcular arasında ergojenik destek kullanımı artmıştır. Çeşitli çalışmalar, bu artışı destekleyen veriler sunmaktadır.
Profesyonel tenis oyuncuları arasında yapılan bir çalışmada, sporcuların %81’inin en az bir ergojenik destek kullandığı tespit edilmiştir.
Ankara’da yapılan bir çalışma, vücut geliştirme sporcularının %95,8’inin ergojenik destek kullandığını ortaya koymuştur.
Başka bir araştırma, sporcuların %64’ünün düzenli olarak ergojenik desteklere başvurduğunu göstermiştir.
Bu veriler, sporcuların performanslarını artırmak için ergojenik besinlere ne kadar yoğun şekilde yöneldiklerini açıkça göstermektedir.
Ergojenik Besinlerin Potansiyel Riskleri ve Doğru Kullanımın Önemi
Her ne kadar ergojenik destekler sporcuların performansına olumlu katkı sağlasa da, kontrolsüz kullanım durumunda istenmeyen etkiler ortaya çıkabilir. Yanlış miktarda veya profesyonel bir rehberlik olmadan kullanılan destekler;
- Besin ögelerinin biyoyararlılığını olumsuz etkileyebilir,
- Performans artışı sağlamazken zarar verebilir.
Bu nedenle sporcuların, doğru ürünü doğru zamanda ve doğru miktarda kullanmaları büyük önem taşır.
Ergojenik destekler, sporcu performansını artırmak ve fiziksel kapasiteyi geliştirmek için etkili bir yöntemdir. Ancak bu ürünlerin etkili olabilmesi için profesyonel bir yaklaşımla kullanılması gerekmektedir.
Simbians Platformu‘nda sizin daha iyi olmanız için içerikler üretiyorum. Platformumuza kayıt olarak hastalıkları ve yazarları takip edebilir ve kişisel sağlık duvarınızı oluşturabilirsiniz.
Kaynaklar
Akçalı,Ç. (2018) Spor Salonlarına Devam Eden Yetişkin Erkeklerin Ergojenik Destek Kullanma Durumuna Göre Beslenme Durumu Ve Vücut Bileşimlerinin Değerlendirilmesi (Master’s thesis, Sağlık Bilimleri Enstitüsü).
Çağıran,İ.H. (2018) Adnan Menderes Üniversitesi Spor Takımlarında Yer Alan Öğrencilerin Beslenme, Ergojenik Destek Kullanım Ve Fiziksel Aktivite Durumları (Master’s thesis, Sağlık Bilimleri Enstitüsü).
Atalar, R.H. (2024) Porcu Beslenmesi Ve Ergojenik Destekler. The Journal Of Istanbul Rumeli University Health Sciences, 2(4): 34-46.
