Gluten hayatınızın bir parçası olabilir… ama belki de farkında olmadan ona karşı bir savaş veriyorsunuz. Her makarnadan sonra oluşan şişkinlik, kahvaltıdaki tostun ardından gelen baş ağrısı, öğleden sonraya sarkan yorgunluk…
Peki ya bütün bunlar “normal” değilse?
Belki de ne çölyak hastasısınız ne de klasik bir alerji hastası. Ama gluten size iyi gelmiyor olabilir. Tam burada karşımıza Gluten Hassasiyeti çıkıyor. Adını daha önce duymamış olabilirsiniz ama hissettiklerinizi yıllardır yaşıyor olabilirsiniz.
Gluten Hassasiyeti Nedir?
Gluten Hassasiyeti, çölyak hastalığı veya buğday alerjisi olmadan glutenli gıdalara karşı çeşitli semptomlar gösterilmesi durumudur. Bağırsakları çölyaktaki gibi tahrip etmez, alerjik reaksiyon gibi acil durum yaratmaz ama hayat kalitesini sessizce ve sürekli düşürür.
Bu tabloya sahip bireyler çoğu zaman neyle karşı karşıya olduklarını bilmezler. Zira tanısı kolayca konan bir hastalık değildir. Laboratuvar testleri, genetik analizler veya biyopsiler genellikle normal çıkar. Ama hasta kendini “hep yorgun”, “hep şişkin”, “hep huzursuz” hisseder.
Gluten Hassasiyetinin Belirtileri Nelerdir?
Gluten hassasiyetinin belirtileri çok geniş bir yelpazeye yayılır. Bu yüzden tanı süreci zordur. En sık karşılaşılan belirtiler;
- Karında şişkinlik
- Gaz ve hazımsızlık
- Karın ağrısı
- Baş ağrısı ve migren
- Kronik yorgunluk
- Konsantrasyon bozukluğu (“beyin sisi” olarak da bilinir)
- Eklem ve kas ağrıları
- Ciltte kızarıklık veya egzama benzeri döküntüler
- Duygu durum değişiklikleri (anksiyete, depresyon belirtileri)
Bazı kişilerde bu belirtiler hafif seyrederken, bazılarında hayat kalitesini ciddi şekilde etkileyebilir.
Çölyak mı? Alerji mi? Hayır, Bu Daha Farklı…
Gluten hassasiyeti çoğu zaman çölyakla karıştırılır. Ancak önemli farklar vardır.
| Özellik | Çölyak Hastalığı | Gluten Alerjisi | Gluten Hassasiyeti |
|---|---|---|---|
| Bağışıklık Sistemi Tepkisi | Otoimmün | Alerjik (IgE tepkisi) | Belirsiz immün mekanizma |
| Villus Tahribatı | Evet | Hayır | Hayır |
| Tanı Testi | Kan testi ve biyopsi ile | Alerji testleri | Dışlama yöntemiyle |
| Semptom Başlangıcı | Gecikmeli | Ani | Değişken |
| Tedavi | Ömür boyu glutensiz diyet | Glutensiz ve alerji yönetimi | Glutensiz diyet önerilir |
Gluten Hassasiyeti Tanı Süreci Neden Bu Kadar Zor?
Çünkü için özel bir tanı testi yoktur. Genellikle aşağıdaki yöntemler izlenmektedir.
Çölyak ve buğday alerjisinin dışlanması: Öncelikle bu iki hastalık ekarte edilir.
Semptom takibi: Kişi glutensiz diyete geçtiğinde semptomlar azalıyor mu? Tekrar gluten tükettiğinde belirtiler geri geliyor mu?
Eliminasyon – Provokasyon Diyeti: Belirli bir süre glutensiz beslenip ardından gluten tekrar verilir ve tepkiler gözlemlenir.
Bu süreç, sabır ve iyi gözlem gerektirir. Bazen aylar sürebilir.
Peki, Gluten Hassasiyeti Neden Oluyor?
Bilim dünyası henüz bu soruya net bir yanıt veremiyor. Ancak bazı teoriler bulunmaktadır.
Bağırsak geçirgenliğinin artması
Gluten, bazı bireylerde bağırsak duvarının geçirgenliğini artırarak “leaky gut” (sızdıran bağırsak) sendromuna neden olabilir.
İmmün sistemin farklı tepkileri
Bazı araştırmalar, glutenin doğrudan bağışıklık sistemini uyarabileceğini öne sürüyor.
Buğdayda bulunan diğer proteinler
Sadece gluten değil, FODMAP’ler (fermente olabilen karbonhidratlar) gibi bileşenler de rol oynuyor olabilir.
Gluten Hassasiyeti İle Yaşam: Ne Yapmalı?
Gluteni hayatınızdan çıkarın (deneysel olarak): 4-6 hafta boyunca glutensiz diyet deneyin.
Belirtileri not edin: Günlük tutun. Hangi gün, ne yediniz, nasıl hissettiniz?
Bir beslenme uzmanından destek alın: Özellikle glutensiz diyete geçerken besin yetersizliklerini önlemek adına profesyonel destek çok önemlidir.
Etiket okuyun: Gluten sadece ekmekte değil, soslardan ilaçlara kadar birçok üründe bulunabilir.
Schar markası sadece glutensiz ürünler üretmektedir. Güvenle glutensiz ürünleri indirimli olarak buradan alabilirsiniz.
Glutensiz Beslenme: Moda mı, Mecburiyet mi?
Son yıllarda glutensiz ürünlerin raflarda çoğalması, bazı kesimlerde bunun “geçici bir trend” olduğu algısını doğurdu. Ancak gluten hassasiyeti gibi rahatsızlıklarla yaşayan bireyler için bu bir zorunluluk. Herkes için glutensiz beslenmek gerekli değil, ancak bazı kişiler için bu hayat kalitesini belirleyen bir gerçek.
Eğer siz de yemeğinizden sonra her zaman “bir şeyler yolunda değil” diyorsanız, kendinizi hafife almayın. Bu his, bir şeylerin gerçekten yolunda olmadığının sessiz bir sinyali olabilir. Gluten hassasiyeti karmaşık ama anlaşılabilir bir konu. En önemlisi, bedeninizi tanımak ve ona göre yaşamak.
İlişkili Kategoriler: Gluten, Gluten Alerjisi, Gluten İntoleransı, Glutensiz Ürünler
İlişkili Forum: Çölyak Hastalığı
Kaynaklar
Biesiekierski, J. R., Peters, S. L., Newnham, E. D., Rosella, O., Muir, J. G., & Gibson, P. R. (2013). No effects of gluten in patients with self-reported non-celiac gluten sensitivity after dietary reduction of fermentable, poorly absorbed, short-chain carbohydrates. Gastroenterology, 145(2), 320-328.
Catassi, C., Elli, L., Bonaz, B., Bouma, G., Carroccio, A., Castillejo, G., … & Sapone, A. (2015). Diagnosis of non-celiac gluten sensitivity (NCGS): the Salerno experts’ criteria. Nutrients, 7(6), 4966-4977.
