Çocuğunuzun cildinde mor lekeler, kırmızı döküntüler ya da beklenmedik burun kanamaları mı fark ettiniz?
Bu durumun arkasında, çocukluk çağında nadir de olsa görülebilen bağışıklık kaynaklı bir hastalık olan İmmün Trombositopenik Purpura (İTP) olabilir. Bu yazımda İTP nedir, çocuklarda nasıl ortaya çıkar, nasıl tanı konur ve nasıl tedavi edilir gibi merak edilen tüm sorulara açıklık getiriyorum.
İmmün Trombositopenik Purpura (İTP) Nedir?
İmmün Trombositopenik Purpura (İTP), bağışıklık sisteminin yanlışlıkla vücudun kendi trombositlerine (kan pulcukları) saldırdığı bir hastalıktır. Trombositler, vücudumuzdaki kanamaları durduran hücre parçacıklarıdır. Trombosit sayısının düşmesiyle birlikte, çocuklarda cilt altında döküntüler, kolay morarma ve çeşitli kanama belirtileri ortaya çıkar.
Trombosit Neden Önemlidir?
Trombositler, kan damarlarınızda bir zedelenme olduğunda oraya hızla giderek o bölgeyi “tamir eder.” Sayılarının ciddi şekilde azalması, bu tamir sürecini aksatır ve kontrolsüz kanamalara yol açabilir. Özellikle cilt altında oluşan peteşiler (kırmızı mor lekeler) ya da diş eti kanamaları bu durumun erken işaretleri olabilir.
Çocuklarda İmmün Trombositopenik Purpura (İTP) Neden Gelişir?
İmmün Trombositopenik Purpura (İTP) çocuklarda sıklıkla görülmese de, genellikle bir viral enfeksiyon sonrası (örneğin grip, nezle, kızamıkçık gibi) gelişebilir. Bağışıklık sistemi virüsle savaşırken, yanlışlıkla vücudun kendi trombositlerini de hedef alır. Bu durum, çoğunlukla geçici olmakla birlikte tıbbi takip gerektirir.
Diğer olası tetikleyiciler
- Aşı sonrası bağışıklık yanıtı (özellikle MMR aşısı sonrası nadiren bildirilmiştir)
- Bazı ilaçlara karşı gelişen bağışıklık yanıtı
- Bağışıklık sisteminde aşırı duyarlılık
İmmün Trombositopenik Purpura (İTP) Belirtileri Nelerdir?
Çocuklarda İTP genellikle aşağıdaki belirtilerle kendini gösterir.
- Peteşi: Ciltte iğne ucu büyüklüğünde, basmakla solmayan kırmızı-mor lekeler
- Ekimoz: Hafif çarpmalarda bile oluşan geniş morluklar
- Burun veya diş eti kanaması
- Adet döneminde aşırı kanama (ergenlik çağındaki kız çocuklarında)
- İdrarda veya dışkıda kan (daha nadir)
Genellikle çocuklar genel olarak iyi görünür, ateş ya da halsizlik gibi sistemik belirtiler çok belirgin değildir.
İmmün Trombositopenik Purpura (İTP) Tanısı Nasıl Konur?
Tam Kan Sayımı (CBC):
Trombosit sayısı <150.000/mm³ ise İTP düşünülür. Diğer kan hücreleri genellikle normaldir.
Periferik Yayma:
Lösemi gibi diğer ciddi hastalıkların dışlanması için kan hücrelerinin mikroskop altında değerlendirilmesi gerekir.
İdrar ve Karaciğer Böbrek Testleri:
Trombosite eşlik eden başka organ bulguları varsa kapsamlı testlere başvurulabilir.
Not: Kemik iliği biyopsisi, ancak şüpheli durumlarda ya da tanı netleşmediğinde gerekebilir.
İmmün Trombositopenik Purpura (İTP) Tedavi Seçenekleri
Hafif Vakalar
Çoğu zaman tedavi gerekmez. Trombosit sayısı çok düşük değilse ve kanama yoksa sadece izlem yeterlidir. Bu vakaların %80’i 6 ay içinde kendiliğinden iyileşir.
Orta ve Ağır Vakalar
Eğer çocukta kanama riski varsa ya da trombosit sayısı çok düşükse, şu tedaviler gündeme gelebilir.
- Kortikosteroidler (kortizon ilaçları)
- IVIG (damar yoluyla bağışıklık sistemi dengeleyici proteinler)
- Trombosit nakli (nadir durumlarda ve aktif kanamada)
Kronikleşen Vakalar:
İmmün Trombositopenik Purpura (İTP) 12 aydan uzun sürerse kronik İTP kabul edilir. Bu durumda hematoloji veya romatoloji uzmanları aşağıdaki tedavi yaklaşımlarını değerlendirebilir.
- Bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar
- Dalağın alınması (splenektomi) – Artık nadiren uygulanır
- Yeni nesil ilaçlar (TPO agonistleri) – Trombosit üretimini artırmayı hedefler
Ne Zaman Endişelenmeli?
Aşağıdaki durumlar acil tıbbi değerlendirme gerektirir.
- Trombosit sayısı <10.000/mm³
- Uzun süren burun veya diş eti kanamaları
- Göz çevresinde morarma
- Kusma veya bilinç değişikliği (beyin kanaması belirtisi olabilir – çok nadir)
Çocukluk çağında görülen İmmün Trombositopenik Purpura (İTP) vakalarının büyük bir kısmı geçici ve iyi huyludur. Ancak tanının doğru konulması ve düzenli izlem büyük önem taşır. Ebeveynlerin dikkatli gözlemi, çocuğun yaşam kalitesini korumada kritik rol oynar.
Eğer çocuğunuzda açıklanamayan morarmalar, döküntüler ya da kanama eğilimi varsa vakit kaybetmeden bir çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanına başvurmalısınız. Gerekli görülürse sizi bir çocuk hematolojisi uzmanına yönlendireceklerdir.
Simbians Platformu ile doğru ve güncel sağlık bilgisinin erişilebilir olmasını sağlıyoruz. Tüm içerikler sadece sağlık profesyonelleri ve tıbbi yazarlar tarafından hazırlanmaktadır.
Kaynaklar
Çetin, M., & Yıldız, İ. (2018). İmmün trombositopenik purpura tanı ve tedavi yaklaşımları. Türk Pediatri Arşivi, 53(1), 1–10.
Küçük, M., & Karapınar, B. (2017). Çocukluk çağı immün trombositopenik purpurası: Tanı ve izlem önerileri. Çocuk Dergisi, 17(4), 134–141.
