Günümüzde neredeyse herkes evinde ilaç barındırıp basit ağrılarda kullanıyor veya çevrelerine tavsiye etmekten kaçınmıyorlar.

Peki psikolojik olarak inanıp ilaç olmadan tedavi olmak mümkün müdür?

Mümkünse…

Nasıldır?

…gibi sorulara cevap bulabileceğiniz bir yazıya geçelim o zaman.

Bu yazımda size plasebo ve plasebo etkisini teorik ve somut şekilde anlatmaya çalışacağım.

Plasebo ve Plasebo Etkisi Nedir?

Plasebo, farmakolojik etkisi olmayan şeker veya tuzlu su gibi etken madde içermeyen ağızdan, damardan verilebilen maddelerdir. Plasebo tedavi sürecinin bir parçası dersek plasebo etkisi ise bu maddenin vücutta zihin ve inançla oluşturduğu fizyolojik, hormonal etkilerdir. Plasebonun iyileşebilme, beklenen sonuçlar doğrultusunda olumlu veya olumsuz dönütler alınabilen bir tedavi yöntemi diyebiliriz.

Plasebo bazı oral kontraseptif dediğimiz doğum kontrol haplarında kullanılır. Bu ilaçlar 28 adet hap içerir. Bu hapların 7 tanesi plasebodur. Hastanın ilacı kullanırken günleri karıştırmaması ve ilacın sürekliliğinin sağlanması için kullanılır. 21 gün aralıksız kullanılıp 7 gün ara verilerek adet döneminde tekrar ilaca başlanılması gerekir. Günler karışır veya atlandığında yeni bir paket alınıp baştan başlanması gerekmektedir.

Plasebo İle Plasebo Etkisinin Oluşması, Beklentiler

Dr. Allan, “Plasebolar tedavi sağlamak için oluşturulmamıştır ancak birine verilen plasebonun oluşturacağı sonuçlar anlatılarak  kişinin zihni üzerinde oluşturduğu etki ile iyileşmeye neden olabilir” demiştir.

Plasebo maddesinden ziyade plasebo etkisinin oluşması için hastanın uygulanacak tedavi yöntemine inanması, sonucunda ağrılarının azalacağına inanması önemlidir. Verilen madde plasebo olsa bile inanmak sonuçlara inanıp beklemek ilaç kullanımı ile aynı sonuçlar ortaya çıkarabilir.

Genel tedavi süreçlerinde hastaların tedaviye inanması, sonuçları bilerek güvenip beklenti içinde olması plasebo veya ilaçlar fark etmeksizin ulaşılabilecek sonucun olumlu yönde olma ihtimalini arttırır. Önemli olan hastaların işe yarar olduğuna inanıp güçlü beklentiler içinde olmasıdır. Bu beklentiler zihin yardımıyla plasebonun farmakositik ilaç gibi etki gösterme rolünü gerçekleştirir. Örneğin basit ağrılarda ilaç alma eğiliminde olan hastalarda hemen ağrıda hafifleme veya daha iyi hissetme görülür.

Bu durum ilaçtan beklenen güçlü etki sayesinde ortaya çıkar bu hastalara plasebo maddesi verildiğinde aynı sonuçlar görülür. Bu kişilerde aslında ilaç o kadar hızlı etki etmese de beyinde ilaçtan veya plasebo maddesinden beklenti doğrultusunda iyileşme gözlenir. Bir durum bir kaç defa yaşandığında benzer durumlarda zihin aynı sonucu beklemeye alışır. Bu durum beynin belli davranışlara karşı meydana gelen hormonal uyarılar sonucunda olabilir.

Plasebo Etkisine Örnekler

Plasebo denilince aklıma severek izlediğim Keloğlan adlı çizgi film gelir. Bir bölümde turnuva maçı olmasına rağmen Keloğlan’a yapılan büyü yüzünden futbol topundan korktuğu için oyuna dahil olamıyor. Bilgecan dede ise hep iksirler hazırlayan bilim adamı rolünde olduğu için Keloğlan ondan iksir beklemektedir. Maçın sonlarına doğru eline iksir ulaşan Keloğlan hemen etkisini gösterip maça dahil olur ve kazanırlar. Maç sonunda iksir sayesinde olduğunu düşündüğü halde Bilgecan dede ona içtiğini sadece dere suyu olduğunu ve asıl gücün kendi zihninde olduğunu söylemişti.

Çocuk servisinde nöbet tuttuğum zaman yeni ilaç verildiği halde ağrısını dile getiren hastaya hemşireye danışıp plasebo uygulamak istedim. Damar yolundan ilaç verildiği için hastaya serum fizyolojik alarak bunun ilaç olduğunu ve ağrısına iyi geleceğini ifade ederek damar yolundan uyguladım. Verilen ilaçlar etkisini hemen göstermediği halde hastalar beklentileri bu yönde olduğu için zihinleri inandığından plasebo ile gerçek ilacın etkisini göstermesi olağan hale gelir.

Plasebonun Olumsuz Etkisi – Nosebo

Her şeyde olduğu gibi plasebo uygulandığında da olumsuz durumlar oluşabilir. Temelde hastanın inandığı ve beklentisi rol oynar. Hasta olumsuz beklentiler içinde olduğunda olumsuz etkiler meydana gelir. Bu istenmeyen etkilere “nosebo “ denilir. Bir örnekle bunu anlamaya çalışalım;

Bir idam mahkumunun direk öldürülmesi yerine ailesine para verilmesi karşılığında her gün ona ilaç verilerek yavaş yavaş öleceği hakkında bilgi verilerek üzerinde bir deney uygulanmak istendiği açıklanmış. Bu mahkuma aslında zehir yerine herhangi bir etkisi olmayan madde verilmeye başlanmış. Mahkuma her gün bir doz verildikten sonra oluşabilecek durumlar açıklanarak uygulama yapılmaya başlanmış. İlk gün doz uygulandıktan sonra uyuşma olacağı, ikinci gün kollarında ve bacaklarında hissizlik olacağı şeklinde kademe kademe her gün farklı olumsuzluklar ile son doz da öleceği anlatılmış. Mahkum her gün anlatılan durumları yaşayıp en sonunda ölmüş. Burada mahkum vücuduna zehir enjekte edildiğine inandığı ve beklenen sonuçlara inandığı için kendi kendisini öldürmüş oldu. Plasebo da önemli olanın inanç ve beklenti içinde olduğunu bize daha iyi açıklamış oldu. Olumlu veya olumsuz beklentiler içinde olup inanmak sonucu bu doğrultuda yön verir.

Bu yazımda plasebo ve plasebo etkisi hakkında teorik ve karşılaştığım durumdan örnek vererek anlatmaya çalıştım. Umarım faydalı olmuştur.

Ve en önemlisi basit ağrılarda doktora danışmadan antibiyotik veya ağrı kesici kullanımını sağlığınız için azaltıp plasebo etkisine bir şans verelim.

Simbians Platformu ile doğru ve güncel sağlık bilgisinin erişilebilir olmasını sağlıyoruz. Tüm içerikler sadece sağlık profesyonelleri ve tıbbi yazarlar tarafından hazırlanmaktadır.