Bu içerikle Multipl Skleroz (MS) hastalarında denge değerlendirmesinde kullanılan testlerin ne işe yaradığını, nasıl uygulandığını ve hangi durumlarda tercih edildiğini öğreneceksiniz.
Multipl Skleroz (MS) hastalığı, sadece kasları ya da görmeyi değil, aynı zamanda denge sistemini de etkiler. Denge bozukluğu, MS’li bireylerin yaşam kalitesini düşürebilir, hareket kabiliyetini sınırlayabilir ve düşme riskini ciddi şekilde artırabilir. Bu yüzden MS’li bireylerin denge durumu belirli aralıklarla ve güvenilir yöntemlerle değerlendirilmelidir.
Peki, denge nasıl ölçülür? MS hastalarında dengeyi değerlendirmek için hem klinik muayenelerde hem de fizyoterapist eşliğinde uygulanan bazı testler vardır. Bu testler, kişinin günlük yaşamdaki hareket güvenliğini anlamaya, rehabilitasyon planı oluşturmaya ve gelişimi takip etmeye yardımcı olur.
Şimdi sizle MS’de sık kullanılan yedi önemli denge değerlendirme yöntemini paylaşmak istiyorum.
Multipl Skleroz’da Dengeyi Değerlendirmek İçin Kullanılan Testler
Tek Bacak Üzerinde Durma Testi Nedir, Ne Ölçer?
Bu test oldukça basittir ama çok şey söyler. Kişi, düz bir zeminde gözleri açık şekilde tek bacak üzerinde durmaya çalışır. Hangi bacakla daha uzun süre durabildiği, dengesini nasıl sağladığı gözlemlenir.
Normalde sağlıklı bir birey 30 saniyeye kadar bu pozisyonda kalabilir. MS hastalarında ise bu süre genellikle kısalır.
Bu test, alt ekstremite (bacak) gücü, denge refleksleri ve postüral kontrol (duruş dengesi) hakkında fikir verir. Aynı zamanda kişinin günlük yaşamda ayakkabı giyme, pantolon çekme gibi basit ama dengesizlik yaratabilecek görevlerde ne kadar zorlanabileceğini anlamamıza yardımcı olur.
Romberg Testi Ne İşe Yarar?
Romberg testi, özellikle propriyosepsiyon (vücut pozisyonunu fark etme hissi) değerlendirmesinde kullanılır.
Kişi, ayaklarını bitiştirerek düz bir zemine dikilir ve kollarını iki yana açar. Önce gözler açıkken, sonra kapalıyken bu pozisyonda durması istenir.
Eğer kişi gözlerini kapattığında sendelemeye başlıyorsa, görsel sistemin dengeyi kompense ettiğini ama proprioseptif sistemin yetersiz olduğunu gösterir.
Bu test, MS’in erken dönemlerinde bile bazı duyusal kayıpların fark edilmesini sağlayabilir.
Topuk-Burun Testi Ne Anlatır?
Bu test genellikle beyincik (serebellum) işlevlerini değerlendirmek için kullanılır.
Kişiden topuğunu, diğer bacağının diz kapağından başlayarak düz bir şekilde ayak bileğine kadar kaydırması istenir. Bu hareket birkaç kez tekrar ettirilir.
Eğer kişi bu sırada topuğu kaydırmakta zorlanıyorsa, titreme (tremor) ya da hedefe ulaşamama (disdiadokokinezi) varsa, beyincik kaynaklı denge bozukluklarından şüphe edilir.
Bu test, özellikle ince motor kontrol ve vücut koordinasyonu hakkında bilgi verir.
Berg Denge Ölçeği (Berg Balance Scale) Nedir?
Berg Denge Ölçeği, MS’li bireylerde en sık kullanılan ve detaylı bilgi veren denge testlerinden biridir.
Toplamda 14 maddeden oluşan bu testte; kişi sandalyeden kalkma, ayakta durma, gözleri kapalıyken ayakta durma, öne eğilme, bir nesneye uzanma, dönme gibi günlük hayatta sıkça karşılaşılan durumlarda nasıl tepki verdiğine bakılır.
Her hareket 0 ile 4 arasında puanlanır. Maksimum puan 56’dır. Puan ne kadar düşükse, düşme riski o kadar yüksektir.
Bu test, hem dengeyi hem de hareketin fonksiyonelliğini değerlendirmede oldukça etkili bir araçtır.
Tinetti Performansa Dayalı Denge ve Yürüme Değerlendirme Ölçeği
Tinetti testi, dengeye ek olarak yürüyüşü de değerlendirir.
Toplamda iki ana bölümden oluşur. Bunlar;
-
Denge bölümü: Oturma, kalkma, ayakta durma, dönme gibi dengeyle ilgili pozisyonlarda kişinin durumu incelenir.
-
Yürüyüş bölümü: Kişinin adım uzunluğu, yürüme hızı, ritmi, ayak pozisyonu ve dönüşleri gözlemlenir.
Toplam puan 28’dir ve puan ne kadar düşükse düşme riski o kadar fazladır.
Tinetti testi özellikle ileri yaş MS hastalarında ve yürüyüş zorluğu çeken bireylerde çok değerlidir.
Fonksiyonel Uzanma Testi (Functional Reach Test) Neyi Gösterir?
Bu test, kişinin sabit bir pozisyonda ayakta dururken ne kadar öne uzanabileceğini ölçer.
Omuz hizasına kaldırılan kol, bir cetvel yardımıyla uzatılır. Kişi, ayaklarını hareket ettirmeden öne ne kadar uzanabiliyorsa bu mesafe kaydedilir.
10 cm’nin altındaki mesafeler, yüksek düşme riski anlamına gelir.
Bu test sayesinde denge sınırları, gövde kontrolü ve ileriye doğru uzanma kabiliyeti değerlendirilmiş olur.
Denge Değerlendirme Sistemler Testi (Balance Evaluation Systems Test – BESTest)
BESTest, çok kapsamlı bir değerlendirme aracıdır.
Postüral kontrolün 6 alt bileşeni üzerinden ölçüm yapar. Bu bileşenler;
-
Biyomekanik kısıtlılıklar
-
Stabilite sınırları
-
Antisipatuar postüral ayarlamalar (hareket öncesi hazırlık)
-
Reaksiyonel postüral tepkiler (ani dış etkiye yanıt)
-
Duyusal entegrasyon
-
Yürüme stabilitesi
Bu testte kişiden farklı denge görevlerini yerine getirmesi istenir. Puanlamaya göre hangi sistemin daha fazla sorun yaşadığı tespit edilir ve kişiye özel tedavi planı yapılabilir.
BESTest özellikle fizyoterapistler tarafından detaylı değerlendirme gerektiğinde kullanılır.
MS hastalarında denge sorunları gözle görülür hale gelmeden önce bile ölçülebilir. Yukarıda anlattığımız testler, kişinin dengeyle ilgili risklerini anlamada ve önlem almada oldukça faydalıdır.
Her test, farklı bir yönü değerlendirir: kimi kas gücünü, kimi görsel kontrolü, kimi ise refleksleri… Bu yüzden birden fazla test birlikte uygulanabilir.
Denge sadece fiziksel değil aynı zamanda sinirsel bir süreçtir. Doğru testlerle yapılan değerlendirme, kişiye özel egzersiz ve tedavi programlarının temelini oluşturur.
Ve en önemlisi: “Düşme olmadan önce dengeyi test etmek, düşmeye karşı en büyük savunmadır.”
Simbians Platformu ile doğru ve güncel sağlık bilgisinin erişilebilir olmasını sağlıyoruz. Tüm içerikler sadece sağlık profesyonelleri ve tıbbi yazarlar tarafından hazırlanmaktadır.
