Bugün sizlerle kanser sürecinde palyatif bakım hemşireliği ve palyatif bakım hemşiresinin rol ve sorumlulukları konusu hakkında paylaşımda bulunacağım.
İlk olarak kanser sürecinde palyatif bakımın yeri ve önemi nedir bundan bahsetmek istiyorum. Ulusal kanser enstitüsüne göre palyatif bakım, kanser başta olmak üzere yaşamı tehdit eden bir hastalığa bağlı olarak ortaya çıkan problemlerin azaltılmasını ve yaşam kalitesinin arttırılmasını hedefleyen bir bakım yaklaşımdır. Palyatif bakım, kaliteli ve kapsamlı kanser bakımının önemli bir parçasıdır. Hastanın yaşı, kanser evresi, aldığı tedavi türü veya küratif tedavi alıp almadığına bakılmaksızın her kanser hastası için uygulanması gereken bir yaklaşım olarak tanımlanmaktadır.
Palyatif bakımın amacı, hastalıktan ziyade, hastaların kanser sürecinde yaşadıkları semptomları kontrol altına almak, kanser teşhisinden, tedavisinden veya terminal dönemden kaynaklanan fiziksel sorunları ve duygusal yükü azaltmak, psikososyal sorunları hafifletmek ve yaşam kalitesini yükseltmektir. Kanser sürecinde palyatif bakım hizmeti bir ekip yaklaşımı gerektirir. Bu ekip içerisinde doktor, hemşire, psikolog, manevi destek uzmanı gibi birçok sağlık profesyoneli yer almaktadır. Ancak bu ekip içerisinde yer alan hemşireler kanser hastalarına palyatif bakım sağlanmasında benzersiz ve çok önemli bir rol oynar. Çünkü palyatif bakım hizmetleri hemşirelik uygulamalarının temel kabul edilmektedir ve palyatif bakım hizmetleri ve hemşirelik uygulamaları arasında açık ve büyük bir sinerji olduğu bilinmektedir. Palyatif bakım hemşireleri, kanserin tedavi edilebilir olup olmadığına bakılmaksızın kanser hastalarına ve ailelerine yapılandırılmış palyatif bakım hizmeti sağlayan sağlık profesyonelleridir. Bu önemlidir çünkü yapılan çalışmalarda, bütünsel hemşirelik bakımının sağlanamadığı durumlarda, palyatif bakımın etkinliğinin sınırlandığı ve hastaların fiziksel, sosyal, ruhsal, duygusal sorunların tam olarak kontrol altına alınamadığı belirtilmiştir. Aslında hemen hemen tüm onkoloji kliniklerinde hemşireler birincil düzeyde palyatif bakım hizmeti sağlıyorlar diyebiliriz. Ancak palyatif bakım hemşireliği özelinde düşündüğümüzde belli, tanımlanmış roller bulunmaktadır. Şimdi bu rollerden bahsedeceğim.
Kanser sürecinde palyatif bakım hemşiresinin rolleri nelerdir?
İlk rol, hasta ihtiyaçlarının belirlenmesidir.
Palyatif bakım hemşiresi hastanın durumuna ilişkin kapsamlı veri toplar. Psikososyal ve manevi ihtiyaçlar, fiziksel ve ruhsal sağlık gibi tüm alanlarda değerlendirmeyi yapar. Bunu yaparken de hastanın isteklerine, inançlarına ve tercihlerine saygı duyar. Bu değerlendirmelerin sonucunda verileri analiz ederek hastanın ihtiyaçlarına yönelik bakımı planlar ve uygular. Bakımı planlayıp uygularken de bütüncül bakımı ve bireyselleştirilmiş bakım yaklaşımını kullanır.
Bütüncül bakımı sağlanmasında, palyatif bakım hemşiresi hasta ve ailesini bir bütün olarak ele alır. Hastanın ve ailesinin bütüncül ihtiyaçlarını destekleyen kapsamlı bakımı sağlar. Hastanın ve ailesinin tedavi yönetimine aktif olarak katılımını sağlar.
Bireyselleştirilmiş bakımın sağlanmasında, her hastaya özgü ilaç ve tedavi yönetimi, yara bakımı ve öz bakım ihtiyaçları farklılık gösterir. Bu ihtiyaçların karşılanmasında palyatif bakım hemşireleri birçok kişiselleştirilmiş müdahalenin uygulanmasında görev yer alır.
İkinci rol, semptom yönetiminin sağlanması: Kanser tanısından ölüme kadar, kanıtlara dayalı olarak, kanser ağrısı başta olmak üzere semptomların yönetiminde rol oynar. Semptom kontrolünü sağlamaya yönelik farmakolojik ve nonfarmakolojik tedavileri güvenli bir şekilde uygular.
Üçüncü rol, psikososyal destek sağlanması: Psikolojik destek sağlanması ve konforunun sürdürülmesinde palyatif bakım hemşiresinin önemli rollerinden biridir. Bu süreçte hemşireler psikologlar, manevi destek uzmanları gibi diğer ekip üyeleriyle iş birliği yapabilir. Bununla birlikte duygusal destek sağlanması, sosyal destek kaynaklarının kullanımı, baş etme becerilerinin geliştirilmesi, hasta ve ailenin güçlendirilmesi gibi önemli rolleri yerine getirirler
Dördüncü rol, hasta ve ailenin eğitiminin sağlanması: Palyatif bakım hemşireleri tedavi ve bakım uygulamaları, semptom kontrolü, kaynakların kullanımı, sosyal destek hizmetleri gibi konularda veya palyatif bakım sürecinin tamamı hakkında hasta ve ailenin eğitimini sağlar. Süreçler hakkında ihtiyaç duyulan bilgileri açık ve anlaşılır dilde aktarır.
Beşinci rol, yaşam sonu bakımın sağlanması: Yaşam sonu bakım prognozun ilerlediği, yaşam sonu döneme ilişkin ihtiyaçların ve semptomların yoğunlaştığı zorlu bir süreçtir. Palyatif bakım hemşireleri yaşam sonu bakımda huzurlu ve rahat ölümü sağlar. Ayrıca bu süreçte aileyi de destekler.
Altıncı rol, kayıp ve yas sürecindeki bakımın sağlanması: Hasta ailesini, hastanın yaşamı boyunca ve ölümünden sonra yas sürecinde ortaya çıkabilecek fiziksel ve duygusal problemler açısından destekler. Kayıp ve yas süreciyle baş etmelerinde aileye destek sağlar.
Yedinci rol, ekip iş birliği ve koordinasyonun sağlanması: Bakımın koordinasyonunda hemşireler kilit rol oynar. Multidisipliner ekibe danışmanlık yapmak ve onlarla iş birliği sağlanması palyatif bakım hemşiresinin rolleri arasındadır.
Sekizinci rol, hasta savunuculuğu yapılması: Hemşireler hastanın kanser süreci boyunca küratif tedavilerden palyatif tedavilere geçerken palyatif bakım almasını sağlamak için benzersiz bir konumdadır ve hasta savunuculuğu palyatif bakım hemşiresinin rolleri arasındadır
Semptom yönetimi, hasta ve aile eğitimi, bütüncül bakım, hasta savunuculuğu gibi temel rolleri 8 başlık altında açıkladık. Son olarak bu rolleri yerine getirirken palyatif bakım hemşirelerinin sahip olması gereken özellikler tanımlanmış, kısaca bu özelliklerden bahsedeceğim.
Palyatif bakım hemşiresinin belli yetkinliklere ve özelliklere sahip olması gerektiği belirtilmiş. Bunlardan ilki, hasta ve ailesine bu kadar kapsamlı bir bakım hizmeti sağlayabilmek için hemşirelerin bilgi ve becerilerinin sürekli gelişime açık olması gerekir.
Yaşamı sınırlayan hastalıklara karşı insan tepkilerini değerlendirebilmelidir.
Acıyı azaltmak için hasta ve aile ile dinamik, şefkatli bir ilişki geliştirmelidir.
Palyatif bakım hemşireleri, ciddi yaşam sonu hastalığına sahip hastalar ve aileleriyle tekrar tekrar karşı karşıya kalmaktadır. Bu süreçler, karmaşık sosyal durumlar, zor teşhisler, zorlayıcı semptom yönetimi ve hastanın ölümü ve yasıyla ilgili zorlayıcı durumlar nedeniyle daha da karmaşık hale gelmektedir. Bu nedenle palyatif bakım hemşireliği eleştirel düşünme, zihinsel ve emosyonel işlevleri yüksek düzeyde kullanma yeteneği gerektirir.
Hastalar ve ailelerle etkili bir şekilde iletişim kurabilme yeteneği, palyatif bakım hemşirelerinin sahip olması gereken en önemli bir özelliktir.
Palyatif bakım hemşireleri etik ve mesleki ilkeleri göz önünde bulundurmalıdır.
Hastaların koşulları, ayrı ayrı ve özel olarak ele alınarak değerlendirilmeli ve her hasta için uygun bir tutum geliştirilmesi gerekebileceğinin farkında olmalıdır.
Teşekkür ederim. Bir sonraki podcastimizde görüşmek üzere…
Simbians Platformu ile doğru ve güncel sağlık bilgisinin erişilebilir olmasını sağlıyoruz. Tüm içerikler sadece sağlık profesyonelleri ve tıbbi yazarlar tarafından hazırlanmaktadır.
[…] İçeriğe Erişin […]