Bu içerikle, faydalı bir şey yapmanın beyinde ve duygularda nasıl bir öfori yarattığını, bu hissin neden anlam duygusunu güçlendirdiğini ve sağlıklı sınırlarla nasıl sürdürülebileceğini öğreneceksiniz.

Bazen gün çok sıradan geçer. İş, okul, ev… Derken birine minicik de olsa yardımcı olursun. Arkadaşının derdini dinlersin, bir hastaya daha anlaşılır cümlelerle durumu anlatırsın, bir öğrencinin kafasındaki taşı hafifletirsin, sokak hayvanına su bırakırsın…

Ve bir anda içeriden bir şey olur.

Göğsünün ortasından yukarı doğru yayılan o sıcaklık, huzurla karışık hafif heyecan, “Bugün boşa gitmedi.” hissi…

Ben bu duyguya “faydalı öfori” diyeceğim.

Faydalı bir şey yapmaktan ötürü ortaya çıkan içten, sakin ama çok güçlü bir coşku hâli.

Bu yazımda, faydalı öforinin ne olduğunu, beyninde neler olup bittiğini, nerede faydalı, nerede tehlikeli olabileceğini ve bunu hayatına nasıl daha çok davet edebileceğini konuşacağım.

Faydalı Öfori Nedir?

Faydalı öfori;

• Birine, bir topluluğa, bir canlıya veya bir amaca gerçekten katkı sağladığını hissettiğinde,

• İçinde beliren hafif coşkulu, derin anlam dolu ve huzur veren duygusal yükseliş hâlidir.

Bu duygu;

• Sadece “mutluyum” değildir,

• Sadece “iyi bir insanım” ego parlatması değildir,

• Daha çok “varlığımın bir anlamı var” hissine yakındır.

Kısaca faydalı öfori = İyi bir şey yaptım + Birinin yükü hafifledi + Ben de içten hafifledim.

Beyninde Neler Oluyor?

Faydalı bir şey yaptığında beyninde tam bir “iyilik kimyası kokteyli” çalışır.

• Dopamin: Küçük bir görev bile olsa, bir işi tamamlamak ve sonucunu görmek dopamin salgılatır. Bu da “Yaptım!” duygusunu güçlendirir.

• Serotonin: Aidiyet, saygı ve değer görme ile bağlantılıdır. Faydalı olduğunda “Toplumda bir yerim var.” hissini besler.

• Oksitosin: Özellikle başkasına şefkat gösterdiğinde, dokunduğunda, dinlediğinde, destek verdiğinde devreye girer. Sıcaklık, bağlılık, güven hissi yaratır.

• Endorfin: Bazen duygusal rahatlama anında hafif bir “oh be” hissiyle birlikte endorfin salgılanır. Bu da içsel ağrıları hafifletir.

Sonuç?

Sen hiç farkında olmasan bile beynin, “Bunu tekrar yap, bu iyi hissettiriyor.” diye seni teşvik eder.

Neden Bu Kadar İyi Hissettiriyor?

Çünkü insan beyni sadece haz arayan bir yapı değil, aynı zamanda anlam arayan bir yapı.

Faydalı bir şey yaptığında;

• Kontrol duygusu kazanırsın: Dünyanın acı dolu, ağır ve kaotik hâline rağmen “Tamamını değiştiremem ama en azından bir yerde bir şeye dokunabildim.” diyebilirsin.

• Anlam hissin güçlenir: Gün, sadece kendi kaygıların ve koşturmaların etrafında dönmeyi bırakır. “Bugün sadece ben yoktum, birine de alan açtım.” diyebilirsin.

• Kendine bakışın yumuşar: Kendini sürekli eleştiren zihnin, “Hiçbir işe yaramıyorsun.” diyen iç sesin, bir an için susar ve şunu kabul etmek zorunda kalır.

Bugün bir işe yaradın. Nokta.

Günlük Hayattan Faydalı Öfori Anları

Faydalı öfori, genelde çok “büyük” hareketlerde değil, küçük ama içten dokunuşlarda ortaya çıkar.

• Zor bir gün geçiren arkadaşına 20 dakika gerçekten kulak vermek,

• Klinik stajda korkmuş bir öğrenciye, “İlk günler herkes böyle hisseder, yalnız değilsin.” demek,

• Ebeveynlikte kendini yetersiz hisseden bir anneye, “Elinden geleni yapıyorsun, bu bile çok kıymetli.” mesajını vermek,

• Sokakta üşüyen bir kediye karton kutu ve battaniye ayarlamak,

• Birinin karmaşık bir sağlık raporunu sadeleştirip anlayacağı dille açıklamak,

• Ders anlatırken bir öğrencinin gözünde “Aaa, şimdi anladım!” ışığını görmek.

Bu anların ortak noktası şu;

Sen sahnede değilsin, gösteri seninle ilgili değil.

Önde olan, senin “iyi görünme” çaban değil; karşı tarafın rahatlaması, anlaması, nefes alması.

Faydalı Öforinin Karanlık Yüzü Var mı?

Evet, her güzel şey gibi bu duygunun da dengeyi kaçırınca riskli yanları var.

Onay Bağımlılığına Dönüşmesi

Faydalı öfori, içten ve doğal hâliyle çok güzeldir. Ama dikkat etmen gereken bir çizgi var:

• İyi bir şey yapıyorsun evet…

• Ama bunu “Beğenilsin, alkışlansın, takdir edilmezsem değmez.” noktasına taşırsan,
  artık olay faydalılık değil, onay bağımlılığı olur.

Bu da seni aşağıda belirttiğim döngüye sokabilir.

Sürekli bir şey yapmalıyım ki sevileyim, kabul göreyim, değerim olsun.

Kendini Tüketme Riski

Başkasına iyi gelmek güzel ama;

• Kendi uykunu, sağlığını, ilişkilerini, psikolojik sınırlarını yok sayacak kadar “hep veren, hep toparlayan, hep anlayan” kişi olursan, bir süre sonra duygusal tükenmişlik kapını çalar.

Faydalı öfori,

“Önce kendimi yok sayayım, yeter ki herkes iyi olsun.” anlayışına dönüşmemeli.

Sağlıklı versiyonu;

Hem kendime hem dünyaya iyi gelebilirim; ikisini birbirine karşı konumlandırmak zorunda değilim.

Faydalı Öforiyi Sağlıklı Yaşamanın 7 Yolu

Aşağıdaki maddeler, bu duyguyu hem daha fazla hem de daha sağlıklı yaşamana yardımcı olabilir.

Küçük İyilikleri Hafife Alma

Her iyi şey dev proje olmak zorunda değil.

• Birinin mesajına içten dönmek,

• Soru soran bir öğrenciye “Saçma soru yoktur” diyebilmek,

• Anlamadığı yeri anlatırken sabrını korumak…

Bunlar “basit” değil, görünmeyen fakat çok kıymetli katkılar.

İz Bıraktığın Anları Fark Et

Gün sonunda kendine sor;

Bugün kime, nasıl faydam dokundu?

Bunu bir deftere yazabilirsin.

Zor günlerinde dönüp baktığında, aslında ne kadar çok kişiye iyi geldiğini görmek, kendine bakışını yumuşatır.

Niyetini Kendine Dürüstçe Sor

Bir şey yapmadan önce iç ses;

Bunu gerçekten faydalı olmak için mi yapıyorum, yoksa sadece iyi görünmek için mi?

İkisi tamamen ayrılmaz, evet. Ama niyetin çoğunlukla faydalılıktan yanaysa, faydalı öfori daha derin ve daha kalıcı olur.

Sınırlarını Koru

• Her yardıma “evet” demek zorunda değilsin.

• Bazen “Şu an enerjim yok, ama yarın bakabilirim.” demek de sağlıklı bir davranış.

• Kendi sınırını korumak, uzun vadede daha sürdürülebilir bir faydalılık sağlar.

Unutma, bitmiş bir mum, kimseye ışık veremez.

Görünmeyen Emeklerin Değerini Bil

Özellikle bakım verenler, sağlık çalışanları, eğitimciler ve danışmanlık yapan kişiler için faydalı öfori çok tanıdık bir duygu.

Ama çoğu zaman;

• Alkış yok,

• Teşekkür maili yok,

• Sertifika yok.

Bu noktada önemli olan;

Kendi içinde “Ben bugün iyi bir şey yaptım.” diyebilmeyi öğrenmek.

Dışarıdan gelen takdir güzel, ama tek yakıt o olursa tükenirsin.

Sadece İnsanlara Değil, Geleceğe de Faydalı Ol

Faydalı öfori;

• Bir çocuğun gözlerindeki minnet,

• Bir hastanın rahatlamış nefesi,

• Bir arkadaşının “İyi ki varsın.” mesajı kadar…

Aynı zamanda;

• Yazdığın bir yazı,

• Kaydettiğin bir video,

• Hazırladığın bir eğitim materyali ile
  hiç tanımadığın birinin hayatına dokunduğunu bilmekten de doğabilir.

Görmediğin ama bir yerlerde iyileşen hayatların olduğunu bilmek, çok derin bir anlam hissi yaratır.

Kendine de Faydalı Olmayı Öğren

En çok atlanan madde bu;

“Faydalı olmak = Sadece başkalarına iyi gelmek” değil.

Kendine iyi bakman,

• Uykunu düzenlemen,

• Duygularını ciddiye alman,

• Gerekirse yardım istemen, aslına bakarsan dünyaya da faydalı olmanın temel şartı.

Çünkü sen iyileştikçe, daha çok insana, daha kaliteli bir şekilde ışık taşıyabilirsin.

Bugün Kime, Ne Bıraktın?

Faydalı öfori, hayatın karmaşası içinde “Benim burada bir işim var.” dedirten o içsel onay.

Bazen bir hastaya sakin bir cümle,

Bazen bir öğrencinin sırtına “Yapabilirsin.” dokunuşu,

Bazen sokakta kapı önüne bırakılan bir kap su…

Bugün kendine sessizce sorabilirsin;

Bugün kimin yükünü bir tık hafiflettim?

Cevap çok büyük olmak zorunda değil.

Bazen tek bir cümle bile…

O hafif coşku dalgası, işte tam orada başlar.

Simbians Platformu ile doğru ve güncel verimlilik ve sağlık bilgisinin erişilebilir olmasını sağlıyoruz. Tüm içerikler sadece sağlık profesyonelleri ve tıbbi yazarlar tarafından hazırlanmaktadır.