Anoreksiya Nervoza; sadece “zayıflık”la ilgili bir mesele değil. Aslında bu rahatsızlık, görünüşün arkasında çok daha derin bir ruhsal çatışmanın, kontrol arzusunun ve içsel çaresizliğin dışavurumu. Günümüzde sosyal medyanın etkisiyle beden algısı bozuldukça, Anoreksiya Nervoza da giderek daha fazla kişiyi etkiliyor.

Peki, bu ciddi yeme bozukluğu nedir, nasıl anlaşılır ve kimler risk altındadır?

Bu yazımızda merak ettiğiniz her şeyi sade, bilimsel ve samimi bir dille anlatacağız.

Anoreksiya Nervoza nedir?

Anoreksiya Nervoza, kişinin kilo alma korkusuyla bilinçli şekilde yemek yemeyi reddetmesi ve ciddi kilo kaybı yaşamasına rağmen kendini hâlâ “şişman” olarak görmesiyle karakterize olan bir yeme bozukluğudur. En temel özelliği, bireyin vücut ağırlığını takıntılı bir şekilde kontrol altına alma çabasıdır. Bu çaba zamanla fizyolojik çöküşe, hormon bozukluklarına, hatta hayati tehlikeye yol açabilir.

Psikiyatri literatüründe “egzersizle ya da açlıkla kendini cezalandırma davranışı” olarak da tanımlanabilen anoreksiya, kişinin bedenini değil, aslında ruhunu terbiye etme biçimidir.

Anoreksiya Nervoza Kimlerde Daha Sık Görülür?

Anoreksiya Nervoza genellikle;

• 13-25 yaş arası genç kızlarda

• Mükemmeliyetçi, başarı odaklı bireylerde

• Moda, bale, mankenlik, spor gibi görünüşün ön planda olduğu meslek gruplarında

• Yoğun aile baskısı, kontrolcü ebeveyn figürü olan çocuklarda
  daha sık görülür.

Ancak bu tabloya aldanmamak gerekir. Son yıllarda erkeklerde, ileri yaşta bireylerde ve hatta çocuklarda bile anoreksiya vakaları görülmeye başlanmıştır.

Anoreksiya Nervoza’nın Nedenleri Nelerdir?

Bu hastalık tek bir nedene indirgenemez. Biyolojik, psikolojik ve çevresel pek çok etken bir araya gelerek tabloyu oluşturur. Şimdi bazı temel faktörleri paylaşmak istiyoruz.

Anoreksiya Nervozanın Biyolojik Nedenleri

• Ailede yeme bozukluğu öyküsü

• Serotonin dengesizliği

• Genetik yatkınlık

Anoreksiya Nervozanın Psikolojik Nedenleri

• Düşük benlik saygısı

• Anksiyete ve depresyon eğilimi

• Kontrol kaybı hissi ve bunu telafi etme çabası

• Travmalar (örneğin; zorbalık, ihmal, ayrılık)

Anoreksiya Nervozanın Sosyal ve Kültürel Nedenleri

• Toplumun zayıf bedeni idealize etmesi

• Sosyal medya etkisi, filtreli güzellik algısı

• Ailede başarı ve disiplin baskısı

Anoreksiya, çoğu zaman sadece bedeni küçültme çabası değildir; kişinin içsel dünyasında duyduğu değersizliği telafi etme girişimidir.

Anoreksiya Nervoza Belirtileri nelerdir?

Anoreksiya Nervoza’nın belirtileri fiziksel, psikolojik ve davranışsal olmak üzere üç temel gruba ayrılır. Şimdi dikkat edilmesi gereken bazı sinyaller;

Anoreksiya Nervozanın Fiziksel Belirtileri

• Hızlı ve açıklanamayan kilo kaybı

• Adet kesilmesi (kadınlarda)

• Sürekli üşüme, düşük tansiyon

• Ciltte kuruluk, saç dökülmesi

• Kabızlık ve mide problemleri

Anoreksiya Nervozanın Davranışsal Belirtileri

• Sürekli kalori hesaplama, etiket okuma

• Aynaya takıntılı bakma, vücudunu eleştirme

• Yemek saatlerinde kaybolma ya da kaçınma

• Sık sık “tokum” deme ya da başkalarının yanında yememek

• Aşırı egzersiz yapma

Anoreksiya Nervozanın Psikolojik Belirtileri

• “Ne kadar zayıflarsam o kadar değerliyim” düşüncesi

• Beden algısında bozulma (çok zayıf olsa da kendini şişman hissetmek)

• Kaygı, depresyon, içe kapanma

• Kendine zarar verme davranışları

Anoreksiya Tanısı Nasıl Konulur?

Tanı süreci genellikle bir psikiyatrist, psikolog ve beslenme uzmanı iş birliğiyle yürütülür. Anoreksiya tanısında aşağıdaki kriterler değerlendirilmektedir.

• Vücut kitle indeksinin (VKİ) kişinin yaş ve boyuna göre ciddi şekilde düşük olması

• Kilo alma ya da şişmanlama korkusunun olması

• Beden algısında bozulma

• En az 3 ay boyunca yetersiz beslenme ve kilo alma isteksizliği

Bu kriterler, DSM-5 adı verilen psikiyatrik tanı sistemine göre belirlenir. Ancak tanıdan önce hastanın duygusal hikâyesi ve sosyal koşulları da mutlaka değerlendirilmelidir.

Anoreksiya tedavi edilebilir mi?

Evet, ancak tedavi süreci uzun ve çok disiplinli bir yaklaşımla yürütülmelidir. Anoreksiya tedavisi üç temel ayağa dayanır.

Tıbbi Destek

Kilo çok düşükse ve hayati risk varsa, ilk olarak hastanede tıbbi destek verilir. Elektrolit dengesi, kalp sağlığı ve hormonal durum kontrol altına alınır.

Beslenme Tedavisi

Bir diyetisyen gözetiminde kalori alımı yavaş yavaş artırılır. Kişiye özel, güvenli ve sürdürülebilir bir beslenme planı oluşturulur. Amaç sadece kilo almak değil; beslenmeye karşı duyulan korkunun azalmasıdır.

Psikoterapi

• Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), düşünce kalıplarını değiştirmeyi hedefler.

• Aile terapisi, özellikle ergen bireylerde çok etkilidir.

• Duygu düzenleme becerileri kazandırmak, kişinin içsel çatışmalarını çözmesine yardımcı olur.

Bazı durumlarda antidepresan ilaçlar da sürece dahil edilebilir, ancak bunlar doğrudan anoreksiya için değil, eşlik eden depresyon ya da kaygı için verilir.

Anoreksiya Nervoza Ölümcül Müdür?

Ne yazık ki evet. Anoreksiya Nervoza, psikiyatrik hastalıklar arasında en yüksek ölüm oranına sahip bozukluktur.

Ölüm sebepleri arasında;

• Kalp ritim bozuklukları,

• Elektrolit dengesizlikleri,

• Organ yetmezliği,

• İntihar bulunur.

Bu nedenle anoreksiya bir “şımarıklık” ya da “diyet aşırılığı” değildir. Ciddiye alınması gereken, yaşamsal bir sağlık sorunudur.

Aileler ve Yakınlar Ne Yapmalı?

Anoreksiya tanısı alan bireylerde çevre desteği çok önemlidir. Ailelere bazı öneriler paylaşmak istiyoruz.

• Kilo üzerinden eleştiri ya da baskı yapmayın.

• Onu yalnız bırakmayın ama sürekli göz hapsine de almayın.

• “Yemek ye!” demek yerine duygularını konuşun.

• Uzman desteği alınmasına önayak olun.

• Sosyal medya kullanımını gözlemleyin, ideal beden algısını sorgulamasına destek olun.

Unutmayın, anoreksiyalı birey bir “inatçı” değil, duygusal olarak derin bir çatışma içindedir.

Anoreksiya Nervoza’dan Tamamen Kurtulmak Mümkün Mü?

Evet, mümkün. Ancak iyileşme bir süreçtir; zaman, sabır ve profesyonel destek gerektirir. Anoreksiyadan iyileşen bireylerin çoğu, sonrasında daha güçlü bir benlik duygusuyla yaşamlarına devam edebilirler. En kritik nokta, kişinin bu hastalığı kimliğinin bir parçası olarak görmemesini sağlamaktır.

Anoreksiya Nervoza İle Baş Etmek İçin Ne Bilmeliyiz?

• Bu bir kilo sorunu değil, psikolojik bir hastalıktır.

• Erken fark edilirse tedavi şansı yüksektir.

• Görünüş değil, özdeğer iyileştirilmelidir.

• Toplumun, medyanın ve ailelerin bu konuda bilinçli olması şarttır.

Zayıf olmak, sağlıklı olmak anlamına gelmez. Gerçek sağlık, hem bedenin hem de ruhun dengede olmasıyla mümkündür. Anoreksiya Nervoza bu dengenin çığlık atan bir işaretidir.

Eczacıbaşı Evital, online psikolojik ve beslenme danışmanlarından ve sağlık profesyonellerinden randevu almanızı sağlar. Hizmetlere indirimli olarak buradan ulaşabilirsiniz.