Bu içerikle Dünya Sağlık Örgütü’nün 2025 Pandemi Anlaşması’nın neyi amaçladığını, küresel sağlık sistemine olası etkilerini ve bu anlaşmanın gelecekteki salgınlara karşı nasıl bir hazırlık çerçevesi sunduğunu öğreneceksiniz.

2020 yılında patlayan COVID-19 pandemisi, insanlık tarihinde iz bırakan bir dönüm noktasıydı. Sadece virüsün yayılması değil, ülkelerin hazırlıksız yakalanması, küresel dayanışmanın eksikliği, aşıya erişimdeki adaletsizlik ve halk sağlığı krizlerinin ekonomik, sosyal ve psikolojik yansımaları da hafızalara kazındı.

O dönemde hepimizin zihninde tek bir soru yankılanıyordu:

“Bu kadar büyük bir kriz, bizi daha hazırlıklı hale getirmeye yetecek mi?”

Cevap, belki de 20 Mayıs 2025’te, Cenevre’de düzenlenen 78. Dünya Sağlık Asamblesi’nde geldi. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) üye ülkeleri, tarihte ilk kez küresel bir “Pandemi Anlaşması”nı kabul etti. Bu anlaşma, sadece sağlık alanında değil, uluslararası ilişkilerde de yeni bir sayfa açabilir.

Ama nasıl?

Dünya Sağlık Örgütü Pandemi Anlaşması

Anlaşmanın Temel Felsefesi: Eşitlik, Dayanışma ve Erken Hazırlık

Pandemi Anlaşması, “bir sonraki kriz” için hazırlık yapmanın ötesinde, kriz olmadan önce neleri inşa etmemiz gerektiğine odaklanıyor. Bu, ilk bakışta kulağa umut verici geliyor. Anlaşmanın odaklandığı temel noktalar şöyle;

Adil Aşı ve İlaç Paylaşımı: Gelecekteki pandemilerde üretilecek aşı ve tedavilerin %20’si (yarısı ücretsiz, yarısı indirimli) düşük ve orta gelirli ülkelere aktarılacak.

Veri Paylaşımı: Tehlikeli patojenlere dair genetik bilgilerin daha erken ve şeffaf bir şekilde paylaşılması teşvik edilecek.

“One Health” Yaklaşımı: İnsan, hayvan ve çevre sağlığını birlikte ele alan sistematik bir hazırlık modeli geliştirilecek.

Bunlar kulağa teknik gibi gelse de aslında oldukça siyasi meseleler. Çünkü sağlık, yalnızca tıbbi bir alan değil; aynı zamanda güç, bilgi ve kaynak paylaşımıyla doğrudan bağlantılı bir alan.

Egemenlik Korkusu: DSÖ Bize Karışacak mı?

Anlaşmaya dair en büyük tartışmalardan biri, ulusal egemenliğe dair.

“DSÖ artık aşıları zorunlu hale mi getirecek?”,

“Ülkeleri sınırlarını kapatmaya mı zorlayacak?” gibi sorular, özellikle sosyal medya ve komplo teorileriyle beslenen grupların gündeminde. Oysa anlaşma açıkça diyor ki: Her ülke, kendi önlemlerini alma konusunda bağımsızdır. DSÖ’nün hiçbir bağlayıcı yaptırım yetkisi yok. Bu, anlaşmanın hem gücünü hem de sınırlarını gösteriyor.

Peki Ya Uygulama?

Anlaşmaların imzalanması önemlidir, ama asıl mesele uygulanmalarıdır. Hatırlayın: Paris İklim Anlaşması da büyük umutlarla imzalandı ama yıllar geçtikçe birçok ülke hedeflerine ulaşamadı. Bu yeni pandemi anlaşması da aynı riski taşıyor. Yani bu anlaşmanın gerçek anlamda etkili olabilmesi için sadece imza değil, irade, bütçe ve denetim mekanizmaları gerekiyor.

ABD Neden Katılmıyor?

Anlaşmanın dikkat çeken yönlerinden biri de, dünyanın en büyük sağlık bütçesine sahip ülkelerinden biri olan ABD’nin anlaşmaya katılmama kararı. Gerekçe ise “ulusal egemenlik” ve “fikri mülkiyet haklarının kısıtlanması.” Bu, sadece teknik değil; aynı zamanda küresel sağlık sisteminde ciddi bir liderlik krizinin göstergesi olabilir.

Yeni Bir Başlangıç mı, Geçici Bir Reçete mi?

DSÖ Pandemi Anlaşması, insanlığın yaşadığı en büyük kolektif travmalardan birine verilen geç de olsa sistematik bir yanıt. Ancak bu anlaşma, yalnızca imzalanmış bir metin olarak kalırsa, yine en çok kırılgan ülkeler zarar görecek.

Gerçek değişim, bu metnin siyasi iradeyle desteklenip yerel sistemlere entegre edilmesiyle mümkün olacak. Belki de bu kez, kriz anında değil, krizden önce hazırlıklı olmayı öğrenebileceğiz.

Simbians Platformu ile doğru ve güncel sağlık bilgisinin erişilebilir olmasını sağlıyoruz. Tüm içerikler sadece sağlık profesyonelleri ve tıbbi yazarlar tarafından hazırlanmaktadır.

Kaynaklar

World Health Organization. (2025, May 20). World Health Assembly adopts historic pandemic agreement to make the world more equitable and safer from future pandemics. https://www.who.int/news/item/20-05-2025-world-health-assembly-adopts-historic-pandemic-agreement-to-make-the-world-more-equitable-and-safer-from-future-pandemics