Bu yazımda son zamanlarda çok fazla konuşulan bir zeka türü olan Duygusal Zekayı tüm yönleriyle ele alacağım. Uzun bir yazı olması konunun özünü anlamak adına bir bütünlük sağlama amacımdan kaynaklanıyor.

Şimdi kahvenizi almanızı ve bu yazıyı kahvenizi yudumlarken yavaş yavaş not alarak okumanızı öneririm. Çünkü bu yazı sizi kendiniz üzerinde düşündürecektir.

Öncelikle duygusal zekanın ne olduğunu tanımlayarak başlayalım.

Duygusal Zeka Nedir?

Duygusal zeka (DQ veya “duygusal katsayı” olarak da bilinir), duyguları algılama, yorumlama, ifade etme, kontrol etme, değerlendirme ve kullanma becerisi olarak tanımlanır.

Bu beceri, duyguları etkili ve yapıcı bir şekilde iletişim kurmak ve diğerleriyle ilişki kurmak için kullanmayı içerir. Duyguları ifade etme ve kontrol etme yeteneği önemlidir, ancak başkalarının duygularını anlama, yorumlama ve onlara tepki verme yeteneği de en az bu kadar kritiktir. Bazı uzmanlar, yaşamda başarı için duygusal zekanın IQ’dan daha önemli olduğunu öne sürmektedir.

Duygusal Zekaya Sahip Olduğumu Nasıl Anlarım?

Duygusal zekaya sahip olmanın bazı anahtar işaretlerini paylaşmak istiyorum. (Lütfen sizde olanları işaretleyin 😊)

• İnsanların ne hissettiğini tanımlayabilme ve tarif edebilme yeteneği,
• Kişisel güçlü yönlerin ve sınırlamaların farkında olma,
• Özgüven ve kendini kabul etme,
• Hataları geride bırakma yeteneği,
• Değişimi kabul etme ve benimseme yeteneği,
• Başkalarına karşı güçlü bir merak duygusu,
• Başkalarına karşı empati ve ilgi duyma,
• Diğer insanların duygularına karşı duyarlılık gösterme,
• Hatalar için sorumluluk kabul etme,
• Zor durumlarda duyguları yönetme yeteneği

Duygusal Zeka Nasıl Ölçülür?

Duygusal zeka düzeylerini ölçmek için çeşitli testler geliştirilmiştir. Bu testler genellikle iki türde ele alınmaktadır. Bunlar; kendini raporlama testleri ve yetenek testleridir.

Kendini Raporlama Testleri

Bu testler, uygulanması ve puanlanması en kolay olan testlerdir. Bu tür testlerde, katılımcılar kendi davranışlarını sorular veya ifadeler üzerinden değerlendirirler. Örneğin, “Başkalarının nasıl hissettiğini sıklıkla anladığımı hissediyorum” gibi bir ifadede, test katılımcısı bu ifadeyi katılmıyorum, kısmen katılmıyorum, katılıyorum veya tamamen katılıyorum olarak değerlendirebilir.

Yetenek Testleri

Bu testler ise kişilerin durumlara tepki vermelerini ve ardından bu yeteneklerin bir üçüncü kişi tarafından değerlendirilmesini içerir. Bu tür testler, insanların duyguları algılama, anlama ve yönetme yeteneklerini ölçmeyi amaçlar.

Profesyonel bir ruh sağlığı uzmanı tarafından uygulanan bir duygusal zeka testi alıyorsanız, aşağıdaki iki ölçüm kullanılabilir.

Mayer-Salovey-Caruso Duygusal Zeka Testi (MSCEIT)

Bu yetenek tabanlı test, Mayer ve Salovey’in Duygusal Zeka modelinin dört dalını ölçer. Test katılımcıları, duyguları algılama, tanımlama, anlama ve yönetme yeteneklerini değerlendirmek için tasarlanmış görevleri yerine getirirler.

Duygusal ve Sosyal Yetkinlik Envanteri (ESCI)

Bu test, kendini değerlendirme anketi olarak bilinen daha eski bir enstrümana dayanır ve bir kişinin farklı duygusal yetkinliklerini değerlendirmek için kişiyi tanıyan insanların değerlendirmelerini içerir. Test, kişiyi güçlü liderler olarak ayıran sosyal ve duygusal yetenekleri değerlendirmek için tasarlanmıştır.

Duygusal Zekanın 4 Bileşeni Nedir?

Araştırmacılar, duygusal zekanın dört farklı düzeyi olduğunu öne sürmektedir. Bunlar;

• duygusal algı,
• duyguları kullanarak düşünme yeteneği,
• duyguları anlama yeteneği ve
• duyguları yönetme yeteneğidir.

Duyguları Algılama

Duyguları anlamanın ilk adımı, onları doğru bir şekilde algılamaktır. Çoğu durumda bu, beden dili ve yüz ifadeleri gibi sözsüz sinyalleri anlamayı içerir.

Duygularla Düşünme

Bir sonraki adım, duyguları düşünme ve bilişsel aktiviteyi teşvik etmek için kullanmayı içerir. Duygular, neye dikkat ettiğimizi ve neye tepki verdiğimizi önceliklendirmemize yardımcı olur; dikkat çeken şeylere duygusal olarak tepki veririz.

Duyguları Anlama

Algıladığımız duygular çok çeşitli anlamlar taşıyabilir. Birisi öfkeli duygular ifade ediyorsa, gözlemci, kişinin öfkesinin nedenini ve bunun ne anlama gelebileceğini yorumlamalıdır. Örneğin, patronunuz öfkeli davranıyorsa, bu işinizden memnun olmadığı anlamına gelebilir veya sabah işe giderken hız cezası aldığı için ya da eşiyle tartıştığı için sinirli olabilir.

Duyguları Yönetme

Duyguları etkili bir şekilde yönetme yeteneği, duygusal zekanın en yüksek seviyesidir. Duyguları düzenlemek ve uygun şekilde tepki vermek, başkalarının duygularına da yanıt vermek, duygusal yönetimin tüm önemli yönleridir.

Bu modelin dört dalı, karmaşıklıklarına göre düzenlenmiştir; en temel süreçler en alt seviyelerde yer alırken, daha ileri seviyelerde daha bilinçli katılım gerektiren süreçler bulunur.

Duygusal Zeka Neden Faydalıdır?

Son yıllarda, sosyal ve duygusal zeka öğretme ve öğrenme konusuna ilgi artmıştır. Sosyal ve duygusal öğrenme programları, birçok okulun müfredatının standart bir parçası haline gelmiştir. Bu girişimlerin amacı, yalnızca sağlık ve refahı iyileştirmek değil, aynı zamanda öğrencilerin akademik başarılarını artırmak ve zorbalığı önlemektir.

Duygusal zekanın günlük hayatta oynadığı birçok rol vardır. Örneğin;

Tepki Vermeden Önce Düşünmek

Duygusal olarak zeki insanlar, duyguların güçlü olabileceğini ancak aynı zamanda geçici olduğunu bilirler. Öfkeli bir iş arkadaşıyla tartışma gibi yüksek duygusal bir olay olduğunda, duygusal olarak zeki bir tepki, yanıt vermeden önce biraz zaman ayırmaktır. Bu, herkesin duygularını sakinleştirmesine ve tartışma etrafındaki tüm faktörleri daha mantıklı bir şekilde düşünmesine olanak tanır.

Daha Büyük Öz-Farkındalık

Duygusal olarak zeki insanlar, sadece başkalarının nasıl hissedebileceğini düşünmekle kalmaz, aynı zamanda kendi duygularını da anlamada ustadırlar. Öz-farkındalık, insanların duygularına katkıda bulunan farklı faktörleri göz önünde bulundurmalarına olanak tanır.

Başkalarına Empati

Duygusal zekanın büyük bir kısmı, başkalarının nasıl hissettiğini düşünmek ve empati kurabilmektir. Bu, genellikle kendinizi aynı durumda nasıl hissedeceğinizi düşünmeyi içerir.

Duygusal Zekayı Nasıl Geliştirebilirim?

Duygusal zeka, günlük yaşamınızda farklı şekillerde kullanılabilir. Duygusal zekayı geliştirmek için bazı yolları paylaşalım.

• Eleştiriyi ve sorumluluğu kabul edebilme
• Hata yaptıktan sonra devam edebilme
• Gerektiğinde hayır diyebilme
• Duygularınızı başkalarıyla paylaşabilme
• Herkes için işe yarayan yollarla sorunları çözebilme
• Başka insanlara karşı empati duyma
• Harika dinleme becerilerine sahip olma
• Neden belirli şeyleri yaptığınızı bilme
• Başkalarını yargılamama

Duygusal zeka, iyi bir kişilerarası iletişim için gereklidir. Bazı uzmanlar, bu yeteneğin yaşam başarısını belirlemede yalnızca IQ’dan daha önemli olduğuna inanmaktadır. Neyse ki, kendi sosyal ve duygusal zekanızı güçlendirmek için yapabileceğiniz şeyler bulunmaktadır. Duyguları anlamak, daha iyi ilişkilerin anahtarı, iyileştirilmiş bir refah ve daha güçlü iletişim becerileri olabilir.

Duygusal Zekanın Dezavantajları Var Mı?

Duygusal zeka becerilerinin düşük olması, yaşamın birçok alanında iş, ilişkiler ve genel yaşam kalitesi üzerinde potansiyel zorluklara yol açabilir. Duygusal becerileri düşük olan insanlar, daha fazla tartışmaya girme, daha düşük kaliteli ilişkiler yaşama ve zayıf duygusal başa çıkma becerilerine sahip olma eğilimindedir.

Ancak, çok yüksek duygusal zeka seviyelerine sahip olmanın da zorlukları olabilir. Örneğin; araştırmalar, yüksek duygusal zekaya sahip kişilerin aslında daha az yaratıcı ve yenilikçi olabileceğini öne sürüyor. Yüksek duygusal zekaya sahip kişiler, başkalarının duygularını incitme korkusuyla olumsuz geri bildirim vermekte zorlanabilirler. Ayrıca başka araştırmalar, yüksek duygusal zekanın bazen manipülatif ve yanıltıcı amaçlarla kullanılabileceğini bulmuştur.

Duygusal Zekamı Günlük Hayatta Nasıl Artırabilir Miyim?

Bazı insanlar duygusal becerilerini doğal olarak geliştirebilirler, ancak bazı kanıtlar, bunun geliştirilebilir ve iyileştirilebilir bir yetenek olduğunu göstermektedir. Örneğin, 2019 yılında yapılan bir randomize kontrollü çalışma, iş yerinde duygusal zeka eğitimlerinin duygusal yetenekleri geliştirebileceğini ortaya koymuştur.

Duygusal olarak zeki olmak önemlidir, ancak kendi sosyal ve duygusal becerilerinizi geliştirmek için atabileceğiniz adımlar nelerdir?

Bu soruya yeni araştırmalarla sürekli yeni cevaplar bulunuyor. Şimdi literatürde şu ana kadar bu soruya verilmiş cevapları sizlerle paylaşayım.

Dinleyin

Başkalarının ne hissettiğini anlamak istiyorsanız, ilk adım dikkat etmektir. İnsanların hem sözlü hem de sözsüz olarak size ne söylemeye çalıştıklarını dinlemek için zaman ayırın. Beden dili büyük ölçüde anlam taşıyabilir. Birinin belirli bir şekilde hissettiğini hissettiğinizde, bu duyguya katkıda bulunabilecek farklı faktörleri göz önünde bulundurun.

Empati Kurun

Duyguları algılamak kritik önem taşır, ancak başkasının bakış açısını gerçekten anlamak için kendimizi onların yerine koyabilmeliyiz. Başkalarıyla empati kurmak için pratik yapın. Onların durumunda nasıl hissedeceğinizi hayal edin. Bu tür aktiviteler, belirli bir durumun duygusal anlayışını geliştirmemize ve uzun vadede daha güçlü duygusal beceriler geliştirmemize yardımcı olabilir.

Düşünün

Duygularla düşünme yeteneği, duygusal zekanın önemli bir parçasıdır. Kendi duygularınızın kararlarınızı ve davranışlarınızı nasıl etkilediğini düşünün. Başkalarının nasıl tepki verdiğini düşünürken, onların duygularının oynadığı rolü değerlendirin.

Bu kişi neden böyle hissediyor?

Bu duygulara katkıda bulunabilecek görülemeyen faktörler var mı?

Duygularınız onlarınkinden nasıl farklı?

Bu tür soruları araştırdıkça, duyguların insanların düşünme ve davranma şeklini nasıl etkilediğini anlamak daha kolay hale gelebilir.

Unutmayın ki, duygusal zekayı geliştirmek, sürekli bir çaba ve farkındalık gerektirir, ancak bu çabanın karşılığı, daha sağlıklı ilişkiler ve daha tatmin edici bir yaşam olacaktır.

Simbians SPACES ile özel içeriklerimize erişin.

Kaynaklar

Kotsou, I., Mikolajczak, M., Heeren, A., Grégoire, J., & Leys, C. (2019). Improving emotional intelligence: A systematic review of existing work and future challenges. Emotion Review, 11(1), 151-165. https://doi.org/10.1177/1754073917735902

Matthews, G., Zeidner, M., & Roberts, R. D. (2018). Emotional intelligence: A promise unfulfilled? Japanese Psychological Research, 60(4), 355-367. https://doi.org/10.1111/jpr.12189

Serrat, O. (2017). Understanding and developing emotional intelligence. In Knowledge Solutions (pp. 329-339). Springer. https://doi.org/10.1007/978-981-10-0983-9_37

Miao, C., Humphrey, R. H., & Qian, S. (2020). Emotional intelligence and authentic leadership: A meta-analysis. Leadership & Organization Development Journal, 41(6), 827-841. https://doi.org/10.1108/LODJ-11-2019-0461