Ben Hatay’da meydana gelen büyük yıkımın ortasında hayata tutunmayı başarmış, ardından enkazda kalan canlara uzanmaya çalışan bir Yasemin’im. Bu yazıyı uzun zamandır yazmak istiyordum; ama kelimelere dökebilmek için içimde cesaretin yeşermesi zaman aldı.

Deprem, yalnızca doğanın bir hareketi değil, aynı zamanda derin bir toplumsal sarsıntıdır. Ne zaman olacağı bilinmez; ama geldiğinde sadece binaları değil, insanları, duyguları, ilişkileri ve umutları da yerle bir eder.

Deprem: Doğal Felaketin Ötesinde Bir Toplumsal Travma

Deprem, bilimsel olarak yer kabuğunun kırılması sonucu ortaya çıkan bir doğa olayıdır. Ancak yalnızca fiziksel değil, aynı zamanda sosyolojik bir felakettir.

Toplumsal düzende ani bir kırılma yaratır.

• Sosyal eşitsizlikler derinleşir,
• Salgın hastalık riski artar,
• Yağmalama ve suç oranları yükselir,
• Fırsatçılık yaygınlaşır.

Tüm bu etkiler, sadece fiziksel değil, toplumsal sistemin de çökmesine yol açar. Yıkılan sadece duvarlar değil; sosyal bağlar, güven duygusu ve yaşam düzenidir.

Bir binanın yeniden inşası aylar sürebilir; ama bir toplumun ve bireyin yeniden ayağa kalkması çoğu zaman yıllar alır.

Depremin Psikolojik Yansımaları

Deprem, bireylerde şok, korku, öfke, çaresizlik, güven kaybı ve ölüm korkusu gibi yoğun duygulara yol açar.
Evlerimiz; bizim en güvenli alanlarımız, sığınağımızdır. Fakat bir sarsıntıyla o güvenli alan, korkunun merkezi haline gelebilir.

Deprem sonrası, insanların sadece bedenleri değil, ruhları da enkaz altında kalır.

Depreme Karşı Alınabilecek Önlemler

Yaşadıklarım bana gösterdi ki, depremden önce yapılacak hazırlıklar hayati önem taşır. Aşağıda, hem kendi deneyimlerime hem de uzman kaynaklara dayanan önerileri sıraladım.

Binanızı Kontrol Ettirin

Depremlerde yaşanan can kayıplarının çoğu yapıların çökmesi nedeniyle gerçekleşiyor. Bu yüzden yaşadığınız veya satın almayı düşündüğünüz binanın.

• Depreme dayanıklı olup olmadığı,
• Mevcut yönetmeliklere uygun şekilde inşa edilip edilmediği
  gibi konularda uzman bir ekip tarafından denetlenmesi gerekiyor.

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı bu konuda rehberlik edebilir.

Tahliyeye Uygunluk ve Acil Durum Planı

Evde çocuk, yaşlı veya engelli bireyler varsa, onların kolayca tahliye edilebileceği düzenlemeler yapılmalıdır.

Ayrıca tüm aile bireylerinin katılımıyla bir acil durum planı hazırlanmalıdır.

• Nerede ve nasıl buluşulacak?
• Kim hangi malzemeyi alacak?
• Alternatif çıkış yolları neler?

Bu plan belirli aralıklarla tekrar edilmeli ve herkesin ezberlediğinden emin olunmalıdır.

🔗 Acil durum planı hazırlama rehberi için tıklayın: Acil Durum Eylem Planı Nasıl Hazırlanır? | AKUT Arama Kurtarma Derneği

Tesisat Bilgisi Hayat Kurtarır.

Deprem sonrası, binayı tahliye ederken doğal gaz, elektrik ve su bağlantılarının güvenle kapatılması gerekir.

• Vanaların yeri ve kapatma yönü mutlaka bilinmeli,
• Evdeki herkesle paylaşılmalıdır.

Eşyaları Sabitleyin.

Evdeki eşyalar da ciddi risk oluşturabilir.

• Gardırop, kitaplık ve aynalar duvara sabitlenmeli,
• Ağır ve cam eşyalar alçak raflara yerleştirilmeli,
• Yataklar devrilme riski olan eşyalardan ve pencerelerden uzak tutulmalı.

Soba ve termosifon gibi ısı kaynakları mutlaka sabitlenmeli, evde yangın söndürücü bulundurulmalıdır.

Ek İpucu: Yatağınızın altında bir çift terlik ve el feneri bulundurmak, cam kırıkları arasında hareket ederken sizi koruyabilir.

🎒 5. Acil Durum Çantası Hazırlayın

Deprem sonrası ilk 72 saat en kritik zamandır.
Acil durum çantasında mutlaka olması gerekenler:

• Temiz kıyafet ve iç çamaşırı
• El feneri, düdük, pilli radyo
• Maske, eldiven, dezenfektan
• İlaçlar ve sağlık malzemeleri
• Yeterli su ve dayanıklı yiyecek

Çanta, kolay ulaşabileceğiniz bir yerde hazır bulundurulmalıdır.

Bir evi yeniden yapmak belki bir yıl sürebilir, ama bir yüreği onarmak bazen bir ömür alabilir.

Bu yazıyı okuyan herkese seslenmek istiyorum:
Lütfen deprem olmadan önce harekete geçin. Çünkü depremden sonra kalan tek şey, alınmamış önlemlerin pişmanlığı oluyor…

Kaynaklar

Thapa P., Acharya, L., Bhatta, B. D., Paneru, S. B., Khattri, J. B., Chakraborty, P. K. ve Sharma, R. (2018). Anxiety, depression and post-traumatic stress disorder after earthquake. J Nepal Health ResCounc, 16(38), 53-57.

Tierney, K. (2010). Societal dimensions of earthquakes and other disasters: Findings in search of theory. https://www.caee.ca/10CCEEpdf/2010EQConf-001898.pdf

Sinvhal, A. (2010). Understanding earth quake disasters. New York: McGraw-HillEducation.

Fırat, M. (2022). Deprem ve toplumsal etkileri. Tezkire, 31(80), 47-72.

Bozkurt, V. (2023). Depremin toplumsal boyutu. Avrasya Dosyası, 14(1), 89-111.

Nakajima, Ş. (2012). Deprem ve sonrası psikolojisi. Okmeydanı Tıp Dergisi, 28(2), 150-155. doi:10.5222/otd.supp2.2012.150

Cénat, J. M., McIntee, S. E.ve Blais-Rochette, C. (2020). Symptoms of posttraumatic stress disorder, depression, anxiety and other mental health problems following the 2010 earthquake in Haiti: A systematic review and meta-analysis. Journal of Affective Disorders, 273, 55-85