Bu içerikte gestasyonel diyabetin tanımı, toplumda görülme sıklığı, tanı konulma süreçleri ve komplikasyonları ele alınacaktır. Ayrıca gebelikte diyabet yönetimi ve bu süreçte anne fetüs sağlığını korumaya yönelik yaklaşımları ele alacağım.

Bu yazının gebelikte gestasyonel diyabet hakkında bilgi edinmek isteyenler için faydalı olmasını umuyorum.

İyi okumalar dilerim.

Gestasyonel Diyabet Nedir?

Gestasyonel Diyabet Mellitus (GDM), gebelik sırasında ilk kez tanı alan ve farklı düzeylerde glikoz intoleransı gösteren bir metabolik hastalıktır.

Gestasyonel Diyabet Mellitus, gebelik sırasında en yaygın görülen metabolik hastalıklar arasında yer alır ve beraberinde hem anne hem de fetüs için çeşitli olumsuz sonuçlar doğurabilir. Bu nedenle, gestasyonel diyabet tanısı alan gebelerin dikkatli bir şekilde izlenmesi gerekmektedir.

Gestasyonel Diyabetin Toplumda Görülmek Sıklığı Nedir?

Dünya genelinde, doğum yapan 20-49 yaş arasındaki kadınların yaklaşık %15,8’inde diyabet görülmektedir. Bu kadınların büyük bir kısmı (%83,6) gestasyonel diyabet, %8,5’i ise diğer diyabet türleri olan pregestasyonel diyabet gibi durumları yaşamaktadır.

Ayrıca, gebelik sırasında ilk kez tanı konan vakaların oranı %7,9’dur. Türkiye’de, gebelikte gestasyonel diyabet görülme sıklığı %16,2 olarak rapor edilmiştir. Gestasyonel diyabet tanısı almış kadınların %4-5’inde doğumdan sonra Tip 2 Diyabet Mellitus tanısı konulurken, %50’den fazlası, doğum sonrası beş yıl içinde Tip 2 diyabet gelişimi riski taşımaktadır.

Gestasyonel Diyabet Tanısı Nasıl Konulur?

Gestasyonel diyabetin tanısı, gebeliğin 24-28.haftalar arasında yapılan testlerle konulur. Gebelikte bu hastalığın tanısı için en önemli yöntemlerden biri, Oral Glukoz Tolerans Testi (OGTT)’dir. Oral Glukoz Tolerans Testi, gestasyonel diyabetin erken tespiti için önemli bir testtir. Bu testle plazma glikoz seviyesindeki artış erken tespit edilir ve fetüs üzerindeki olumsuz etkiler önlenebilir.

Gestasyonel Diyabet Nasıl Tedavi Edilir?

Gestasyonel diyabetin tedavisinde diyet, egzersiz ve insülin kullanımı temel yaklaşımlardır. Amerikan Diyabet Derneği, gebelik sırasında oral glikoz düşürücü ajanların kullanımını genellikle önermemektedir. Diyet tedavisine rağmen açlık kan şekeri 105 mg/dL’nin üzerinde seyreden gestasyonel diyabetli kadınlarda insülin tedavisine başlanması önerilir. Başlangıç tedavisi olarak genellikle kahvaltı öncesinde günlük 20-30 ünite insülin verilir; toplam dozun 2/3’ü orta etkili, 1/3’ü ise kısa etkili insülin olarak uygulanır.

Fiziksel aktivite, gestasyonel diyabetin yönetiminde önemli bir rol oynar. Özellikle düzenli egzersiz, glikoz toleransını iyileştirir ve kan şekeri kontrolüne yardımcı olur. Prenatal dönemde yapılan çalışmalar, düzenli fiziksel aktivitenin gestasyonel diyabet riskini azalttığını göstermektedir.

Diyabet yönetiminde, tıbbi tedavinin yanı sıra hastaların kendi bakımlarında aktif rol almaları önem taşır. Bu süreçte sağlık profesyonellerinin desteği ve danışmanlığı, hastaların tedavi ve bakımlarına katılımını artırmada kritik bir öneme sahiptir.

Gestasyonel Diyabet Komplikasyonlar ve Riskleri Nelerdir?

Gestasyonel diyabet, anne ve bebek sağlığını olumsuz etkileyebileceği gibi, gebelikte karşılaşılan bir dizi risk faktörü ile de ilişkilidir. Bu risk faktörleri arasında başlıca maternal faktörler yer alır.

Kadınların gestasyonel diyabet geliştirme riskini artıran bazı faktörler şunlardır.

• Beden kütle indeksi (BKİ): 25 ve üzeri (BKİ > 25 kg/m²),
• Fiziksel hareketsizlik,
• Ailede diyabet öyküsü,
• Yaş faktörü: Özellikle ileri yaş (40 yaş ve üzeri),
• Yüksek riskli etnik kökenler: Afro-Amerikan Latin, Amerikan Yerli, Asya Amerikalı, Pasifik Adalı gibi ırk ve etnik kökenler,
• Makrozomik bebek doğum öyküsü: 4 kg ve üzeri bebek doğumu,
• Hipertansiyon: 140/90 mmHg ve üzeri kan basıncı,
• Düşük HDL-kolesterol seviyeleri ve yüksek trigliserit seviyeleri: HDL < 35 mg/dL, trigliserit > 250 mg/dL,
• Polikistik over sendromu (PKOS),
• Glukozile hemoglobin (A1c): 5.7 ve üzeri değerler,
• İnsülin direnci ile ilişkili diğer klinik durumlar (örneğin, obezite, akantoz pigmentosus),
• Kardiyovasküler hastalık öyküsü.

Gestasyonel Diyabetin Olası Komplikasyonları

Gestasyonel diyabet, hem anne hem de bebek için bir dizi komplikasyonu beraberinde getirebilir. Bunlar arasında;

• Hidramniyoz (Amniyon sıvısının aşırı artışı),
• Hiperglisemi ve buna bağlı ketoasidoz,
• Preeklampsi,
• Distosik doğum (Zorlu doğum),
• Retinopati (gözde damar değişiklikleri),
• Genito-üriner enfeksiyonlar,
• Pyelonefrit (Böbrek iltihabı),
• Gebelikte hipertansiyon ve kalp hastalıkları…

Bu komplikasyonlar, tedavi edilmediği takdirde anne ve bebek sağlığı üzerinde ciddi etkiler üzerinde olumsuz sonuçlara yol açabilir. Ayrıca, gestasyonel diyabetin yönetiminde önemli bir hedef, hiperglisemiyi kontrol altına alarak bu komplikasyonların önlenmesidir.

Gestasyonel Diyabeti Nasıl Yönetilir?

Diyabeti olan gebe bir kadının bakımında temel amaç glikoz regülasyonunu sağlayarak anne ve yeni doğanın gebelik sürecini sağlıklı tamamlamalarını sağlamaktır.

Diyabetin Antepartum Yönetimi: Diyet düzenlenmesi, kan şekeri takibi, insülin gereksinimi, fetal durum takibi ve sağlığı geliştirme davranışları (yaşam stili değişiklikleri).

Diyabetin İntrapartum Yönetimi: saatlik kan şekeri takibi yapılır, uzun etkili insülin stoplanır tamponize mayi ile takip edilebilir.

Diyabetin Postpartum Yönetimi: insülin gereksinimi plesantanın ayrılması ile birlikte hızlıca düşer. Gestasyonel diyabet doğumla birlikte sonlanır. Diyabet riski açısından doğum sonu 6. haftada kontrol edilir. Diyabeti yatkınlığı olan kadın doğum sonrası diyabet tanısı alabilir bu durumda yeni yaşam stiline ve hastalığına uyum sağlayabilmesi için eğitimler ve bilgilendirmeler yapılır.

Gebelikte Diyabet Eğitimi Neyi İçerir?

Gebelikte diyabet tanısı almış anne adaylarına yönelik eğitim, sağlıklı bir gebelik süreci ve olası komplikasyonların önlenmesi açısından kritik bir öneme sahiptir.

Kan Şekeri İzlemi

Gestasyonel diyabetli gebelere, kan şekeri seviyelerinin düzenli olarak izlenmesi gerektiği anlatılır. Kan şekeri ölçümünün doğru şekilde nasıl yapılacağı, hangi saatlerde ve hangi durumlarda ölçüm yapılması gerektiği açıklanır. Bu sayede, kan şekeri düzeylerinin kontrol altında tutulması sağlanır.

Diyet ve Beslenme

Eğitimin önemli bir parçası, beslenme düzeninin oluşturulmasıdır. Gebelere, dengeli ve sağlıklı bir diyetin, kan şekeri düzeylerini dengelemedeki rolü öğretilir. Karbonhidratların dengeli bir şekilde dağıtılması, düşük glisemik indeksli gıdaların tercih edilmesi ve öğün aralıklarının düzenlenmesi gibi önemli beslenme önerileri paylaşılır.

Fiziksel Aktivite

Gestasyonel Diyabetli gebelere, hafif egzersizlerin (örneğin, yürüyüş) kan şekeri kontrolünü iyileştirdiği anlatılır. Fiziksel aktivitenin, genel sağlığı destekleyici etkilerinden ve doğum sonrası iyileşme sürecine olan katkılarından bahsedilir.

İnsülin Kullanımı

Gerektiğinde insülin tedavisi hakkında eğitim verilir. İnsülinin nasıl kullanılacağı, dozaj ayarlarının nasıl yapılacağı ve tedavi sürecinin nasıl takip edileceği detaylandırılır. Ayrıca, insülin tedavisinin gebelik sürecindeki rolü vurgulanır.

Gestasyonel diyabet tanısı almış anne adaylarına eğitim vermek tedaviye uyumunu artırır, sağlıklı yaşam alışkanlıkları kazandırır ve gebelik sürecindeki komplikasyonların önlenmesine yardımcı olur.

Gebelikte diyabet, anne ve bebek sağlığı üzerinde önemli etkilere sahip bir durumdur. Gestasyonel Diyabetin yönetimi, erken tanı, düzenli izleme, uygun tedavi ve bilinçli eğitimle daha sağlıklı gebelik sonuçlarına yol açabilir Gestasyonel Diyabet tanısı almış gebelerin sağlıklı bir gebelik geçirebilmeleri için eğitim, tedavi sürecinin ayrılmaz bir parçasıdır.

Yazımı sonlandırırken kısa kısa önerilerimi de paylaşmak istiyorum.

Kişiselleştirilmiş Eğitim: Gestasyonel Diyabetli gebelere yönelik eğitim programları, her bireyin ihtiyaçlarına göre özelleştirilmeli ve tedavi sürecini daha etkili hale getirecek şekilde düzenlenmelidir.

Sürekli İzleme ve Destek: Kan şekeri izleme, beslenme düzeni ve egzersiz gibi konularda sürekli takip sağlanmalı, anne adaylarının tedaviye uyumları desteklenmelidir.

Psikolojik Destek: Eğitim süreci, gebelerin psikolojik ihtiyaçlarını da göz önünde bulundurarak, stres yönetimi ve duygusal destek sağlamalıdır.

Sonuç olarak, gestasyonel diyabetin etkin bir şekilde yönetilmesi, sadece tıbbi müdahaleye değil, aynı zamanda kapsamlı bir eğitim, düzenli izleme ve multidisipliner bir yaklaşıma dayanmaktadır. Bu unsurlar, anne ve bebek sağlığını koruyarak gebelik sürecinin başarılı bir şekilde tamamlanmasını sağlayacaktır.

Simbians platformu bu alandaki en güncel bilgiler ve kaynaklar ile destek olmaya devam ediyoruz. Sağlık konularında daha fazla bilgi edinmek ve güncel içeriklerden faydalanmak için platformumuzu takip etmeye devam edebilirsiniz.

Kaynaklar

Dönmez, A., Pazarcı Baris, T., & Şenuzun Aykar, F. (2022). Gestasyonel Diyabet Tanısı Almış Gebelerin Sağlıklı Yaşam Biçimine Uyumu. IZTU Journal of Medical and Health Sciences, 1(1), 1-9.

Avci Dursun, E. M., & Kızıltan, G. (2019). Gestasyonel Diyabet ve Risk Faktörleri. Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 4(2), 132-146.

Aksu YH, Yurtsev E. Gebelik, Diyabet ve Hemşirelik Bakımı. HUHEMFAD. 2009;16(3):50-8.