İşitme kaybı çoğu zaman sadece “duymada azalma” olarak görülür ve yaşlılığın doğal bir sonucu olarak kabul edilir. Oysa kulağa gelen her ses; beynin canlılığını, dikkatini, hafızasını ve sosyal ilişkilerini besleyen hayati bir uyarandır. Bu yüzden tedavi edilmeyen işitme kaybı, fark edilmeyen ama yavaş yavaş ilerleyen büyük bir risk oluşturur: Demans için sessiz bir tehlike!
Beyin ve İşitme Arasındaki Güçlü Bağ
İşitme yalnızca kulağın değil, beynin de aktif bir sürecidir. Sesleri anlamlandırmak, ayırt etmek ve hafızaya yerleştirmek beyin bölgelerinin koordinasyonuyla gerçekleşir. İşitme kaybı olduğunda beyin, gelen cılız ses sinyallerini işleyebilmek için aşırı bir efor sarf eder. Bu durum, hafıza ve düşünme gibi kritik alanlar için ayrılan bilişsel enerjinin tükenmesine yol açar.
Araştırmalar, işitme kaybı olan yetişkinlerde normal işitenlere göre bilişsel gerilemenin daha hızlı olduğunu göstermektedir. Benzer şekilde Türkiye’de yapılan güncel bir çalışmada da, bilişsel bozukluğu olan geriatrik bireylerde işitme kaybı oranının %42 gibi yüksek seviyelerde görüldüğü ve işitme kaybının bilişsel performansı olumsuz etkileyebileceği vurgulanmıştır. Ayrıca MRI çalışmalarında, işitme kaybına bağlı olarak beynin işitsel bölgelerinde küçülme (atrofi) görüldüğü bildirilmiştir.
Beynin sürekli duyusal uyarana ihtiyacı vardır. Ses girdisinin azalması, beyinde bir tür ”duyusal yoksunluk” ve ”kullanılmayan alan” etkisi yaratır. Tıpkı kullanılmayan bir kasın zayıflaması gibi, beyin de az uyarılan bölgelerde zamanla etkinliğini ve nöral bağlantılarını kaybeder. Sürekli ses uyarısı alan beyin canlı kalırken, tedavi edilmemiş işitme kaybı bu sistemi adım adım zayıflatır.
Sosyal İzolasyonun Rolü
İşitme kaybı yaşayan bireylerin sık karşılaştığı bir diğer sorun sosyal geri çekilmedir. Kişi konuşmaları anlamakta zorlandıkça yanlış anlaşılmaktan korkar ve sosyal ortamlardan uzaklaşır. Oysa sosyal etkileşimin azalması, demans için bilinen en önemli risk faktörlerinden biridir (Weinstein & Ventry, 1982). İletişimden kopmak, zihinsel gerileme sürecini hızlandırır.
Dikkat: Demans ve İşitme Kaybı Belirtileri Karışabilir!
İşitme kaybına bağlı iletişim güçlükleri, sıklıkla demans belirtileriyle karıştırılır. Örneğin;
- Tekrar tekrar soru sormak,
- Konuşmaları yanlış anlamak,
- Cevap verirken tereddüt yaşamak,
- Sohbetten uzak durmak.
Bu belirtiler hem işitme kaybında hem de demansta görülebilir. Sorunun kaynağının kulak mı yoksa bilişsel bir yıkım mı olduğunu ayırt edebilmek için hem odyolojik (işitme) hem de nöropsikolojik değerlendirmelerin birlikte yapılması kritik önem taşır.
Neden “Sessiz” Bir Tehlike?
İşitme kaybı genellikle yavaş ilerlediği için kişi tarafından hemen fark edilmez ve çoğu zaman önemsenmez. Ancak bu süreçte beyin, hem uyaran eksikliği hem de sosyal izolasyon nedeniyle sessizce zarar görmeye devam eder. İşitme kaybı demansın doğrudan tek nedeni olmasa da, riski önemli ölçüde artıran ve en önemlisi ”müdahale edilebilir” bir faktördür.
Demans Riskini Azaltmak İçin Ne Yapmalı?
Beyin sağlığınızı korumak için atabileceğiniz adımlar şunlardır.
- Düzenli işitme taraması yaptırmak.
- İşitme kaybı varsa cihaz kullanımına erken dönemde başlamak.
- Sosyal etkileşimi ve iletişimi canlı tutmak.
- Beyni okuma, öğrenme ve hobilerle sürekli uyarmak.
- Gerekirse bir uzmandan bilişsel değerlendirme talep etmek.
Simbians Platformu ile doğru ve güncel sağlık bilgisinin erişilebilir olmasını sağlıyoruz. Tüm içerikler sadece sağlık profesyonelleri ve tıbbi yazarlar tarafından hazırlanmaktadır.
Kaynaklar
Baydan Aran, M., & Aksoy, S. (2020). Geriatrik bireylerde kognitif fonksiyon ve işitme kaybı ilişkisi. Türk Odyoloji ve İşitme Araştırmaları Dergisi, 3(2), 7-12.
Lin, F. R., Ferrucci, L., An, Y., Goh, J. O., Doshi, J., Metter, E. J., … & Resnick, S. M. (2014). Association of hearing impairment with brain volume changes in older adults. Neuroimage, 90, 84-92.
Lin, F. R., Yaffe, K., Xia, J., Xue, Q. L., Harris, T. B., Purchase-Helzner, E., … & Simonsick, E. M. (2013). Hearing loss and cognitive decline in older adults. JAMA Internal Medicine, 173(4), 293-299.
Weinstein, B. E., & Ventry, I. M. (1982). Hearing impairment and social isolation in the elderly. Journal of Speech, Language, and Hearing Research, 25(4), 593-599.
