Kanser, çağımızın en karmaşık genetik hastalığıdır. Dünya’da ölümlerin beşte biri kanser nedeniyle meydana gelmektedir. Çevresel faktörler (sigara, radyasyona maruz kalma, yanlış beslenme) ve genetik faktörler kanserin ortaya çıkmasında önemli bir rol oynamaktadır. Kanser türlerinin yaklaşık %90’ı kalıtımsal olmayan türdendir. Yani bu türdeki kanser çeşitleri, bir sonraki nesillere aktarılmamaktadır.

Fakat geriye kalan %10’luk kısım, kalıtımsal kanser türlerini içermektedir. Yani kanser, genlerdeki değişimler aracılığıyla oluşmakta ve bir sonraki nesillere aktarılmaktadır. Bu sebepten dolayı kalıtımsal olmayan türlere göre oran ne kadar küçük olursa olsun genetik mutasyonlar sonucunda bir bireyde kanser görülmesi, diğer aile üyelerinde de kanser ortaya çıkabileceği ihtimalini düşündürmelidir. 

Bu yazımda sizlere; bazı kalıtsal kanser sendromları ve onların genetik temelleri, kanser tedavisinde genetik testlerin önemi ve faydası, hangi durumlarda kanser hastalarının genetik test yaptırmaları gerektiği hakkındaki önemli bilgileri aktaracağım. 

Kalıtsal Kanser Türleri

Herediter Kolorektal Kanser 

Herediter kolorektal kanser olgularının %15-30’u kalıtsal olarak görülmektedir. Kolorektal kanser sendromları, tüm kolorektal kanserlerin %2-5’ini oluşturmaktadır. Lynch Sendromu, tüm kolorektal kanser olgularının %2-4’ünde görülen en yaygın genetik kolorektal kanserdir. Bu sendrom, DNA tamir genlerinin (MLH1, MSH2, MSH6 veya PMS2) birinde görülen mutasyonlar sonucu ortaya çıkmaktadır. 

Familyal Pankreas Kanseri

Çok sık görülmemekle birlikte mortalite oranları yüksek bir kanserdir. 10 yıldan daha az bir sürede dünya genelinde mortaliteye neden olan kanserler sıralamasında ikinci sırada yer alacağı öngörülmektedir. Bu kanser türünün yaklaşık %9-%10’u kalıtımsaldır. Lynch sendromu ,herediter melanom ve herediter meme-over kanseri olgularında pankreas kanseri görülme riski arttığı bildirilmektedir. BRCA1 ve BRCA2 gen mutasyonları 3.8 ila 8.6 kat oranında prostat kanseri riskini artırmaktadır. Ek olarak yapılan son araştırmalarda prostat kanseri görülen hasta bireylerin %10’undan fazlasında DNA tamir genlerinde mutasyonlar görüldüğü bildirilmektedir.

Dipnot

Mortalite: Ölüm; ölümlülük. Çoğunlukla tek kişi değil, topluluk için kullanılır. Mortalite hızı, bir hastalığa bağlı ölümlerin toplam nüfusa bölünmesiyle elde edilir.

Multipl Endokrin Neoplazi Tip 

 Otozomal dominant geçişli bir hastalıktır. Endokrin bezlerinde, ince bağırsak ve midenin bazı bölümlerinde tümörler görülmektedir. Ailesel olguların %80’inde MEN1 geninde mutasyonlar görülmektedir. 

Familyal Prostat Kanseri

Erkeklerde en yaygın görülen kanser türüdür. Prostat kanserlerin %7-8 i kalıtımsaldır. Baba ya da annenin soy ağacında prostat kanserinden etkilenen birinci dereceden akrabalar varlığı, soylarında meme, over, pankreas gibi kanserlerin varlığı prostat kanserinin genetik faktörler ile ortaya çıktığını göstermektedir. Patojenik mutasyonlar; BRCA1, BRCA2 ve HOXB13 genlerinde görülebilmektedir. 

Herediter Meme ve Over Kanseri

Dünyada ve ülkemizde, kadınlarda en sık görülen kanser çeşidi olarak bilinmektedir. Kanserin sebep olduğu ölüm nedenleri arasında birinci sıradadır. Kişi için aile soyundaki varlığı meme kanseri açısından önemli bir risk faktörüdür ve olguların %5-10’unun aileden kaynaklı olduğu bilinmektedir. Kadınlarda yaşam boyu meme kanserine yakalanma riski %12 iken over kanseri riski %1.4 civarındadır. BRCA1 geninde mutasyon taşıyan kadınlarda meme kanseri riski %71-85 iken, BRCA2 gen mutasyonları varlığında meme kanseri görülme riski %80-85’dir. Over kanseri riski ise %40-45 olduğu bilinmektedir.

Kanser hastaları hangi durumlarda genetik test yaptırmalıdır?

• Aile geçmişinde aynı kanser türünün görülmesi
• İleri yaşlarda görülmesi beklenen bir kanser türünün (kolon kanseri) genç yaştaki bir bireyde ortaya çıkması 
• Belirli bir kanser türünün beklenmeyen bireylerde seyretmesi (erkek bir bireyde meme kanseri görülmesi)
• Bir bireyde birden fazla kanser türünün birlikte görülmesi durumunda

Kanser Tedavisinde Genetik Testlerin Önemi ve Genetik Test yaptırmanın Kanser Hastalarına Faydaları

Kanser hastalarında uygulanan genetik testler ile net olmayan bazı klinik bulguların netliğe kavuşturulması amaçlanmaktadır.

Kanser tanısı alan bireyin aile geçmişi kesinlikle araştırılmalıdır.

Kanser riski altındaki bireylere rutin kanser taramaları önerilmelidir.

Genetik test sonuçları ile kanser riskini minimize edip önlemlerin alınması amaçlanmaktadır. Böylelikle hastalar erken dönemde tespit edilerek, uygun tedavinin alınması en erken vakitte sağlanmaktadır. Kanser tanısı alan bireylerde genetik analizler ile bireye uygun tedavinin geliştirilmesi ve uygulanması mümkün olabilmektedir. Hastada görülen genetik değişime göre uygun tedavi seçilerek doğru tedavi planlaması yapılabilmekte, gereksiz ilaç kullanımı kaynaklı komplikasyonlardan ve etkin olmayan tedavilere ait yatırımları minimize etmek mümkün olabilmektedir.