Bu içerikle Multipl Skleroz (MS) hastalarında denge bozukluklarının nasıl ortaya çıktığını, hangi sistemlerin etkilendiğini ve düşme riskinin neden arttığını öğreneceksiniz.

Multipl Skleroz (MS), merkezi sinir sistemini (beyin ve omurilik) etkileyen kronik (uzun süreli) bir hastalıktır. MS’li bireylerin yaklaşık %75’i yaşamlarının bir döneminde denge problemleriyle karşılaşır. Bu problemler sadece hareket kabiliyetini değil, aynı zamanda günlük yaşam kalitesini ve güvenliğini de etkiler. Denge kaybına bağlı düşmeler, MS hastalarının sıkça yaşadığı ve ciddi sonuçlar doğurabilen sorunlardandır.

Peki, bu denge kaybı neden olur, vücutta neler değişir, hangi sistemler etkilenir?

Gelin, MS’li bireylerde dengenin nasıl bozulduğunu, hangi mekanizmaların buna neden olduğunu ve nelere dikkat edilmesi gerektiğini daha sade bir dille inceleyelim.

Denge Nedir ve Nasıl Sağlanır?

Denge, vücudumuzun ağırlık merkezini destek aldığımız yüzeyin içinde tutma becerisidir. Bu beceri, üç temel duyusal sistemin (algılayıcı sistemlerin) uyumlu çalışmasıyla sağlanır.

Görsel Sistem (Görme Sistemi)

Gözlerimiz, başımızın ve vücudumuzun çevreye göre konumunu algılar. Görsel bilgiler, beynimize nerede olduğumuzu bildirir.

Vestibüler Sistem (İç Kulak Denge Sistemi)

İç kulakta yer alan bu sistem, başın yerçekimine göre konumu ve hareketi hakkında bilgi sağlar. Özellikle ani ya da yavaş baş hareketlerini algılar.

Somatosensöriyel Sistem (Dokunma-Hareket Hissi Sistemi)

Kaslar, eklemler ve ciltteki özel alıcılar aracılığıyla vücudun pozisyonu ve hareketi hakkında bilgi verir. Örneğin, ayakta dururken ayak tabanlarımızdan gelen sinyaller, ağırlığımızın nasıl dağıldığını bildirir.

Bu üç sistemden gelen bilgiler, beyin tarafından işlenir ve uygun motor (hareketle ilgili) tepkilerle denge korunur. Bu sistemlerden biri bozulduğunda, denge sorunları ortaya çıkabilir.

MS’de Denge Neden Bozulur?

MS hastalığında bağışıklık sistemi, sinir hücrelerinin çevresini saran miyelin kılıfa (sinirleri izole eden koruyucu tabaka) zarar verir. Bu hasar, sinir iletiminde yavaşlamaya ya da karışıklığa neden olur. Dengenin bozulmasının temel nedenleri şunlardır.

Sinir İletiminde Gecikmeler

Beyin ile kaslar arasındaki iletişim yavaşladığında, kişi dengesini sağlamak için gerekli refleksleri zamanında gösteremez.

Postüral Bozulmalar (Duruş Bozuklukları)

MS, gövde kaslarını etkileyebilir. Bu da kişinin dik durmasını ya da hızlı hareketlerde vücudunu toparlamasını zorlaştırır.

Duyusal Sistemlerin Zayıflaması

Propriyosepsiyon (vücudun uzaydaki konumunu bilme hissi), görme ya da vestibüler sistemle ilgili sorunlar, denge algısını bozabilir.

Tremor (İstemsiz Titreme)

İstem dışı titremeler, özellikle baş ve kol-bacaklarda dengenin korunmasını güçleştirir.

MS’de Görme, Dengeyi Nasıl Etkiler?

MS’li bireylerde diplopi (çift görme), bulanık görme ya da göz kaslarında koordinasyon sorunları görülebilir. Bu da kişinin çevresini doğru algılamasını zorlaştırır. Görsel bilgiler eksik ya da yanlış olursa, vücut dengesini sağlamakta zorlanır. Özellikle karanlık ortamlar, bu durumu daha da kötüleştirebilir.

Vestibüler Sistem Bozulursa Ne Olur?

Vestibüler sistemdeki problemler, vertigo (baş dönmesi), denge kaybı ve sersemlik hissine neden olur. MS hastalarında iç kulakta yer alan yapılar zarar görebilir ya da beyinde bu sistemle ilgili bölgelerde lezyonlar (hasarlı alanlar) gelişebilir. Bu da düşmelere yol açan önemli bir risk faktörüdür.

Propriyosepsiyon Kaybı Dengeyi Nasıl Bozar?

MS’li bireyler, zaman zaman bacaklarının ya da kollarının nerede olduğunu “hissizleşme” nedeniyle algılayamayabilir. Bu durumda, yürürken ya da ayağa kalkarken vücut pozisyonunu ayarlamak zorlaşır. Özellikle gözler kapalıyken (örneğin gece tuvalete kalkıldığında) bu durum daha belirgin hale gelir.

Tremor Neden Önemlidir?

Tremor, MS’in zorlayıcı belirtilerinden biridir. Kişi hareket ederken ya da bazen dinlenirken vücudun belirli bölgelerinde istemsiz titremeler yaşar. Bu titremeler, nesneleri tutma, ayakta durma veya yürürken dengeyi sağlama gibi görevleri zorlaştırır. Tremor hem kasların senkronize çalışmasını bozar hem de dengeyi daha da kırılgan hale getirir.

Denge Bozukluğu Sadece Atak Dönemlerinde mi Görülür?

Hayır. MS’te denge sorunları sadece atak dönemleri (hastalığın alevlenme evresi) sırasında görülmez. Ataklar dışında da kişi denge problemleri yaşayabilir. Hatta bazı bireylerde henüz belirgin bir engellilik gelişmeden önce bile düşmeler yaşanabilir. Bu yüzden denge problemleri, hastalığın erken döneminde de ciddiye alınmalıdır.

MS’de Denge Sorunları Hangi Şekilde Ortaya Çıkar?

MS’de denge bozuklukları üç temel şekilde kendini gösterebilir.

Pozisyonu Koruma Güçlüğü

Kişi uzun süre aynı pozisyonda kalmakta zorlanabilir. Ayakta sabit dururken bile dengesiz hissedebilir.

Hareket Ederken Sınırların Daralması

Yürüme sırasında adımlar küçülebilir, yön değiştirirken denge kaybı yaşanabilir.

Pertürbasyonlara (sarsıntılara) Tepki Gecikmesi

Aniden itilmeye ya da tökezlemeye karşı vücudun savunma refleksleri yavaş olabilir.

MS’li Bireyler Denge Kaybı ile Nasıl Baş Edebilir?

Denge problemi MS’in en yaygın ve günlük yaşamı en çok etkileyen sorunlarından biridir. Bu nedenle;

• Fizyoterapi (hareket tedavisi) ve denge egzersizleri büyük önem taşır.

• Görme ve işitme kontrolleri düzenli yapılmalıdır.

• Ev güvenliği artırılmalı (kaymaz halılar, tutunma barları gibi).

• Yorgunluk ve stres yönetimi, düşme riskini azaltmada etkilidir.

• Yardımcı yürüme cihazları, uygun zamanda devreye alınmalıdır.

MS’de denge kaybı sadece fiziksel değil, aynı zamanda psikolojik bir zorluktur. Bu yüzden hem bedeni hem zihni destekleyen bütüncül bir yaklaşım gereklidir.

Simbians Platformu ile doğru ve güncel sağlık bilgisinin erişilebilir olmasını sağlıyoruz. Tüm içerikler sadece sağlık profesyonelleri ve tıbbi yazarlar tarafından hazırlanmaktadır.