Bu içerikle potasyumun vücuttaki görevlerini, dengesizlik türlerini ve yoğun bakımda uygulanan tedavi girişimlerini detaylı olarak öğreneceksiniz.

Potasyum, yaşamın sessiz ama vazgeçilmez düzenleyicisidir. Kalp ritminden kas hareketine, sinir iletiminden hücresel metabolizmaya kadar her süreçte görünmez bir denge unsuru olarak görev yapar. Klinik uygulamalarda, özellikle yoğun bakım ünitelerinde, potasyum düzeylerindeki küçük dalgalanmalar bile ciddi kardiyak ve nörolojik komplikasyonlara yol açabilir. Bu nedenle hemşirelerin potasyum izlemi ve replasmanına ilişkin bilgi ve farkındalığı, hasta güvenliği açısından kritik öneme sahiptir.

Bu yazıda potasyumun görevleri, vücuda alımı, dengesizlik tipleri (hiperkalemi ve hipokalemi) ve yoğun bakım gözlemleriyle uygulanan tedavi ve hemşirelik girişimleri ayrıntılı biçimde ele alınmaktadır.

Potasyum Nedir ve Vücuttaki Görevleri Nelerdir?

Potasyum (K⁺), insan vücudundaki başlıca intraselüler katyondur. Hücre içi sıvının temel pozitif iyonu olarak kas, kalp ve sinir hücrelerinin fonksiyonlarının sürdürülmesinde rol oynar. Normal serum potasyum düzeyi 3.5–5.0 mEq/L aralığındadır.

Potasyumun temel görevleri şunlardır.

• Kas kasılması ve gevşemesi: Kalp kası dahil tüm kasların kasılma gücünü belirler.

• Sinir iletimi: Sinir hücre zarında uyarı iletimi için gerekli elektriksel potansiyeli sağlar.

• Asit-baz dengesi: Hücre içi pH’nın korunmasına katkıda bulunur.

• Sıvı-elektrolit dengesi: Hücre içi ve dışı sıvıların ozmotik dengesini düzenler.

• Kalp ritminin düzenlenmesi: Kardiyak ileti sisteminde repolarizasyon fazını etkileyerek düzenli kalp atımını destekler.

Potasyum Vücuda Nasıl Alınır?

Potasyumun başlıca kaynağı besinlerdir. Ortalama yetişkin bir birey günlük 50–100 mEq potasyumu yiyeceklerle alır.
Zengin potasyum kaynakları şunlardır.

• Muz, avokado, ıspanak, domates, narenciye, karpuz, patates

• Kuru baklagiller

• Et, süt, yoğurt gibi hayvansal ürünler

Ancak yoğun bakım hastalarında oral alım kısıtlılığı, parenteral beslenme veya böbrek fonksiyon bozukluğu gibi nedenlerle bu denge kolaylıkla bozulabilir.

Potasyum Dengesizlikleri

Hiperkalemi (Potasyum > 5 mEq/L)

Kanda potasyumun yükselmesi durumudur.

Hiperkalemi Nedenleri

• Böbrek yetmezliği (K atılımının azalması)

• Aşırı potasyum alımı

• Doku yıkımı (travma, yanık, hemoliz)

• Potasyum tutucu diüretik kullanımı (ör. spironolakton)

• Metabolik asidoz

Hiperkalemi Belirtiler

• Kas güçsüzlüğü

• Uyuşma, karıncalanma

• Bradikardi, kalp bloğu, EKG’de T dalgası yükselmesi

• Kardiyak arrest riski

Hiperkalemi Tedavi ve Yoğun Bakım Gözlemleri

• Potasyum alımı kesilir. Oral/parenteral potasyum içeren solüsyonlar durdurulur.

• İdrar çıkışı artırılır. Lasix (furosemid) gibi diüretikler doktor orderiyle uygulanır.

• İnsülin + dekstroz infüzyonu: İnsülin potasyumu hücre içine taşır; dekstroz hipoglisemiyi önler. Bu işlem intravenöz infüzyon olarak yapılır, hipoglisemi riski için hasta monitörize edilir.

• Potasyum bağlayıcı reçineler (ör. Patex, Kayexalat): Gastrointestinal yoldan potasyum atılımını sağlar.

• Diyaliz: Böbrek yetmezliği olan hastalarda en etkili yöntemdir.

• EKG takibi: Her hiperkalemik hastada ritim değişiklikleri açısından sürekli EKG monitorizasyonu yapılmalıdır.

Hipokalemi (Potasyum < 3.5 mEq/L)

Potasyumun düşüklüğü genellikle gastrointestinal kayıplar veya idrarla fazla atılım sonucu gelişir.

Hipokalemi Nedenleri

• Uzun süreli kusma veya ishal

• Diüretik kullanımı

• Yetersiz potasyum alımı

• Steroid tedavisi

• Metabolik alkaloz

Hipokalemi Belirtiler

• Kas krampları, halsizlik

• Kardiyak ritim bozuklukları (özellikle U dalgası)

• Hipotansiyon

• Solunum kaslarında zayıflık

Hipokalemi Tedavi ve Yoğun Bakım Gözlemleri

• Oral alabilen hastalarda: K tabletleri veya K effervesan formları verilir.

• Oral alımı olmayan hastalarda: Nazogastrik (NG) veya PEG tüpüyle beslenme sıvısına eklenebilir.

• Şiddetli hipokalemide: IV KCl infüzyonu uygulanır ancak asla direkt (puşe) yapılmaz.

  • İnfüzyon hızı genellikle 10–20 mEq/saat’i geçmemelidir.

  • Hastanın kilosuna ve kan değerine göre doktor orderine uyulur.

  • Kardiyak monitörizasyon yapılır, EKG ritmi sürekli izlenir.

  • İdrar çıkışı saatte en az 30 mL olmalıdır; aksi halde böbrek disfonksiyonu ve K birikimi riski vardır.

• Replasman sonrası değerlendirme: Kan potasyum düzeyi 2–4 saatte bir kontrol edilmelidir.

Hemşirelik Bakımı ve İzlem

Yoğun bakım koşullarında potasyum dengesizlikleri genellikle hızlı gelişir ve yaşamı tehdit edici olabilir. Hemşirelik sorumlulukları;

• Günlük laboratuvar sonuçlarının takibi

• EKG monitörizasyonu

• İdrar çıkışının kaydı

• Replasman sonrası vital bulguların değerlendirilmesi

• İnsülin-dekstroz tedavilerinde hipoglisemi takibi

• Hasta ve yakınlarının bilgilendirilmesi

Potasyum, insan vücudunun biyokimyasal ritmini belirleyen temel minerallerden biridir. Normal aralıkta kalması, kas fonksiyonlarından kalp sağlığına kadar geniş bir fizyolojik dengeyi korur. Özellikle yoğun bakım hastalarında potasyum düzeyinin düzenli izlenmesi, erken müdahale ve uygun tedavi planlaması hayati önem taşır.

Simbians Platformu ile doğru ve güncel sağlık bilgisinin erişilebilir olmasını sağlıyoruz. Tüm içerikler sadece sağlık profesyonelleri ve tıbbi yazarlar tarafından hazırlanmaktadır.

Kaynaklar

Palmer, B. F., & Clegg, D. J. (2021). Physiology and pathophysiology of potassium homeostasis: Core curriculum 2021. American Journal of Kidney Diseases, 77(2), 265–276.

Gumz, M. L., Rabinowitz, L., & Wingo, C. S. (2015). An integrated view of potassium homeostasis. The New England Journal of Medicine, 373(1), 60–72.