İnsan Papilloma Virüsü (Human papilloma viruses – HPV), cilt ve mukozalarda enfeksiyonlara yol açan bir DNA virüsüdür. HPV, dünya genelinde cinsel yolla bulaşan en yaygın enfeksiyonlardan biridir. Çoğunlukla sessiz seyreder ve belirti vermez. Ancak bazı HPV türleri, genital siğiller ve kanserler, özellikle serviks (rahim ağzı) kanseri gibi malignitelerle ilişkilidir.
Bu yazımda HPV, bulaş yolları, ilişkili hastalıklar ve HPV aşıları ele almak istiyorum.
HPV Nedir?
HPV’ler papillomaviridae ailesine aittir ve skuamöz epitelleri (cilt ve mukozalar) enfekte eden çift sarmallı bir DNA epiteliotropik virüslerdir. 200’den fazla farklı tip tanımlanmıştır. Tanımlanan bu tipler yüksek, olası ve düşük riskli olmak üzere 3 kategoriye ayrılır.
HPV Tipleri
Yüksek riskli HPV tipleri
HPV-16, HPV-18, HPV-31, HPV-33, HPV-35, HPV-39 gibi tiplerdir ve serviks kanseri başta olmak üzere anal, orofaringeal ve diğer genital kanserlere neden olabilir.
Olası yüksek riskli HPV tipleri
HPV-26, HPV-53 ve HPV-66 gibi tiplerdir.
Düşük riskli HPV tipleri
HPV-6, HPV-11, HPV-40, HPV-42 gibi tiplerdir. Genellikle genital siğillere neden olurlar ve kansere yol açmazlar.
HPV, birden fazla yolla bulaşabilir; en yaygın bulaş yolu ise cinsel temastır. Adölesan dönemde yaşanan cinsel deneyimler sırasında alınan HPV enfeksiyonlarının malignleşme riski yüksektir, çünkü bu dönemde serviks dokusu henüz gelişmemiştir ve HPV’ye karşı yeterli immün yanıt oluşturamaz. Prezervatif kullanımı bulaş riskini azaltabilir, ancak virüs cilt temasıyla da bulaşabildiği için tam koruma sağlamaz.
HPV ile İlişkili Hastalıklar
HPV enfeksiyonları çoğunlukla belirti vermez ve bağışıklık sistemi tarafından temizlenir. Ancak bazı durumlarda kronikleşebilir ve ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.
Genital Siğiller
Düşük riskli HPV tipleri tarafından oluşturulur. Hem kadınlarda hem de erkeklerde genital bölgede siğiller görülebilir.
Serviks Kanseri
Yüksek riskli HPV tipleri, serviks kanserinin en önemli etkenidir. HPV-16 ve HPV-18, serviks kanserlerinin yaklaşık %70’inden sorumludur.
Diğer Kanserler
Vulva, vajina, anüs, penis ve orofaringeal kanserler HPV ile ilişkilidir. Özellikle oral seks, ağız ve boyun kanserlerine neden olabilir.
HPV Aşıları
HPV aşıları, yüksek riskli ve düşük riskli HPV tiplerine karşı koruma sağlar. Şu anda piyasada üç farklı HPV aşısı bulunmaktadır:
Gardasil (Quadrivalent aşı)
HPV-6, HPV-11 (düşük riskli) ve HPV-16, HPV-18 (yüksek riskli) tiplerine karşı koruyuculuğu bulunmaktadır. 9-26 yaş arası bireylere önerilir. Genital siğiller ve serviks kanseri gibi HPV ile ilişkili hastalıklara karşı koruma sağlar.
Cervarix (Bivalent aşı)
HPV-16 ve HPV-18 tiplerine karşı koruyuculuğu bulunmaktadır. Ayrıca son yıllarda yapılan çalışmalarda HPV-31, HPV-33 ve HPV-45’e tiplerine karşı da etkili olduğu bulunmuştur. Serviks kanserine karşı yüksek etkinlik gösterir. 9-25 yaş arası kadınlarda kullanılır.
Gardasil 9 (Nonavalent aşı)
HPV-6, HPV-11, HPV-16, HPV-18, HPV-31, HPV-33, HPV-45, HPV-52, HPV-58 tipleri dahil olmak üzere en geniş koruma sağlayan aşıdır. 9-45 yaş arası kadın ve erkeklerde kullanım için onaylanmıştır.
Aşı Programları ve Uygulama Yaşı
HPV aşısının uygulanma yaşı, dozu ve zaman aralığı konusunda birçok araştırma mevcuttur. Bu araştırmalara göre aşılama en erken 9 yaşında başlatılabilir ve üst yaş sınırı yoktur. Hem erkeklere hem de kadınlara uygulanması önerilen aşının en büyük hedef kitlesi ise 12 yaşındaki kız çocuklarıdır. Dünya Sağlık Örgütü ve pek çok ülke, aşının 9-14 yaş aralığında, tercihen cinsel aktivite başlamadan önce uygulanmasını önermektedir. Bu yaş aralığında aşı genellikle iki doz olarak yapılır. 15 yaş ve üzerindeki bireylerde ise üç dozluk bir program önerilmektedir. Son yıllarda yapılan çalışmalar, 2 doz aşı uygulamasının bağışıklık sistemi üzerinde 3 doz aşıya yakın bir etki gösterdiğini ortaya koymuştur.
HPV Aşılarının Etkinliği ve Güvenliği
Birçok araştırma HPV aşılarının etkinliği kanıtlanmıştır. Özellikle aşı programlarına katılımın yüksek olduğu ülkelerde serviks kanseri ve genital siğil oranlarında ciddi azalmalar gözlemlenmiştir. Buna birkaç örnek vermek istiyorum.
İsveç’te yapılan bir çalışma, 17 yaşına kadar HPV aşısı yaptırmış kadınların serviks kanserin riskinin %88 oranında azaldığı bulunmuştur.
Avustralya’da ulusal aşılama programı sonrası genç kadınlarda genital siğil vakalarında %90’a varan bir düşüş kaydedilmiştir.
Aşılar genellikle hafif yan etkilere neden olabilir. Bunlar arasında enjeksiyon yerinde ağrı, kızarıklık ve hafif ateş bulunur. Ciddi yan etkiler son derece nadirdir.
HPV Aşılarının Önemi
HPV aşıları, kanserden korunmada en etkili yöntemlerden biridir. Aşılar sayesinde serviks kanseri ve diğer HPV ile ilişkili kanserlerin görülme sıklığı azaltılabilir. Genital siğillerin yaygınlığı kontrol altına alınabilir. Toplum bağışıklığı sağlanarak, aşılanmayan bireyler de korunabilir. Toplum bilincinin artırılması ve aşılama oranlarının yükseltilmesi, HPV’nin neden olduğu hastalıkların kontrolünde kritik bir öneme sahiptir.
HPV, dünya genelinde önemli bir halk sağlığı sorunudur. Erken yaşta yapılan HPV aşıları, kanser önleme stratejilerinde etkili ve güvenilir bir yöntemdir. Bu nedenle, aşı programlarının desteklenmesi ve yaygınlaştırılması büyük önem taşımaktadır.
Simbians Platformu‘nda daha iyi olmanız için sağlık profesyonelleri olarak sağlık içerikleri üretiyoruz. Platformumuza kayıt olarak hastalıkları ve tıbbi yazarları takip edebilirsiniz.
Kaynaklar
Petca A, Borislavschi A, Zvanca ME, Petca RC, Sandru F, Dumitrascu MC. Non-sexual HPV transmission and role of vaccination for a better future (Review). Exp Ther Med. 2020 Dec;20(6):186. doi: 10.3892/etm.2020.9316. Epub 2020 Oct 13. PMID: 33101476; PMCID: PMC7579832.
Dünya Sağlık Örgütü (WHO). (2022). Human Papillomavirus (HPV) and Cervical Cancer. Erişim: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/human-papillomavirus-(hpv)-and-cervical-cancer
CDC. (2021). HPV Vaccination: What Everyone Should Know. Erişim: https://www.cdc.gov/vaccines/vpd/hpv/public/index.html
Koçak, C., & Çelebı Erkılıç, M. (2024). İnsan Papilloma Virüsü (HPV) Enfeksiyonları ve HPV Aşılamasında Güncel Yaklaşımlar. Community & Physician/Toplum ve Hekim, 39(4).Lei, J., Ploner, A., Elfström, K. M., Wang, J., Roth, A., Fang, F., & Dillner, J. (2020). HPV Vaccination and the Risk of Invasive Cervical Cancer. New England Journal of Medicine, 383(14), 1340-1348. doi:10.1056/NEJMoa1917338
Lei, J., Ploner, A., Elfström, K. M., Wang, J., Roth, A., Fang, F., & Dillner, J. (2020). HPV Vaccination and the Risk of Invasive Cervical Cancer. New England Journal of Medicine, 383(14), 1340-1348. doi:10.1056/NEJMoa1917338
Dal, Ö., Gafarlı, L., Karagöz, M. İ., & Güngör, A. N. Ç. (2024). HPV (İnsan papillomavirus) aşısına güncel yaklaşımlar. Çukurova Tıp Öğrenci Dergisi, 4(1), 18-23.v
Ali, H., Donovan, B., Wand, H., Read, T. R., Regan, D. G., Grulich, A. E., … & Fairley, C. K. (2013). Genital warts in young Australians five years into national human papillomavirus vaccination programme: national surveillance data. BMJ, 346, f2032. doi:10.1136/bmj.f2032
