Dünyada yaşlı nüfus hızla artarken, Alzheimer hastalığı gibi demans türleri bireysel sorun olmanın çok ötesine geçerek toplumsal bir halk sağlığı meselesine dönüştü. Geleneksel tıbbın yanında, ilaçsız destek yöntemleri de giderek daha çok gündeme gelmeye başladı.

Peki, doğadan gelen kokuların, yani aromaterapinin, bilişsel işlevleri destekleme ve hafıza kaybını azaltma gibi bir etkisi olabilir mi?

Aromaterapi Demansa Karşı Etkili Olabilir Mi?

Bilimsel Bir Başlangıç: Japonya’dan Dikkat Çekici Bir Araştırma

Japonya’da yapılan kontrollü bir bilimsel araştırmada, Alzheimer hastalarının da dahil olduğu 28 yaşlı birey üzerinde aromaterapinin etkileri test edildi. Bu çalışmada, sabahları limon ve biberiye, akşamları ise lavanta ve portakal esansiyel yağları kullanıldı.

28 gün boyunca bu kokular, elektrikli fanla çalışan difüzörler aracılığıyla hastaların kaldığı odalara yayıldı. Sabah karışımı (limon + biberiye) dikkat ve hafıza gibi zihinsel süreçleri uyarırken, akşam karışımı (lavanta + portakal) gevşeme ve rahatlama sağlamayı amaçlıyordu.

Bu Araştırmaca Sonuçlar Ne Gösterdi?

Aromaterapi uygulaması sonrası Alzheimer hastalarında aşağıdaki etkiler gözlemlendi. Bu etkiler;

• Kişisel oryantasyon ve kavram anlama gibi bilişsel alanlarda iyileşme,
• Dokunmatik Bilişsel Testler (TDAS) sonuçlarında belirgin puan artışı,
• Yan etki olmadan, güvenli kullanım (kan testlerinde olumsuz sonuç gözlenmedi),
• Bakım verenlerin etkisinden bağımsız olarak gelişen sonuçlar.

Yaşlı bireylerde aromaterapinin etkisini belirlemeye yönelik yapılan diğer araştırmalarda ise;

Yaşlı bireylerde geriatrik sorunlara yönelik aromaterapi uygulamalarının etkisini inceleyen bir derlemede, karabiber yağının inhalasyon yoluyla kullanımının yutma refleksini iyileştirerek aspirasyon pnömoni riskini  azalttığı ve L-mentol aromaterapisi ile nefes darlığını azaltıp egzersiz etkinliğini artırdığı belirlenmiştir. Lavanta ve melisa yağları kombinasyonlarının yaşlı bireylerde sinirlilik kaynaklı ajitasyonu azalttığı ve lavanta kokulu aromaterapinin hem statik hem de dinamik dengeyi iyileştirebileceği ve bunun yaşlı bireylerde düşme riskini azaltabileceği bildirilmiştir. Ayrıca aromaterapinin geriatrik sendromların yönetiminde umut verici bir yöntem olduğu vurgulanmıştır.

Aromaterapi, sadece Alzheimer ve demans gibi hastalıklarda değil; stres, uykusuzluk, odaklanma sorunları gibi gündelik durumlarda da destekleyici olarak kullanılabilir. Özellikle yaşlı bakım merkezlerinde, günlük programlara entegre edilmiş aromaterapi seansları, hem hastalar hem de bakım verenler için olumlu etkiler yaratabilir.

En Fazla Kullanılan Aromaterapi Kokuları ve Faydaları

Limon: Zihinsel uyanıklığı artırır, hafızayı destekler.

Biberiye: Konsantrasyonu güçlendirir, beyin fonksiyonlarını uyarır.

Lavanta: Sinirleri yatıştırır, stresi azaltır ve uyku kalitesini artırır.

Portakal: Ruh halini iyileştirir, sakinleştirici etkisi vardır.

Aromaterapi Nasıl Kullanılır? 

Yağlar difüzörle odanın havasına yayılarak kullanılır. Fakat farklı kullanım yollarını öğrenmek ve güvenilir kullanım için eczanenize danışmanız en iyi yol olacaktır.

Nereden Alınır?         

Saf ve kaliteli esansiyel yağlar, güvenilir doğal ürün mağazalarından, eczanelerden veya sertifikalı online satış sitelerinden temin edilebilir. Türkiye’de aktarlardan da alınabilir ancak ürünün saf ve katkısız olmasına dikkat edilmelidir.

Bunları kullanırken bazı uyarılarda bulunmak istiyorum.

• Saf olmayan, katkılı ürünler alerji ya da tahrişe yol açabilir.
• İlk kullanımda küçük bir alanda cilt testi yapılmalı, alerji riski değerlendirilmelidir.
• Hamileler, astım hastaları ve çocuklar kullanmadan önce mutlaka uzman görüşü almalıdır.
• Esansiyel yağlar doğrudan cilde sürülmemeli, uygun taşıyıcılarla seyreltilmelidir.

Gelecek: Modern Uygulamalar ve Nöroaromaterapi

Bu alandaki bilimsel ilgi giderek artıyor. Günümüzde nöroaromaterapi adı verilen yeni bir yaklaşım, aromaterapi etkilerini beyindeki nörogenez (sinir hücresi üretimi) ve nöroplastisite ile ilişkilendiriyor.

• Aromaterapinin etkisi, EEG (beyin dalgaları) ve bilişsel görüntüleme teknikleri ile inceleniyor.
• Mobil cihazlarla kontrol edilen akıllı difüzör sistemleri, bakım merkezlerinde otomatik aromaterapi uygulamalarını mümkün kılıyor.
• Aromaterapi, sanat terapisi, müzik terapisi gibi diğer non-farmakolojik yöntemlerle birlikte hibrit yaklaşımlarda da yer alıyor.

Alzheimer gibi ilerleyici nörolojik hastalıklarda tamamen iyileşme sağlayacak bir yöntem henüz yok. Ancak, bu tür tamamlayıcı terapiler sayesinde hastaların yaşam kalitesi artırılabiliyor, bazı belirtiler hafifletilebiliyor. Aromaterapi, bilimsel çalışmalara dayanan ve kolayca uygulanabilen doğal bir destek yöntemi olarak, geleceğin bakım modellerinde güçlü bir yer edinebilir.

Simbians Platformu ile doğru ve güncel sağlık bilgisinin erişilebilir olmasını sağlıyoruz. Tüm içerikler sadece sağlık profesyonelleri ve tıbbi yazarlar tarafından hazırlanmaktadır.

Kaynaklar  

Duman, İ., Ceyhan, Ö., & Taşcı, S. (2024). Yaşlı Bireylerde Aromaterapi Kullanımı. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi Ve Folklorik Tıp Dergisi, 14(3), 441-449. 

Jimbo, D., Kimura, Y., Taniguchi, M., Inoue, M., & Urakami, K. (2009). Effect of aromatherapy on patients with Alzheimer’s disease. Psychogeriatrics, 9(4), 173–179.