Bu yazıda, özellikle yoğun bakımlarda sıkça kullanılan ama halk arasında çok da bilinmeyen bir ilaçtan, propofolden bahsedeceğim.

Ne işe yarar, nasıl kullanılır, ne gibi yan etkileri olabilir ve uyku ile gerçekten bir ilgisi var mı?

Hepsini birlikte konuşalım.

Hazırsanız başlayalım!

Propofol Nedir, Ne İçin Kullanılır?

Propofol, damar yoluyla verilen bir anestezik ajandır. Yani kısaca, kişiyi uyutan ve ağrıyı hissettirmeyen bir ilaç diyebiliriz. Özellikle ameliyat öncesi veya sırasında anestezi sağlamak için kullanılır. Propofol’ün en önemli özelliklerinden biri ise çok hızlı etki göstermesi ve etkisi sona erdiğinde kişinin kendini diğer ilaçlara kıyasla daha çabuk toparlamasıdır.

Sadece ameliyatlar için mi kullanılıyor?

Hayır.

Özellikle yoğun bakımda mekanik ventilasyon (solunum cihazı) ile desteklenen hastaların sedasyonu için de kullanılıyor. Yani hastanın huzursuzluğunu azaltmak, ekipmanlara zarar vermesini önlemek ve konfor sağlamak için bu ilaç devreye giriyor.

Ayrıca bazı durumlarda opioidlerle birlikte yani güçlü ağrı kesicilerle kombine şekilde de kullanılabiliyor. Ancak önemli bir not: Emziren anneler için yapılan çalışmalarda, küçük miktarlarda da olsa süte geçebileceği görülmüş. Bu yüzden bu durumlarda dikkatli olunması gerekiyor.

Yoğun Bakımda Propofol Nasıl Kullanılır?

Yoğun bakımlarda propofol, genellikle entübe ve solunum cihazına bağlı hastalarda kullanılıyor. Bu hastalar bazen çok ajite (huzursuz) olabiliyor, kendilerine bağlanan tüpleri, kateterleri çekmeye çalışabiliyorlar. Bu da hem kendileri için tehlikeli hem de tedavi sürecini zorlaştıran bir durum.

İşte bu yüzden propofol, bu hastaları sakinleştirmek ve solunum cihazıyla uyumlu hale getirmek için kullanılıyor. İlacın uygulaması damar yoluyla, sürekli infüzyon şeklinde oluyor. Yani belirli bir hızla, hastanın kilosuna göre ayarlanan dozda, özel cihazlarla (perfüzör) veriliyor.

Propofolün Yan Etkileri Nelerdir?

Propofol güçlü bir ilaçtır ve yan etkileri göz ardı edilmemelidir. En sık karşılaşılanlar arasında;

• Kan basıncında düşme (hipotansiyon)

• Solunumun baskılanması hatta durması

• Kalp ritminde bozulmalar

• Uzun süreli kullanımda beyin gelişimine olumsuz etkiler (özellikle çocuklar ve fetüsler için)

Ve en ciddi olanı: Propofol İnfüzyon Sendromu (PRIS).

Bu sendrom genellikle uzun süreli ve yüksek doz propofol alan hastalarda görülüyor. Belirtileri arasında;

• Ağır metabolik asidoz

• Kalp durması

• Kalp ve böbrek yetmezliği

• Kan basıncında ciddi dengesizlikler

Bu nedenle propofol mutlaka uzman bir ekip tarafından, hastanın hayati bulguları dikkatle izlenerek kullanılmalı.

Propofol Uyku Gibi Bir Etki Mi Yaratır?

Çok merak edilen bir konu: Propofol ile sedasyon sağlanan hastalar aslında “uyuyor” mu?

Cevap hem evet hem hayır. Şöyle ki…

Propofol, bazı açılardan uykuyu taklit ediyor. Hayvanlar üzerinde yapılan deneylerde, normal uyuyanlarla propofol ile sedasyona sokulanlar arasında EEG (beyin elektriksel aktivitesi) açısından benzerlikler görülmüş. Yani propofol, beyin için “uyuyormuşsun” hissi yaratabiliyor.

Ancak burada çok önemli bir fark var.

Doğal uykuda, vücut REM ve Non-REM dediğimiz uyku evrelerinden geçiyor. Solunum devam ediyor, kan basıncı normal sınırlarda seyrediyor ve biri seni dürttüğünde uyanabiliyorsun.

Ama propofol ile sedasyon sırasında bu evreler yaşanmıyor. Solunum baskılanabiliyor, kan basıncı düşebiliyor ve dış uyaranlarla kolayca uyanmak mümkün olmuyor. Kısacası, bu bir gerçek uyku değil, sadece onun bir simülasyonu gibi düşünebiliriz.

Propofol Güvenli Mi?

Propofol, özellikle yoğun bakımda ve cerrahi işlemlerde hastanın konforu ve güvenliği için çok önemli bir ilaç. Ancak güçlü bir etkiye sahip olduğu için sadece uzman sağlık ekipleri tarafından, sürekli izlenerek kullanılmalı. Uykuya benzer bir etki yaratıyor olsa da, onun yerini tutmuyor. Hatta solunumu baskılayabildiği için uyku sanılacak kadar masum bir durum değil.

Kısacası propofol; kontrollü kullanıldığında hayat kurtarır ama kontrolsüz kullanıldığında ciddi riskler taşır. Uykuyla olan benzerliği ise yüzeysel kalır, çünkü uykunun doğallığı ve koruyucu mekanizmaları propofol sedasyonunda yoktur.

Simbians Platformu ile doğru ve güncel sağlık bilgisinin erişilebilir olmasını sağlıyoruz. Tüm içerikler sadece sağlık profesyonelleri ve tıbbi yazarlar tarafından hazırlanmaktadır.