Bu içerikle anafilaksinin ne olduğunu, nasıl geliştiğini, nasıl müdahale edilmesi gerektiğini ve bu terimin tıbbi açıdan neden bu kadar kritik olduğunu öğreneceksiniz.
Ani gelişen ve saniyeler içinde hayatı tehdit edebilen bir durum düşünün… Anafilaksi işte tam da böyle bir tablodur. Alerjiye bağlı olarak gelişen bu aşırı bağışıklık tepkisi, doğru zamanda müdahale edilmezse ölümcül olabilir. Ancak bu kavramı iyi anlamak ve tanımak, doğru zamanda müdahale etmenin kapısını aralar. Bu yazımda anafilaksiyi hem kavramsal hem pratik açıdan adım adım ele alıyorum.
Anafilaksi Nedir?
Anafilaksi, vücudun bağışıklık sisteminin aşırı ve ani bir şekilde verdiği, hayati tehlike oluşturabilecek şiddetli alerjik reaksiyondur. Genellikle ilaçlar, gıdalar, arı sokmaları ve lateks gibi maddelerle karşılaşma sonucu gelişir ve tıbbi literatürde acil müdahale gerektiren durumlar arasında yer alır.
Anafilaksi Kelimesinin Etimolojik Kökeni Nedir?
Yunanca “ana” (karşı, ters) ve “phylaxis” (koruma) kelimelerinden türemiştir; “ters koruma” anlamına gelir.
Anafilaksi Kelimesi ile Sık Karıştırılan Terimler
Anafilaktoid reaksiyon, basit alerjik reaksiyon – farkı: Anafilaksi IgE’ye bağlıdır ve sistemik seyreder.
Anafilaksi Kelimesinin Kullanım Alanı
Acil tıp, alerji ve immünoloji uzmanları, yoğun bakım ekipleri.
Anafilaksi Kelimesinin Tarihsel İlk Kullanımı
1902 yılında Charles Richet ve Paul Portier tarafından tanımlanmıştır.
Anafilaksi Kelimesinin Tarihsel Arka Planı Nedir?
20. yüzyıl başlarında denizanası toksinlerine karşı bağışıklık yanıtı araştırılırken fark edilmiştir; bağışıklık sisteminin aşırı duyarlılığı olarak sınıflandırılmıştır.
Anafilaksi Kelimesi Tıbbi Bağlamda Nasıl Kullanılır?
Anafilaksi Kelimesinin Klinik Kullanımı: Anafilaktik şok, alerji testleri, epinefrin uygulamaları.
Anafilaksi Kelimesinin Tanı/Tedavi Sürecindeki Rolü: Klinik semptomlar (düşük tansiyon, solunum sıkıntısı, kaşıntı), serum triptaz ölçümleri, acil epinefrin enjeksiyonu.
Anafilaksi Ne Değildir?
Hafif alerjik reaksiyon değildir. Kaşıntı ya da döküntüyle sınırlı durumlar anafilaksi sayılmaz.
Anafilaksi Kelimesinin Araştırmalarda ve Kullanımı
Yeni nesil oto-enjektörler, biyobelirteçlerle erken tanı, epinefrin uygulama zamanlaması üzerine çalışmalar sürmektedir.
Anafilaksi Kelimesinin Özeti ve Anlam Haritası
Anlaşılması ve erken tanınması hayati önemdedir. Eğitim, hızlı müdahale ve doğru tedavi anafilaksinin ölümcül sonuçlarını önleyebilir.
Anafilaksi Hakkında
Anafilaksi Nasıl Gelişir?
Anafilaksi, vücudun belirli bir maddeye karşı IgE aracılı bir aşırı duyarlılık reaksiyonu göstermesiyle oluşur.
Bağışıklık sistemi, zararsız bir maddeyi tehdit olarak algılar ve histamin gibi maddelerin hızla salınımına neden olur. Bu salınım;
- Kan damarlarında genişleme (hipotansiyon),
- Bronşlarda daralma (nefes darlığı),
- Deride kızarıklık ve kaşıntı,
- Şok tablosuna kadar gidebilen sistemik tepkilerle sonuçlanabilir.
Anafilaksi Belirtileri Nelerdir?
Belirtiler dakikalar içinde gelişir. En yaygın anafilaksi belirtileri;
- Hızla düşen tansiyon,
- Boğazda daralma hissi,
- Hırıltılı solunum,
- Kaşıntı, kurdeşen, ciltte kızarıklık,
- Baş dönmesi, bayılma,
- Kusma, ishal, karın ağrısı.
Belirtiler başladığında derhal tıbbi yardım almak hayat kurtarıcıdır.
Anafilaksi Tedavisinde Neler Yapılır?
Anafilaksinin tedavisinde altın standart: epinefrin (adrenalin) enjeksiyonudur. Bu genellikle uyluğa kas içine uygulanır. Ardından hasta;
- Acil servise yönlendirilir,
- Solunum desteği ve sıvı tedavisi uygulanır,
- Antihistaminikler ve kortikosteroidler gerekebilir.
Epinefrin geç kalındığında etkisiz kalabilir, bu nedenle ilk belirtiyle birlikte uygulanması önerilir.
Anafilaksi Açısından Kimler Risk Altındadır?
Anafilaksi riski özellikle aşağıdaki gruplarda daha yüksektir.
- Fıstık, deniz ürünleri, süt gibi gıdalara alerjisi olan bireylerde,
- Penisilin gibi ilaçlara alerjisi olanlarda,
- Arı veya böcek sokmasına duyarlı kişilerde,
- Lateks alerjisi olanlarda.
Bu bireylerin oto-enjektör (epipen) taşıması önerilir.
Anafilaksi Konusunda Modern Bilim Ne Diyor?
Son yıllarda yapılan araştırmalar, anafilaksiyi erken tanımayı kolaylaştıran biyobelirteçlerin geliştirilmesine odaklanmıştır. Ayrıca epinefrin oto-enjektörlerinin tasarımı, çocuklar ve yaşlılar gibi riskli gruplar için daha kolay ve erişilebilir hale getirilmeye çalışılmaktadır. Ayrıca sağlık çalışanlarının ve toplumun eğitimine dair farkındalık programları, anafilaksinin ölüm oranlarını düşürmede etkili olmuştur.
Anafilaksi, hızla ilerleyen ve erken müdahale edilmezse ciddi sonuçlar doğuran bir durumdur. Bu nedenle terimi anlamak, risk faktörlerini bilmek ve ne yapılacağını öğrenmek herkes için önemli bir sağlık bilgisi niteliğindedir.
Simbians Platformu ile doğru ve güncel sağlık bilgisinin erişilebilir olmasını sağlıyoruz. Tüm içerikler sadece sağlık profesyonelleri ve tıbbi yazarlar tarafından hazırlanmaktadır.
Kaynaklar
Simons, F. E. R., Ardusso, L. R. F., Bilo, M. B., et al. (2014). World Allergy Organization Guidelines for the Assessment and Management of Anaphylaxis. Journal of Allergy and Clinical Immunology, 127(3), 587–593.
Turner, P. J., Campbell, D. E., Motosue, M. S., & Campbell, R. L. (2019). Global Trends in Anaphylaxis Epidemiology and Clinical Management. Journal of Allergy and Clinical Immunology: In Practice, 7(6), 1785–1791.
Worm, M., Moneret-Vautrin, A., Scherer, K., et al. (2020). First European data from the network of severe allergic reactions (NORA). Allergy, 75(5), 1141–1150.
