Çocukların dil gelişimi, hem ailelerin merakla takip ettiği bir süreçtir hem de çocuğun sosyal, bilişsel ve duygusal gelişimiyle doğrudan bağlantılıdır. Ancak bazen, beklenen kelimeler gelmez. Cümleler kurulmaz. Hatta çocuk, ismine bile dönüp bakmaz.
Bu noktada birçok ebeveyn şu soruyu sormaya başlar: “Konuşması neden gecikti?” Daha önce Gecikmiş Konuşmanın Belirtileri Nelerdir? En Sık Görülen 9 Belirti başlıklı yazımızda bu durumu fark etmenize yardımcı olacak ipuçlarını paylaşmıştım. Bu yazımda ise konuşma gecikmesinin altında yatan olası nedenleri daha yakından inceleyeceğim.
Gecikmiş Konuşmanın Nedenleri Nelerdir? En Sık Görülen 10 Neden
İşitme Kaybı
Konuşma gelişimi, büyük oranda işitme ile ilişkilidir. Eğer çocuk sesleri yeterince net duyamıyorsa, kelimeleri öğrenmesi ve tekrar etmesi de zorlaşır. Özellikle sık tekrarlayan orta kulak iltihapları, sıvı birikimi veya doğuştan işitme sorunları, konuşma gelişimini doğrudan etkileyebilir. Basit bir işitme testiyle bu durumun fark edilmesi mümkündür. Aileler bazen çocuklarının “duymuyormuş gibi” davrandığını gözlemler ama bunu huysuzluk sanabilir. Oysa altında yatan neden işitme olabilir.
Gelişimsel Dil Bozukluğu
Bazı çocuklarda konuşma gecikmesinin nedeni sadece geç başlamaları değil, dilin kendisine dair özel bir güçlük yaşamalarıdır. Bu duruma “Gelişimsel Dil Bozukluğu” (GDB) denir. GDB, zeka geriliği olmaksızın, çocuğun yaşına uygun sözcük dağarcığını, dil bilgisini ve cümle kurma becerisini geliştirememesiyle karakterizedir. Bu çocuklar genellikle sözcükleri doğru sırada dizemez, çok sınırlı kelime kullanır veya kendilerini ifade etmekte zorlanırlar.
Otizm Spektrum Bozukluğu
Konuşma gecikmesi, otizm spektrum bozukluğunun (OSB) en erken belirtilerinden biri olabilir. Otizmli çocuklar bazen kelime söylemeye başlayabilir ama sonra bu beceriyi kaybedebilirler. Ya da baştan itibaren konuşma gelişmez. Burada kritik olan, sadece konuşma değil, iletişim kurma niyetinin de azalmasıdır. Örneğin, ismine bakmama, işaret etmeme, jest ve mimik kullanmama gibi davranışlar da eşlik ediyorsa, bu durum mutlaka bir çocuk nörologu ya da çocuk psikiyatristi tarafından değerlendirilmelidir.
Bilişsel Gelişim Geriliği
Zihinsel gelişimdeki genel bir yavaşlık da dil gelişimini olumsuz etkileyebilir. Bu çocuklar sadece konuşmakta değil; oyun oynama, problem çözme, dikkat toplama gibi alanlarda da yaşıtlarının gerisinde kalabilir. Konuşma bu tür çocuklarda gelişebilir, ancak genellikle daha basit cümlelerle ve daha uzun sürede olur. Erken destekle bu gelişim önemli ölçüde desteklenebilir.
Ekran Maruziyeti ve Yetersiz Sosyal Etkileşim
Son yıllarda yapılan birçok araştırma, küçük yaştaki çocukların ekran karşısında geçirdiği sürenin arttığını ve bunun dil gelişimine zarar verdiğini gösteriyor. Çizgi film izleyen bir çocuk, aktif olarak dil üretmiyor. Sadece pasif olarak sese maruz kalıyor. Oysa dil, etkileşimle öğrenilir. Göz teması, soru-cevap, birlikte oyun oynama gibi günlük yaşantılar, konuşmayı geliştirmenin en etkili yollarıdır. Bu yüzden ekran süresi azaltılmalı, özellikle 2 yaş altı çocuklara hiç ekran gösterilmemelidir.
Aile İçi İletişim Yetersizliği
Her çocuğun dil gelişimi çevresiyle kurduğu ilişkiye bağlıdır. Aile bireylerinin çocukla yeterince konuşmaması, onun sorularına cevap vermemesi ya da duygusal olarak yeterli bağ kurmaması, çocuğun konuşma isteğini baskılayabilir. Özellikle kalabalık ev ortamlarında, sessiz kalan çocukların dil gelişimi daha geç olabilir. Bu noktada, çocuğa bolca sözel uyarı sunmak, onunla sohbet etmek, kitap okumak ve birlikte oyun oynamak büyük fark yaratır.
İkiz veya Çoklu Doğum
İkizler arasında “ikiz dili” dediğimiz özel bir durum gelişebilir. Kendi aralarında anlaşan bu çocuklar, dış dünyayla iletişimi daha az kurma eğiliminde olabilir. Bu da konuşma gelişimini geciktirebilir. Aynı şekilde, çoklu çocuklu ailelerde her çocuğa yeterli ilgi gösterilemediğinde, bazı çocukların dili daha geç gelişebilir.
Çok Dillilik
Birden fazla dilin aynı anda öğrenildiği evlerde, konuşma gelişimi biraz daha geç başlayabilir. Ancak bu durum geçicidir. Çocuklar zamanla her iki dili de öğrenebilirler. Burada önemli olan panik yapmamak ve çocuğun her iki dile de maruz kalmasını dengeli bir şekilde sürdürmektir.
Nöromotor Sorunlar
Beyin gelişimiyle ilgili bazı nörolojik durumlar (örneğin serebral palsi, epilepsi vb.) da konuşma gelişimini etkileyebilir. Bu çocuklarda genellikle sadece konuşma değil, genel motor gelişimde de gecikme görülür. Ağız kaslarını kullanma zorluğu, ses üretiminde mekanik engeller gibi nedenlerle konuşma sınırlı kalabilir.
Ailede Gecikmiş Konuşma Öyküsü
Bazı durumlarda konuşma gecikmesi, genetik olabilir. Aile bireylerinden birinde de benzer bir geçmiş varsa, çocuğun dil gelişiminde gecikme görülmesi daha olasıdır. Ancak bu, desteklenmeyeceği anlamına gelmez. Genetik yatkınlık varsa bile, erken müdahale büyük fark yaratabilir.
Çocuklarda Gecikmiş Konuşma Durumunda Ne Yapmalı?
Ebeveyn olarak en önemli adım, çocuğunuzu dikkatle gözlemlemektir. Eğer çocuğunuz ismine dönüp bakmıyor, 2 yaşına geldiği halde 50 kelimeyi geçmiyor ya da cümle kurmuyorsa, mutlaka bir uzmana danışın. Konuşma terapistleri, çocuk gelişim uzmanları ve çocuk nörologları bu süreçte size rehberlik edecektir.
Konuşma gecikmesi fark edildiğinde utanılacak, ertelenecek bir durum değildir. Erken farkındalık, çocuğunuzun hayat boyu iletişim becerilerini olumlu yönde etkileyebilir. Unutmayın, her çocuğun gelişim süreci farklıdır ama zamanında desteklenmesi, aradaki farkı kapatmanın anahtarıdır.
Konuşma, sadece kelimeleri sıralamak değil; dünyayla bağ kurmanın, ihtiyaçlarımızı anlatmanın, düşüncelerimizi ifade etmenin yoludur. Eğer bu yolda küçük bir duraksama varsa, çocuğunuzun yanında durmak ve doğru desteği sağlamak her şeyden önemlidir.
Simbians Platformu ile doğru ve güncel sağlık bilgisinin erişilebilir olmasını sağlıyoruz. Tüm içerikler sadece sağlık profesyonelleri ve tıbbi yazarlar tarafından hazırlanmaktadır.
