Latince adıyla diabetes mellitus, halk arasında ise yaygın olarak “şeker hastalığı” olarak bilinen diyabet, günümüzde neredeyse her ailede bir bireyin karşı karşıya kaldığı ciddi bir sağlık sorunu. Bu yazımda size diyabetin ne olduğundan, kimlerde daha sık görüldüğünden, belirtilerinden ve nasıl önlenebileceğinden bahsedeceğim. Korkutucu gelebilir, ama bilgi güçtür. Özellikle de erken tanı ve düzenli takip, diyabetle sağlıklı yaşamın anahtarı olabilir.

Diyabet Nedir?

Diyabet, kandaki glukoz (şeker) seviyesinin olması gerekenden yüksek olduğu metabolik bir hastalıktır.

Peki, diyabet neden olur?

Çünkü vücudumuz ya yeterli insülin üretemez ya da üretilen insülini kullanamaz. İnsülin ise pankreasta üretilen, şekerin hücrelerimize taşınmasını sağlayan bir hormondur. Glikoz hücrelere taşınamazsa kanda birikir ve bu da zamanla ciddi sağlık sorunlarına yol açar.

Diyabet Türleri

Tip 1 Diyabet

Genellikle çocukluk çağında başlar. Vücudun neredeyse hiç insülin üretmemesiyle ortaya çıkar. Tip 1 diyabetli bireyler ömür boyu dışarıdan insülin almak zorundadır. Aniden başlar ve belirti verdiği anda hemen müdahale gerekir.

Tip 2 Diyabet

En sık görülen türdür ve genellikle 40 yaş üzeri kişilerde ortaya çıkar. Vücut insülin üretir ama yeterince kullanamaz. Genellikle kilolu bireylerde görülür. Sinsidir, yıllarca belirti vermeden ilerleyebilir. Çoğu zaman tanı konduğunda böbrekler, kalp ya da gözler etkilenmiş olabilir.

Diyabetin Sebepleri

Diyabetin oluşmasında hem genetik hem de çevresel faktörler rol oynar.

• Ailede diyabet öyküsü varsa (özellikle anne, baba veya kardeşlerde), risk artar.
• Fazla kilo, insülin direncine yol açarak Tip 2 diyabetin gelişmesine zemin hazırlar.
• 40 yaşından büyük olmak, kolesterol ve hipertansiyon varlığı da riski artıran etkenler arasında.
• Gebelikte ortaya çıkan “gestasyonel diyabet” geçici gibi görünse de, ilerde Tip 2 diyabet gelişme ihtimalini artırır.

Diyabet Belirtileri Nelerdir?

Birçok kişi diyabet olduğunu yıllarca fark etmeden yaşayabilir. Ancak bazı belirtiler dikkatli bir gözle fark edilebilir.

• Sık idrara çıkma ve çok su içme
• Açlık hissi ve açken ellerde titreme
• Halsizlik, yorgunluk
• Görmede bulanıklık
• Sık enfeksiyon geçirme ve geç iyileşen yaralar
• İştah artışı ya da tam tersi iştahsızlık

Diyabet Nasıl Teşhis Edilir?

Teşhis oldukça basit bir kan testiyle konulur.

Açlık kan şekeri: 8 saatlik açlık sonrası 126 mg/dl üzerindeyse, test tekrarlanır. İkincisi de yüksekse diyabet tanısı konur.

Tokluk kan şekeri: Yemekten 2 saat sonra 200 mg/dl’nin üzerindeyse tanı konur.

HbA1C testi: Son 3 aylık ortalama kan şekeri seviyesini gösterir. %6,5’in üzeri genellikle diyabet kabul edilir.

Diyabet Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Diyabet kontrol altına alınmazsa zaman içinde vücutta ciddi hasarlara yol açar. En sık karşılaşılan komplikasyonlar;

• Göz: Görme kaybına kadar gidebilecek retinopati gelişebilir.
• Böbrek: Diyabetik nefropati adı verilen durum böbrek yetmezliğine yol açabilir.
• Sinirler: Ayaklarda uyuşma, hissizlik, yaraların fark edilmemesi gibi durumlar oluşabilir. Bu yaralar tedavi edilmezse kangren ve hatta ampütasyon (uzuv kaybı) gibi sonuçlara gidebilir.

Peki Ne Yapmalı?

Diyabetle yaşam mümkündür. Ama dikkat, özen ve disiplin şart!

• Düzenli egzersiz yapın. (Günde 30 dakika yürüyüş bile yeterli olabilir.)
• Sağlıklı beslenin. (Diyetisyeninizle kişisel plan yapın.)
• İlaçlarınızı aksatmayın. Dozlarla oynamayın.
• Kan şekeri ölçümlerinizi düzenli yapın.
• Gözlerinizi, böbreklerinizi ve kalbinizi düzenli kontrol ettirin.
• Ayak bakımınızı ihmal etmeyin. Günlük kontrol yapın, çatlak veya yara var mı diye bakın.
• Tansiyonunuzu düzenli ölçün.

Diyabetin tedavisi kişinin kendi elindedir. Ne kadar bilinçli ve disiplinli olursanız, o kadar kaliteli ve sağlıklı bir yaşam sürdürebilirsiniz. Bugün belki kendiniz için değil, bir yakınınız için bu yazıyı okudunuz ama bilgi yayılırsa hayat kurtarır.

Simbians Platformu ile doğru ve güncel sağlık bilgisinin erişilebilir olmasını sağlıyoruz. Tüm içerikler sadece sağlık profesyonelleri ve tıbbi yazarlar tarafından hazırlanmaktadır.

Kaynaklar

WHO(2025). Diabetes https://www.who.int/health-topics/diabetes#tab=tab_3 Son Erişim Tarihi: 28 Ocak 2025.

Sîpan E.(2022). Nexweşiyên Sereke. Sîtav. Ankara.

Wikipedia(2025). Diyabet. https://tr.wikipedia.org/wiki/Diyabet#Te%C5%9Fhis Son Erişim Tarihi: 28 Ocak 2025.