Başarılı bir yaş alma süreci kişiden kişiye farklılık gösterse de bunu etkileyen çeşitli faktörler bulunmaktadır. Bu faktörlerden biri de teknolojinin gelişimi ve yaşlı bireylerin düşük teknoloji okuryazarlığına sahip olmasıdır. Günümüzde dijitalleşmenin hız kazanmasıyla birlikte bankacılık işlemlerinden sağlık hizmetlerine kadar birçok alan teknolojiye entegre edilmiştir. Ancak yaşlı bireylerin teknolojiyi etkin bir şekilde kullanamaması, onların günlük yaşamlarını zorlaştırmakta ve sosyal hayattan uzaklaşmalarına sebep olabilmektedir. Bu nedenle, teknolojiye erişimin kolaylaştırılması ve yaşlı bireyler için dijital okuryazarlık eğitimlerinin yaygınlaştırılması, başarılı yaşlanmayı destekleyen önemli unsurlardan biri olarak değerlendirilmektedir.

Geronteknoloji Nedir?

Geronteknoloji, yaşlı bireylerin yaşam kalitesini artırmak amacıyla geliştirilen teknoloji temelli çözümleri ifade eden disiplinler arası bir alandır. “Gerontoloji” (yaşlanma bilimi) ile “teknoloji” kavramlarının birleşiminden oluşan bu alan, yaşlı bireylerin sağlık, güvenlik, iletişim ve sosyal katılım gibi temel ihtiyaçlarını desteklemeyi amaçlar. Özellikle yaşlılıkta sık görülen bilişsel bozukluklar ve konfüzyon gibi durumlarda, geronteknolojik uygulamalar hem bireyin hem de bakım verenlerin yaşamını kolaylaştırıcı bir rol üstlenir. Akut konfüzyon gibi durumların yönetiminde, teknolojik destekli takip sistemleri, uyarı mekanizmaları ve bilişsel destek araçları, hemşirelik bakımının etkinliğini artırmaktadır. Bu bağlamda, geronteknoloji yaşlı bireylerin hemşirelik sürecine entegre edilerek, bakım kalitesinin yükseltilmesine katkı sağlar.

Sağlık Yaşlanma ve Dijital Dönüşüm

Teknolojinin hızla ilerlemesi, yaşlı bireylerin yaşam kalitesini artırma noktasında önemli fırsatlar sunmaktadır. Dijital dönüşüm süreci, özellikle sağlık hizmetleri, bilişsel işlevlerin korunması, sosyal bağların güçlendirilmesi ve güvenlik alanlarında yaşlılara büyük kolaylıklar sağlamaktadır. Bu kapsamda geliştirilen mobil uygulamalar, yaşlı bireylerin günlük yaşamlarını destekleyerek sağlıklı ve bağımsız bir yaşam sürmelerine katkıda bulunmaktadır.

Takip Uygulamaları

Yaşlı bireylerin sağlık durumlarını düzenli olarak takip etmelerine yardımcı olan mobil uygulamalar, kronik hastalıkların yönetimini kolaylaştırmaktadır. Örneğin;

• İlaç Hatırlatma Uygulamaları: Yaşlı bireylerin ilaçlarını zamanında almalarını sağlar.
• Sağlık Takip Uygulamaları: Tansiyon, kan şekeri ve kalp ritmi gibi hayati değerlerin düzenli olarak takip edilmesini sağlar.
• Doktor Randevu ve Danışma Uygulamaları: Sağlık profesyonelleriyle çevrimiçi iletişim kurma imkanı sunar.

Bilişsel Egzersiz Uygulamaları

Yaşlı bireylerin bilişsel işlevlerini koruması ve zihinsel becerilerini geliştirmesi için tasarlanan uygulamalar, demans ve Alzheimer gibi hastalıkların riskini azaltmaya yardımcı olabilir. Bu tür uygulamalar arasında şunlar yer alır.

• Zeka ve Hafıza Oyunları: Bulmacalar, kelime oyunları ve matematiksel egzersizler içerir.
• Dikkat ve Odaklanma Uygulamaları: Zihinsel uyarımı artırarak bilişsel işlevleri destekler.
• Dil ve Müzik Eğitim Uygulamaları: Yeni bir dil öğrenmek veya müzikle ilgilenmek, beyin sağlığını korumada etkili olabilir.

Sosyal Bağlantı Uygulamaları

Yaşlı bireylerin sosyalleşmesini sağlamak ve yalnızlık hissini azaltmak amacıyla geliştirilen uygulamalar, sosyal bağları güçlendirmeye yardımcı olmaktadır.

• Görüntülü ve Sesli İletişim Uygulamaları: Aile üyeleri ve arkadaşlarla kolayca iletişim kurmayı sağlar.
• Sosyal Medya Platformları: Yaşlı bireylerin güncel gelişmelerden haberdar olmasını ve sosyal etkileşimlerini artırmasını destekler.
• Yaşlılara Özel Sosyal Ağlar: Benzer ilgi alanlarına sahip yaşlı bireyleri bir araya getiren platformlar oluşturur.

Güvenlik ve Acil Durum Uygulamaları

Yaşlı bireylerin güvenliğini sağlamak ve acil durumlarda hızlı müdahale edilmesini kolaylaştıran uygulamalar büyük önem taşımaktadır.

• Konum Takip ve Acil Çağrı Uygulamaları: Yakınlarının yaşlı bireyin konumunu takip etmesini sağlar ve acil bir durumda yardım çağrısında bulunmasına olanak tanır.
• Düşme Algılama Sistemleri: Cihazlar aracılığıyla düşme algılandığında otomatik olarak yakınlara veya sağlık ekiplerine bildirim gönderir.
• Erişilebilirlik ve Sesli Asistan Uygulamaları: Görme veya işitme engeli bulunan yaşlı bireylerin günlük yaşamlarını kolaylaştırır.

Mobil Uygulamaların Etkinliği Üzerine Araştırmalar

Yaşlı bireylerin yaşam kalitesini artırmak amacıyla geliştirilen mobil uygulamalar, son yıllarda birçok bilimsel araştırmaya konu olmuştur. Bu araştırmalar, yaşlıların dijital teknolojilere adaptasyonu, mobil uygulamaların sağlık ve sosyal yaşam üzerindeki etkileri gibi konulara odaklanmaktadır.

Araştırmalar, sağlık takip uygulamalarının yaşlı bireylerin kronik hastalık yönetiminde olumlu etkiler sağladığını göstermektedir. Örneğin, ilaç hatırlatma uygulamalarını düzenli kullanan yaşlı bireylerin tedaviye uyum oranlarının arttığı, tansiyon ve diyabet gibi hastalıkların daha iyi kontrol edildiği tespit edilmiştir.

Bilişsel egzersiz uygulamaları üzerine yapılan çalışmalar, bu tür uygulamaların zihinsel fonksiyonları güçlendirdiğini ve demans riskini azaltmada yardımcı olduğunu ortaya koymaktadır. Sosyal bağlantı uygulamalarının ise yaşlı bireylerin yalnızlık hissini azalttığı ve psikolojik iyilik hallerini artırdığı belirlenmiştir. Ancak, teknoloji okuryazarlığı düşük olan yaşlıların bu uygulamalardan yeterince faydalanamadığı da vurgulanmaktadır.

Türkiye ve Dünyada Başarılı Uygulamalar

Dünya genelinde ve Türkiye’de yaşlı bireylerin ihtiyaçlarına yönelik geliştirilen bazı başarılı mobil uygulamalar bulunmaktadır.

Dünya genelinde;

• Pill Reminder (İlaç Hatırlatma Uygulaması): Yaşlı bireylerin ilaçlarını düzenli almasını sağlamak için geliştirilmiştir.
• Lumosity (Bilişsel Egzersiz Uygulaması): Hafızayı ve dikkat süresini artırmaya yönelik oyunlar sunmaktadır.
• Be My Eyes: Görme engelli bireylere gönüllülerin yardımcı olmasını sağlayan bir uygulamadır.
• Papa: Yaşlı bireylere sosyal destek ve günlük yaşam aktivitelerinde yardımcı olan bir uygulamadır.

Türkiye’de;

• e-Nabız: Sağlık bilgilerini dijital ortamda takip etmeye yardımcı olan bir uygulamadır.
• Hayat Eve Sığar (HES): Pandemi sürecinde sağlık takibi için geliştirilmiş ve yaşlı bireylerin sağlık hizmetlerine erişimini kolaylaştırmıştır.
• ALO 183 Sosyal Destek Hattı: Yaşlı bireylere psikolojik ve sosyal destek sunan bir mobil platformdur.
• İBB Yaşlı Destek Hattı: İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından sunulan, yaşlı bireylerin günlük ihtiyaçlarını karşılamaya yardımcı bir uygulamadır.

Karşılaşılan Zorluklar ve Gelecek Perspektifi

Mobil uygulamalar yaşlı bireyler için büyük fırsatlar sunsa da bazı zorluklar da mevcuttur. Bunlar;

• Teknoloji Okuryazarlığı: Yaşlı bireylerin çoğu, mobil uygulamaları kullanmakta zorlanmaktadır.
• Erişilebilirlik Sorunları: Küçük yazılar, karmaşık arayüzler ve çok sayıda seçenek yaşlı bireyler için kullanım zorlukları yaratmaktadır.
• Güvenlik Endişeleri: Dijital dolandırıcılık ve veri güvenliği yaşlı bireyler için risk oluşturmaktadır.
• Ekonomik Faktörler: Akıllı telefon veya internet erişimi gibi temel gereksinimlerin maliyeti bazı yaşlı bireyler için yüksek olabilmektedir.

Gelecekte, yaşlı dostu teknolojilerin geliştirilmesi, erişilebilirlik standartlarının artırılması ve yaşlı bireylere yönelik dijital okuryazarlık eğitimlerinin yaygınlaştırılması önemli adımlar olacaktır. Ayrıca, yapay zeka destekli kişiselleştirilmiş sağlık ve sosyal destek uygulamalarının yaygınlaşması beklenmektedir.

Yaşlı bireylerin yaşam kalitesini artırmada mobil uygulamalar önemli bir role sahiptir. Sağlık takibi, bilişsel egzersizler, sosyal bağlantılar ve güvenlik hizmetleri konusunda geliştirilen mobil uygulamalar, yaşlı bireylerin bağımsız ve aktif bir yaşam sürmesine yardımcı olmaktadır. Ancak, bu uygulamaların etkili bir şekilde kullanılabilmesi için erişilebilirlik ve teknoloji okuryazarlığı konularında iyileştirmeler yapılmalıdır.

Gelecekte, yaşlı bireylere yönelik dijital dönüşüm sürecinin daha kapsayıcı hale getirilmesi, başarılı yaşlanma sürecine büyük katkı sağlayacaktır. Bu nedenle, kamu kurumları, özel sektör ve akademik kuruluşların iş birliği yaparak yaşlı dostu teknolojilerin geliştirilmesini teşvik etmeleri büyük önem taşımaktadır.

Simbians Platformu ile doğru ve güncel sağlık bilgisinin erişilebilir olmasını sağlıyoruz. Tüm içerikler sadece sağlık profesyonelleri ve tıbbi yazarlar tarafından hazırlanmaktadır. 

Kaynaklar

Ajami, S., & Teimouri, F. (2015). Features and application of wearable biosensors in medical care. Journal of research in medical sciences, 20(12), 1208.

Czaja, S. J., & Sharit, J. (2013). Designing training and instructional programs for older adults. CRC Press.

Jeste, D. V., Depp, C. A., & Vahia, I. V. (2010). Successful cognitive and emotional aging. World Psychiatry, 9(2), 78-84.

König, R., Seifert, A., & Doh, M. (2018). Internet use among older Europeans: An analysis based on SHARE data. Universal Access in the Information Society, 17(3), 621-633.

Neves, B. B., Franz, R. L., Munteanu, C., & Baecker, R. (2018). Adoption and feasibility of a communication app to enhance social connectedness amongst frail institutionalized oldest old: an embedded case study. Information, Communication & Society, 21(11), 1681-1699.

Peek, S. T. M., Wouters, E. J. M., van Hoof, J., Luijkx, K. G., Boeije, H. R., & Vrijhoef, H. J. M. (2014). Factors influencing acceptance of technology for aging in place: A systematic review. International Journal of Medical Informatics, 83(4), 235-248.

Piau, A., Wild, K., Mattek, N., Kaye, J., & Cecchini, M. (2019). Current State of Digital Biomarker Technologies for Real-Life, Home-Based Monitoring of Cognitive Function for Mild Cognitive Impairment to Mild Alzheimer’s Disease and Implications for Clinical Care: Systematic Review. Journal of Medical Internet Research, 21(8), e12415.

World Health Organization (WHO). (2021). Global report on ageism. WHO Publications.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). (2022). Yaşlılar ile ilgili istatistikler.