Doğadaki tüm canlılar, insanlar başta olmak üzere, birbirleriyle sürekli bir etkileşim içindedir. Besin piramitleri buna en iyi örneklerden biridir. Çevrede meydana gelen her olumlu ya da olumsuz değişim, doğrudan ya da dolaylı olarak hepimizi etkiler.

Günümüzde karşı karşıya olduğumuz en büyük çevre sorunlarından biri ise iklim değişikliğidir.

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, iklim değişikliğini aşağıdaki şekilde tanımlamaktadır.

Nedeni ne olursa olsun, iklimin ortalama durumunda ve/veya değişkenliğinde onlarca yıl ya da daha uzun süre boyunca gerçekleşen değişiklikler.

Aslında iklim değişikliği doğanın bir parçasıdır. Ancak, bu değişimin doğal sürecinin hızlanması normal değildir.

Örneğin, Buzul Çağı sonrası buzulların yavaş yavaş erimesi doğaldır; fakat insan faaliyetleriyle bu erime sürecinin hızlanması, doğanın dengesini bozmaktadır.

Fosil yakıt kullanımı, ormansızlaşma, sanayileşme ve arazilerin kullanım şeklinin değişmesi gibi faktörler, insan kaynaklı iklim değişikliğini ciddi şekilde hızlandırmaktadır.

Tıpkı başta belirttiğimiz gibi, doğada yaşanan her değişim bütün canlıları etkiler. İklim değişikliği de bir çevresel olay olduğundan, bu durumdan en çok insanlar etkilenir. Üstelik iklim değişikliğinin etkileri, özellikle sağlık üzerinde kendini daha belirgin şekilde gösterir.

Kronik Hastalıklara Sahip Bireyler İçin İklim Değişikliğinin Riskleri

Toplumda iklim değişikliğinden en çok etkilenen gruplardan biri, kronik hastalığı olan bireylerdir.
Kronik hastalıklar — diğer bir deyişle bulaşıcı olmayan hastalıklar — uzun sürede gelişir, yaşam boyu devam eder ve sürekli tıbbi takip gerektirir.

Araştırmalar ve kılavuzlar bize gösteriyor ki;

Sıcak Hava Dalgaları ve Kronik Hastalıklar

• Sıcaklıktaki değişimleri algılamada zorluk yaşamak ve sıcaklığı artıran bazı ilaçların kullanımı, kronik hastalığı olan bireyleri risk altına sokar.
• Özellikle kalp hastalıkları, solunum rahatsızlıkları, böbrek hastalıkları, diyabet, sinir sistemi hastalıkları ve kanser, sıcak hava dalgalarında ölüm riskini artırır.
• Ayrıca kalp hastalığı, ruhsal rahatsızlıklar, zayıf kan dolaşımı ve obezite gibi durumlar da risk faktörleri arasında yer alır.
• Kullanılan bazı ilaçlar (örneğin diüretikler, antihipertansifler, antipsikotikler, lityum, digoksin) vücudun sıcaklık düzenleme (termoregülasyon) yeteneğini olumsuz etkileyebilir.

Öneriler

• Serin kalmaya özen gösterin.
• Bol su tüketin.
• Aşırı yorucu aktivitelerden kaçının.
• Aşırı terlemeye bağlı mineral kaybını doktorunuza danışarak dengeleyin.

Sel ve Sağlık Yönetimi

• Sel felaketlerinin doğrudan kronik hastalıkları tetiklediğine dair güçlü kanıtlar olmasa da, dolaylı etkileri oldukça büyüktür.
• Örneğin, Harvey Kasırgası sonrası yapılan bir araştırmada, sel nedeniyle sağlık hizmetlerine ulaşımın zorlaştığı ve kronik hastalıklarda akut alevlenme ataklarının arttığı tespit edilmiştir.

Kuraklık ve Hava Kirliliği

• Kuraklık dönemlerinde aşırı sıcaklar ve hava kirleticiler yoğunlaşır.
• Bu da özellikle solunum ve kardiyovasküler hastalıkların ortaya çıkmasına veya mevcut rahatsızlıkların alevlenmesine yol açar.

Yangınlar ve Solunum Sağlığı

• Yangınlardan çıkan duman, doğrudan akciğerleri etkileyerek yeterli oksijen alımını zorlaştırır.
• İltihaplanmaya (inflamasyon) yol açan bu durum, dolaylı olarak kalp ve beyin sağlığını da olumsuz etkiler.
• Sonuçta hipertansiyon, kalp yetmezliği, kalp krizi, aritmi, inme gibi ciddi sağlık sorunları tetiklenebilir veya mevcut hastalıklar kötüleşebilir.

Havadaki Zararlı Partiküller

Havadaki küçük zararlı partiküller solunduğunda;

• KOAH (Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı)
• Kanser
• Üst solunum yolu enfeksiyonları
• Kardiyovasküler hastalıklar gibi rahatsızlıklar ortaya çıkabilir veya mevcut hastalıkların kötüleşmesine neden olabilir.

İklim Değişikliğine Karşı Sağlık Bilincimizi Artırmalıyız

İklim değişikliği, sadece buzulların erimesi ya da sıcaklıkların artması gibi çevresel değişimleri değil, doğrudan insan sağlığını tehdit eden sonuçları da beraberinde getiriyor.

Özellikle kronik hastalıklara sahip bireyler için bu tehdit çok daha ciddi boyutlara ulaşabiliyor.

Bu nedenle, hem bireysel hem de toplumsal düzeyde iklim değişikliğine karşı bilinçlenmeli, sağlığımızı korumak için gerekli önlemleri almalıyız. Çünkü doğanın dengesinde meydana gelen her kırılma, uzun vadede hepimizin yaşam kalitesini etkiliyor.

Simbians Platformu ile doğru ve güncel sağlık bilgisinin erişilebilir olmasını sağlıyoruz. Tüm içerikler sadece sağlık profesyonelleri ve tıbbi yazarlar tarafından hazırlanmaktadır. 

Kaynaklar

Di̇rectory, H. R. (2023, Kasım ). Heatstroke. Health Resource Di̇rectory. https://healthresourcedirectory.org.au/en/health-resource-directory/heatstroke/

Di̇rectory, H. R. (2023, Kasım ). Preparing for a heatwave. Health Resource Di̇rectory. https://healthresourcedirectory.org.au/en/health-resource-directory/preparing-for-a-heatwave/

Sydney, P. S. W. (2023, Kasım ). Heatwaves can impact chronic conditions and medications. Health Resource Di̇rectory. https://swsphn.com.au/news/impacts-of-heatwaves-on-chronic-conditions-and-medications/

Cueto, İ. (2022, Temmuz). It’s not just heat stroke. extreme temperatures pose special risk to people with chronic illness (and that’s a lot of us). Statnews. https://www.statnews.com/2022/07/19/heat-waves-risk-to-people-with-chronic-illness/

Preventıon, C. F. D. C. A. (2024, Hazi̇ran). Heat and chronic conditions. Cdc. https://www.cdc.gov/heat-health/risk-factors/heat-and-chronic-conditions.html

Ohl, C. A., & Tapsell, S. (2000). Flooding and human health. BMJ (Clinical research ed.), 321(7270), 1167–1168. https://doi.org/10.1136/bmj.321.7270.1167

Du, W., FitzGerald, G. J., Clark, M., & Hou, X. Y. (2010). Health impacts of floods. Prehospital and disaster medicine, 25(3), 265–272. https://doi.org/10.1017/s1049023x00008141

Bracher, J. (2022, Mayıs). This is how flooding can impact our health. Wellcome. https://wellcome.org/news/how-flooding-can-impact-our-health

Yusa, A., Berry, P., J.Cheng, J., Ogden, N., Bonsal, B., Stewart, R., & Waldick, R. (2015). Kanada’da İklim Değişikliği, Kuraklık ve İnsan Sağlığı. Uluslararası Çevre Araştırmaları ve Halk Sağlığı Dergisi , 12 (7), 8359-8412. https://doi.org/10.3390/ijerph120708359

Salvador, C., Nieto, R., Vicente-Serrano, S. M., García-Herrera, R., Gimeno, L., & Vicedo-Cabrera, A. M. (2023). Public Health Implications of Drought in a Climate Change Context: A Critical Review. Annual review of public health, 44, 213–232. https://doi.org/10.1146/annurev-publhealth-071421-051636

Hughes, F., Parsons, L., Levy, J. H., Shindell, D., Alhanti, B., Ohnuma, T., Kasibhatla, P., Montgomery, H., & Krishnamoorthy, V. (2024). Impact of Wildfire Smoke on Acute Illness. Anesthesiology, 141(4), 779–789. https://doi.org/10.1097/ALN.0000000000005115

Cohen, O., Shapira, S., & Furman, E. (2022). Long-Term Health Impacts of Wildfire Exposure: A Retrospective Study Exploring Hospitalization Dynamics Following the 2016 Wave of Fires in Israel. International journal of environmental research and public health, 19(9), 5012. https://doi.org/10.3390/ijerph19095012

Rizzo, L. V., & Rizzo, M. C. F. V. (2025). Wildfire smoke and health impacts: a narrative review. Jornal de pediatria, 101 Suppl 1(Suppl 1), S56–S64. https://doi.org/10.1016/j.jped.2024.11.006

Dehghani, S., Yousefi, S., Oskoei, V. et al. Ecological study on household air pollution exposure and prevalent chronic disease in the elderly. Sci Rep 13, 11763 (2023). https://doi.org/10.1038/s41598-023-39059-9

Singh, A. and Singh, K. K. (2022). An Overview of the Environmental and Health Consequences of Air Pollution. Iranica Journal of Energy & Environment, 13(3), 231-237. doi: 10.5829/ijee.2022.13.03.03

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, 2019 https://evcedyetkilendirme.enerji.gov.tr/iklim_deg/i_deg_nedir.aspx#:~:text=%C4%B0klim%20de%C4%9Fi%C5%9Fikli%C4%9Fi%2C%20%E2%80%9CKar%C5%9F%C4%B1la%C5%9Ft%C4%B1r%C4%B1labilir%20zaman%20dilimlerinde,olu%C5%9Fan%20bir%20de%C4%9Fi%C5%9Fiklik%E2%80%9D%20bi%C3%A7iminde%20tan%C4%B1mlanmaktad%C4%B1r.

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, 2019 https://csb.gov.tr/iklim-degisikligi-ile-mucadelede-gunluk-hayatta-alinacak-onlemler-bakanlik-faaliyetleri-743