Bu içerikte, infodemi çerçevesinde sağlık alanında yanlış bilginin en yaygın 7 türü ele alınmaktadır.
Günümüzde dijital bilgi akışının hızla yayılması, insanların sağlıkla ilgili bilgilere kolayca ulaşmasını sağlarken aynı zamanda büyük bir bilgi kirliliği sorununu da beraberinde getiriyor. Bu bilgi kirliliği, özellikle sağlık alanında, bireylerin doğru kararlar almasını zorlaştırarak toplum sağlığını olumsuz etkileyebiliyor. Yanlış bilgi türlerini ve bu bilgilerin nasıl yayıldığını anlamak, sağlığımızı korumak adına büyük önem taşıyor.
İnfodemi Çerçevesinde Sağlık Alanında Yanlış Bilginin En Yaygın 7 Türü
Çarpıtma
Gerçek anlamından saptırılarak yanıltıcı bir şekilde sunulan bilgiler
Çarpıtma, doğru bir bilgiyi alıp onu farklı bir anlamda sunma işlemidir. Bu tür yanlış bilgi, özellikle sağlık araştırmalarında çok sık görülür. Örneğin, bir çalışmada belirli bir tedavi yöntemiyle ilgili olumlu sonuçlar alınmış olabilir; ancak bu sonuçlar, “Tüm hastalıklar bu yöntemle tedavi edilebilir” şeklinde lanse edildiğinde, bilimsel veriler çarpıtılmış olur. İnsanlar bu tür haberler sayesinde umutlanır ancak gerçekte sunulan bilgi yanıltıcıdır. Sağlık alanında çarpıtma örnekleri, toplumun yanlış bilgiye güvenerek hatalı tedavi yollarına başvurmasına neden olabilir.
Taklit
Bir kişi ya da kurumun imitasyonunun oluşturulduğu içerikler veya hesaplar
Taklit, özellikle sosyal medya platformlarında çok yaygındır. Bu tür içerikler, ünlü doktorlar ya da sağlık kurumları adına açılmış sahte hesaplardan yapılır. Örneğin, “Dr. X” adıyla açılmış sahte bir hesap, yanlış sağlık önerileri paylaşabilir. Taklit hesaplardan yayılan bu içerikler, birçok insanı yanıltarak sağlıklarına zarar verebilecek davranışlara yönlendirebilir. Gerçek bir doktor ya da kurumun taklidi olan bu hesaplara güvenen insanlar, sağlık açısından yanlış yönlendirilmiş olur.
Manipülasyon
Bilgilerin seçme, ekleme veya çıkarma yoluyla değiştirilmesi
Manipülasyon, bir bilginin sadece belirli bir kısmını ön plana çıkararak ya da bazı unsurları ekleyip çıkararak yapıldığı bir yanıltma yöntemidir. Örneğin, COVID-19 aşısının içeriği hakkında sadece bazı maddelerin tehlikeli olduğu iddia edilerek, diğer önemli bilgiler gizlenebilir. Bu tür manipülatif bilgiler, aşı karşıtlığını artırarak toplum sağlığını tehlikeye atar. Manipülasyon yoluyla değiştirilmiş bilgiler, bireylerin sağlık açısından doğru kararlar almasını engelleyebilir.
Uydurma
Tamamen üretilmiş, hiçbir gerçeklik payı taşımayan içerikler
Uydurma içerikler, gerçekte hiçbir bilimsel temeli olmayan bilgilerdir. Örneğin, “Bu bitki kanser tedavisinde mucize yarattı” şeklinde yapılan haberler, bilimsel dayanağı olmayan, tamamen uydurulmuş bilgilerdir. Bu tür içerikler, özellikle çaresizlik içinde olan hastalar için büyük risk taşır. Gerçek bilgilere ulaşması zor olan bireyler, uydurma içerikler sayesinde yanlış tedavi yöntemlerine yönelerek sağlıklarına zarar verebilirler.
Hatalı İlişkilendirme
Bir olayla ilişkilendirilen ancak farklı bir durumu yansıtan içerikler
Hatalı ilişkilendirme, genellikle bir olayın yanlış bir bağlama yerleştirilmesiyle oluşur. Örneğin, başka bir hastalık için yapılan bir çalışmanın sonuçları, COVID-19 üzerine genelleştirildiğinde bu, hatalı bir ilişkilendirme olur. Hatalı ilişkilendirme, özellikle toplumda korku yaratmak amacıyla kullanılabilir ve insanların hastalıklar hakkında yanlış kanılara kapılmasına yol açabilir. Bu tür içerikler, sağlık kararları üzerinde olumsuz etkiler yaratabilir.
Bağlamdan Koparma
Doğru bir bilginin, içinden çıktığı bağlamdan koparılarak sunulması
Bağlamdan koparma, bir bilginin aslında içinde bulunduğu bağlam dışında sunulmasıdır. Örneğin, “Sağlıklı bireyler için risk yok” ifadesi, COVID-19 bağlamında, hastalığın genel riskini küçümseyen bir anlam kazanabilir. Bu tür ifadeler, bağlamından koparıldığında herkes için geçerliymiş gibi algılanabilir ve özellikle risk altındaki bireylerin yanlış bilgilendirilmesine neden olabilir. Sağlık alanında bağlamdan koparma, bireylerin yanlış güvenlik hissine kapılmasına yol açar.
Parodi
Eğlence ya da alay amacı taşıyan, kullanıcıları yanıltma potansiyeli olan içerikler
Parodi, infodemi çerçevesinde yanlış bilgi türlerinden biri olup, eğlence amaçlı hazırlanan içeriklerde karşımıza çıkar. Örneğin, “Aşının DNA’yı değiştirdiği” gibi ironi içeren bir ifade, yanlış anlamalara neden olabilir. Sağlık konusunda yapılan bu tür parodi içerikler, özellikle bilgiyi doğru kaynaklardan almayan kişiler için kafa karışıklığına yol açabilir. Sağlıkla ilgili alaycı içerikler, bilgiyi doğru değerlendiremeyen kişiler üzerinde olumsuz etkilere neden olabilir.
İnfodemi çağında yanlış bilgi türlerini bilmek ve tanımak büyük önem taşır. Sağlık alanında yayılan bilgi kirliliği, bireylerin doğru kararlar almasını zorlaştırarak sağlığımızı riske atabilir. Yanlış bilgi türlerini ayırt edebilmek, hem kendimizi hem de çevremizdekileri yanıltıcı içeriklerden korumamıza yardımcı olur. İnfodemide bilgi kirliliğine karşı bilinçlenmek, toplum sağlığını güçlendirmenin ve güvenilir sağlık bilgisine ulaşmanın en etkili yollarından biridir.
Simbians Türkiye, bir sağlık eğitimi platformudur. Simbians’ta yer alan hastalıklar ve sağlık durumları hakkında daha fazla bilgi edinin.
