Bu içerikte, kazanılmış başarısızlık sendromun bilimsel kökenleri, belirtileri ve çözüm yolları ele alınarak, bireylerin ve toplumların öğrenilmiş çaresizlikten nasıl kurtulabileceği üzerine bir rehber sunulacaktır.
Martin Seligman’ın araştırmalarıyla başlayan bu kavram, bireysel deneyimlerin yanı sıra sosyal etkilerle de şekillenir ve günlük yaşamda ders çalışmaktan iş başvurularına kadar geniş bir yelpazede kendini gösterebilir. Blog yazımızın devamında, bu sendromun bireyleri pasiflik ve umutsuzluğa nasıl sürüklediğini ve çözüm için hangi adımların atılabileceğini keşfedeceksiniz.
Kazanılmış Başarısızlık Nedir?
Kazanılmış başarısızlık sendromu, canlının sergilediği tepkilerin bir sonuç vermediği durumlarda, sonucun değişmeyeceği inancıyla gelişen bir ruh halidir. Bu durum insanlar için, tekrarlayan başarısızlıkların bireyde yeni girişimlerde bulunmama ya da başarısız olacağı duygusuna yol açması şeklinde kendini gösterir.
Kazanılmış Başarısızlık Sendromu Teorisinin Ortaya Çıkışı ve Deneyler
Kazanılmış başarısızlık kavramı, 1960’lı yıllarda Martin Seligman tarafından ortaya konulmuştur. Seligman, öğrenme ve korku arasındaki ilişkiyi incelerken Ivan Pavlov’un klasik koşullanma deneyinden ilham almıştır. Bu çalışmaları sonucunda, kazanılmış başarısızlık sendromu kavramı gelişmiştir.
1967 yılında Pennsylvania Üniversitesi’nde depresyon üzerine yoğunlaşan Seligman, bu konuyu daha derinlemesine incelemek için deneyler gerçekleştirdi. İlk deneylerini köpekler üzerinde yapan Seligman, deneyin ilk fazında hoş olmayan bir durumdan kaçış şansı tanımazken, ikinci fazda kaçış imkânı sunulduğunda bile hayvanların kaçmaya çalışmadığını gözlemledi. Benzer sonuçlar kediler, balıklar ve fareler gibi farklı canlılarda da elde edildi.
Bu deneylerin insanlar için yeterince kanıt oluşturmadığı düşünülerek, 1974 yılında Donald Hiroto, benzer bir çalışmayı insanlar üzerinde gerçekleştirdi ve bu sendromun insanlar içinde geçerli olduğunu kanıtladı.
Kazanılmış Başarısızlık Sendromunda Sosyal Boyut ve Çevresel Faktörler
Kazanılmış başarısızlık, bireylerin sadece kendi yaşadıkları başarısızlıklarından değil, çevresel etkilerden de kaynaklanabilir. Martin Seligman’ın deneylerinde dikkat çektiği bir diğer unsur, bireyin kendi başarısızlığından ötürü başka bireylerin deneme yapmasını engellemesidir. Örneğin, iyi niyetle yapılan “Ben denedim ve olmadı, sen de boşa uğraşma.” gibi çağrılar, çevresel faktörlerin kazanılmış başarısızlık üzerindeki etkisini göstermektedir.
Kazanılmış Başarısızlık Sendromu Belirtileri
Kazanılmış başarısızlık sendromu genellikle depresyona yakın belirtilerle ortaya çıkar. Örnekler;
- Derslerine çok çalışan bir öğrencinin düşük notlar alması nedeniyle, “Çalışsam da yine kötü not alırım.” diyerek bir sonraki sınavlar için çalışmaması.
- Defalarca reddedilen bir bireyin “Zaten beni kimse işe almaz.” diyerek iş başvurusu yapmaktan vazgeçmesi.
Bu sendromun en dikkat çekici yönlerinden biri pasifliktir. Birey, cezadan dahi kaçınmaktan vazgeçer. “Her ne yaparsam yapayım, sonuç değişmeyecek.” düşüncesi bireyin pasif bir tutum sergilemesine yol açar.
Kazanılmış Başarısızlık Sendromu İçin Çözüm Yolları
Objektif Değerlendirme
Birey, olaylara duygusal tepkiler yerine mantıksal ve tarafsız bir bakış açısı ile yaklaşmayı öğrenmelidir.
Motivasyonun Artırılması
Toplumlarda motivasyonu yüksek bireyler yaratmak, bu sendromun önlenmesinde önemlidir. Bu bağlamda, bireylerin başarılarını takdir etmek ve ödül mekanizmalarını hayata geçirmek etkili olabilir.
Kültürel Dönüşüm
Haksızlıkları ve çıkarcı yaklaşımları azaltmak için ahlaki ve kültürel yapılarda dönüşüme gidilmelidir. Değişim kültürü oluşturarak, bu yapının uzun vadeli yaşatılması sağlanabilir.
Kazanılmış başarısızlık sendromu, bireyleri ve toplumları öğrenilmiş bir çaresizliğe sürükleyebilir. Bu sendromdan kurtulmak için hem bireysel hem de toplumsal seviyede değişim desteklenmelidir. En önemlisi, inanca dayalı bir kültür oluşturarak bireylerin kendine olan güvenini yeniden kazanmasına yardımcı olunabilir.
Sendromlar ve nadir hastalıklar konusunda daha fazla bilgi için tıklayın.
Simbians Platformu‘nda sizin daha iyi olmanız için içerikler üretiyorum. Platformumuza kayıt olarak hastalıkları ve yazarları takip edebilir ve kişisel sağlık duvarınızı oluşturabilirsiniz.
