Otistik çocuklar, sosyal etkileşimde zorluklar yaşayabilen bireylerdir ve bu zorlukların üstesinden gelmek için oyun ve oyuncaklar önemli bir rol oynar. Doğru oyuncak seçimi, çocukların hayal gücünü geliştirmesine, göz teması kurmasına ve etkileşim becerilerini artırmasına yardımcı olabilir. Sosyal etkileşimi teşvik eden oyuncaklar sayesinde otistik çocuklar, oyun aracılığıyla iletişim yeteneklerini güçlendirebilir ve günlük yaşamda daha bağımsız bir şekilde kendilerini ifade edebilirler.
Otizm Spektrum Bozukluğu Nedir?
Otizm spektrum bozukluğu, doğuştan gelen ya da yaşamın ilk yıllarında ortaya çıkan karmaşık bir nöro-gelişimsel farklılıktır.
Bir bireyin beyninin gelişiminde başkalarını nasıl algıladığını ve onlarla nasıl sosyalleştiğini etkileyen, bu sebeple de sosyal etkileşim ve iletişimde sorunlara neden olan tıbbi bir durumdur.
Erken doğum, genetik yatkınlık, yetersiz sosyal etkileşim gibi durumlarda çocuğunuz otizm riski ile karşı karşıya kalabilir. Otizm konusunda riskli bir bebeğiniz olabilir. Bu gibi bir durumda çocuklarımızla oynadığımız oyunlar kadar onlara sunduğumuz oyuncaklar da önem arz ediyor.
Otistik Çocuklarda Önerilmeyen Oyuncaklar
Otizm riski bulunan ve otistik çocuklara her oyuncak önerilmez. Bunlardan bazılarını aşağıda nedenleri ile anlattım.
Dönen oyuncaklar
Tekdüze hareket eden ve dönen oyuncaklar, etkileşimi düşürür, çocuğun tek noktada sabit kalmasına, kendini iletişime kapatmasına neden olabilir. Göz temasında azalma ve tekrarlayan hareketleri tetikleyebilir. Topaç tarzı oyuncaklar kullanılmamalıdır.
Etkileşim gerektirmeyen oyuncaklar
Düğmesine bastığınızda dönen, çocuğun etkisinin olmadığı oyuncaklar tercih edilmemelidir. Bu oyuncaklar hayal gücünü etkilemez. Bu nedenle oyun kurma ve sembolik oyun becerileri geri kalabilir.
Kendiliğinden dönen yatak başı modelleri
Çocuk mobile vurduğunda ses çıkarıyorsa, bu oyuncaklar etkileşimi arttırması yönünden olumlu olarak değerlendirilir. Ancak tek işlevi dönmek olan, kumandalı mobiller kullanılmamalıdır.
Tekrarlayan hareketi tetikleyen oyuncaklar
Çark, dişli gibi aynı hareketi tekrarlayan oyuncaklar hem desenleri hem de çalışma şekli nedeni ile tekrarlayan hareketleri tetikler. Çocuk, sürekli aynı hareketi yapar ve bu takıntılara neden olabilir.
Kendiliğinden giden arabalar
Eğer çocuğunuzun karşısına geçip etkileşim içerisinde oyun oynuyorsanız, bu araçlarda sorun yoktur. Ancak ipini çektiğinizde ya da düğmeye bastığınızda aracın kendiliğinden gitmesi, çocuk yalnız kaldığında tekrarlayan hareketi tetikleyebilir.
Tek bir oyuncak çocuğun otizm tanısı almasına neden olmaz ancak riskler göz önüne alındığında, oyuncak tercihimizi sosyal etkileşimi arttıracak şekilde yapmamız önemlidir.
Otistik Çocuklarda Kullanılması Önerilen Oyuncaklar
Otistik çocuklarda kullanılmaması gereken oyuncaklar kadar kullanılması önerilen onlarca oyuncaklar bulunmaktadır.
Yemek yapma materyalleri
Çay takımları, pasta kalıpları gibi materyalleri kullanabilir, oyun hamurlarını oyuna dahil edebilirsiniz.
Ev İçi Materyaller
Minderle çadır yapma, nohut, fasulye gibi malzemelerle doldurma-boşaltma gibi etkinlikler yapabilirsiniz. Sosyal etkileşim böylece artacaktır.
Stickerlar
Beden farkındalığı ve ince motor becerileri çalışmaları yapmanıza yardımcı olur. Ayrıca stickerları göz hizamıza yapıştırarak göz temasını artırabilirsiniz.
Duyu Şişeleri
Duyu şişeleri ve diğer duyusal oyuncaklar duyuları harekete geçirerek dikkat ve odaklanmayı arttırır.
Hayvan Figürleri
Oyun kurma, amaca uygun kullanıma yardımcı olur. Aynı zamanda hayvan isimleri ile nesne adlandırma çalışmaları yapabilirsiniz.
Minyatür Evler
Çocuğun oyun kurmasına yardımcı olan bu oyuncaklar aynı zamanda çocuğun kendi evinin bir aynası olma görevi görür.
Ahşap Ev Eşyaları ve İnsan Figürleri
Çocuğun oyun içinde senaryo kurmasına, oyun devamlılığına ve duygularını ifade etmesine yardımcı olur.
Kendiliğinden Hareket Etmeyen Arabalar
Birlikte oyun kurarak problem çözme, uygun araç seçimi ve neden sonuç açıklama becerisine yönelik çalışmalar yapabiliriz.
Oyuncak seçerken amacımız daima etkileşimi arttırmak olmalıdır. Üstelik bunun için satın alınan oyuncaklara da ihtiyaç yok. Bir kâğıt havlu rulosundan dürbün, süt kutusundan araba, karton kutulardan minyatür ev yapabiliriz. Artık materyaller kullanarak hazırladığımız oyuncaklarla da sembolik oyunu geliştirebilir ve sosyal etkileşimi arttırabiliriz.
