Sağlık hizmetlerinin en temel taşıyıcı unsurlarından biri olan hemşirelik mesleği, yalnızca klinik beceriyle değil; fedakârlık, sabır ve yüksek sorumlulukla icra edilmektedir.

Bu yazıda, Türkiye’de hemşirelik mesleğinin ekonomik, hukuki ve çalışma koşulları açısından mevcut durumunu değerlendirecek ve bu durumu başta OECD ülkeleri olmak üzere dünya ülkeleriyle kıyaslayarak küresel bir bakış sunacağım.

Türkiye’de Hemşireler Neden Göç Etmek İster?

Ekonomik Haklarda Eksiklik

Türkiye’de hemşireler, OECD ortalamasının oldukça altında maaşlarla çalışmaktadır. Türkiye’de sağlık harcamaları, GSYH’nin yalnızca %6,3’üne karşılık gelmektedir. OECD verilerine göre, hastane hemşirelerinin ortalama maaşı ülke genelindeki ortalama ücretin gerisindedir. Bu durum, hemşirelik mesleğinin ekonomik anlamda cazibesini azaltmakta, nitelikli personelin meslekten uzaklaşmasına veya yurt dışına yönelmesine neden olmaktadır.

İş Yükü ve Tükenmişlik

Türkiye’de hemşirelerin karşılaştığı en önemli sorunlardan biri de ağır iş yüküdür. Artan hasta sayısı, yetersiz personel ve uzun nöbet saatleri hemşirelerin tükenmişlik düzeyini artırmakta, hasta güvenliği açısından da risk yaratmaktadır. Özellikle halk sağlığı hizmetlerinde çalışan hemşireler, teknik yetersizlikler ve kırsalda görev alma koşulları nedeniyle ek zorluklarla karşı karşıya kalmaktadır.

Hukuki Korumanın Yetersizliği

Hemşireler, mesleki uygulamalar sırasında karşılaştıkları olumsuzluklarda yeterli hukuki korumaya sahip değildir. Türk Ceza Kanunu kapsamında, hasta ihmali ya da tıbbi hata iddiaları nedeniyle sıkça yargı önüne çıkarılmakta ve artan dava sayıları mesleki baskıyı artırmaktadır. Taşeronlaşma, sözleşmeli istihdam ve iş güvencesi eksikliği de mesleki istikrarı olumsuz etkilemektedir.

Dünyada Hemşirelik Mesleğinin Durumu: Mücadele Edilen Ama Daha Güçlü Zeminler

Uluslararası Kıyas: Maaş ve Statü

• ABD: Hemşirelerin ortalama yıllık maaşı yaklaşık 93.600 USD’dir. Meslek, yüksek prestij ve ekonomik karşılık görmektedir.
• OECD Genelinde: Hemşireler, ortalama ülke gelirinin %20–50 üzerinde maaş almaktadır.
• İngiltere (NHS): Maaşlar düşük olmasına rağmen sendikal yapı güçlüdür; meslektaş göçü önemli bir sorundur.

Sendikal Haklar ve Eylemler

• Avustralya (Queensland): Hemşireler maaş artışı ve daha iyi koşullar için grev kararı almış, hasta güvenliğini riske atmadan protesto yürütmüşlerdir.
• İngiltere: NHS bünyesindeki hemşireler, yüksek iş yükü ve düşük ücret nedeniyle sık sık greve gitmektedir. Yaklaşık 40.000 hemşire açığı bulunmaktadır.

İş Ortamı ve Mesleki Tükenmişlik

• Kanada: Hemşirelerin %94’ü tükenmişlik yaşamaktadır ve yarısı mesleği bırakmayı düşünmektedir. Bu durum, bazı bölgelerde acil servislerin kapanmasına neden olmaktadır.
• Dünya Genelinde: DSÖ, 2030’a kadar 6 milyon yeni hemşire ihtiyacının doğacağını öngörmektedir. Tükenmişlik, yüksek stres ve personel açığı küresel düzeyde bir sorun olarak öne çıkmaktadır.

Türkiye ile Dünya Arasında Nerede Duruyoruz?

• Maaş ve Ekonomik Destek: OECD ortalamasının altında; kamu harcaması düşük OECD ortalamasının %20–50 üstü; ABD ve Avustralya güçlü örnek
• İş Yükü ve Tükenmişlik Yüksek: Hasta sayısı, az personel küresel sorun; Kanada ve İngiltere’de ciddi alarm
• Hukuki ve Kurumsal Destek: Güvencesiz çalışma, dava riski Sendikal koruma, meslek birlikleri aktif
• Göç ve Beyin Kaybı: Artan yurt dışı eğilimi İngiltere’de göç önemli kriz; ABD ve Kanada çekici destinasyon

Ek Olarak Yönetimsel Yaklaşım Eksikliği: Karar Mekanizmalarının Dışında Bırakılan Meslek

Türkiye’de hemşirelik yalnızca sahada değil, karar masalarında da görünmezdir. Sağlık politikaları belirlenirken hemşirelik mesleğinin ihtiyaçları, talepleri ve mesleki gerçeklikleri çoğu zaman dikkate alınmamaktadır. Hemşireler, hizmetin uygulayıcısı konumunda olmalarına rağmen; planlayıcı, denetleyici ya da politika geliştirici rollere yeterince dahil edilmemektedir.

Yönetim kadrolarında hemşirelerin temsili oldukça düşüktür. Hastane yönetimleri ve kamu sağlık otoritelerinde alınan kararlar, çoğu zaman hekim merkezli ya da bürokratik bir perspektifle şekillenmektedir. Bu yaklaşım; hemşirelerin mesleki motivasyonunu kırmakta, sistem içinde yalnızlaştırmakta ve verimliliği düşürmektedir.

Etkin bir sağlık yönetimi için;

• Hemşirelerin sağlık politikalarının geliştirilmesinde karar verici pozisyonlarda temsil edilmesi,
• Yönetim kademelerinde hemşire kökenli liderlerin artırılması,
• Kurumsal yapıların hemşirelik hizmetlerini sadece uygulayıcı değil, stratejik bir birim olarak tanıması gerekmektedir.

Uluslararası düzeyde birçok ülkede, başhemşire pozisyonları sağlık bakanlıkları ve hastane yönetimlerinde doğrudan karar alma süreçlerine entegre edilmiş durumdadır. Türkiye’nin de hemşirelik mesleğini kurumsal ve yönetsel anlamda sistemin merkezine alması, sağlık hizmetlerinin niteliğini artırmak açısından kritik öneme sahiptir.

Türkiye’de hemşirelik, ağır bedellerle sürdürülen bir meslektir. Ancak küresel ölçekte değerlendirildiğinde; ekonomik haklar, mesleki itibar, iş güvencesi ve sendikal haklar açısından ciddi yapısal farklar görülmektedir.

Avustralya’da hemşireler ücret artışı için örgütlenip kazanım elde edebiliyor; İngiltere’de grev yoluyla taleplerini duyurabiliyor; ABD’de ise hekimlerle benzer düzeyde saygı görüyorlar. Türkiye’de ise bu temel haklar ya çok sınırlı ya da tamamen erişilemez durumdadır.

Atılması gereken adımlar;

• Ekonomik hakların iyileştirilmesi
• İş yükünün azaltılması ve personel sayısının artırılması
• Hukuki ve sendikal güvencelerin sağlanması
• Yurt dışına göçün temel nedenlerinin çözülmesi

Unutulmamalıdır ki, bir toplumun sağlık sisteminin gücü yalnızca bina ve cihazlarla değil, o sistemin insan gücüyle ölçülür. Bu insan gücünün en temel taşıyıcısı ise hemşirelerdir.

Türkiye’nin sağlık politikaları, hemşirelik mesleğini uluslararası standartlara taşımadığı sürece sürdürülebilirlikten söz etmek mümkün değildir. Bu konu, yalnızca meslek grubu değil; tüm toplum için yaşamsal bir meseledir.

Simbians Platformu ile doğru ve güncel sağlık bilgisinin erişilebilir olmasını sağlıyoruz. Tüm içerikler sadece sağlık profesyonelleri ve tıbbi yazarlar tarafından hazırlanmaktadır.