Ülkemizde 65 yaş ve üzeri insanların ve doğal afetlerin oranı hızla artmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü, yaşlı yetişkinleri felaket durumunda daha büyük risk altında olma ihtimali yüksek olan hassas bir nüfus olarak tanımlamakta ve yaşlı nüfusu arttıkça doğal afetlerden olumsuz etkilenen yaşlı yetişkinlerin sayısı da artacaktır.

Peki, en savunmasız grup yaşlı yetişkinler doğal afetlere karşı hazırlıklı mıdır?

Doğal afetler, insanoğlunun kontrolü dışında gerçekleşen ölümcül ve yıkıcı sonuçlar doğuran olaylardır. Sel, yangın, deprem, çığ, toprak kaymaları… Bebek, çocuk, yaşlı, yetişkin her yaş kesimi için hayati önem taşır. Ne zaman ne derece gerçekleşeceğini kesin olarak bilemiyoruz. Bu yüzden afet öncesi alacağımız önlemler afet anında ve sonrasında yaşanacak hasarı en aza indirmeye yardımcı olacaktır.

O zaman hangi doğal afetlerle karşılaşabiliriz?

Bunların getireceği olumsuzlukları nasıl önleriz?

Ne yapacağız?

Önce bu soruların cevabını bulabileceğimiz afet bilinci kavramına bakalım.

Afet Bilinci

Toplumda meydana gelebilecek afetlerin neden olabileceği ölüm ve tehditleri en aza indirmeyi amaçlayan afetlere karşı önceden hazırlıklı ve koruyucu davranışların farkında olunmasına afet bilinci denilmektedir. Afet bilincini bireylere öğretmek afetlere karşı can ve mal kaybını en aza indirmeyi sağlar. Afet öncesi karşılaşılabilecek afet hakkında bilgi sahibi olmak ve gerekli hazırlıkları yapmak son derece önem taşır.7’den 70’e hem kendi hem de yaşadığımız yerdeki insanların hayatı küçücük bir bilgi farkındalığı sayesinde kurtulabilir.

Okullarda, buna yönelik eğitimler afet bilinci eğiticiler tarafından daha küçük yaştan çocuklara verilmektedir. Gelelim yaşlılara. Onlar toplumumuzun bir parçası ve onlar ne kadar bilinçli?

Yaş aldıkça fiziksel ve bilişsel kayıpların yaşanacağı bir gerçektir. Bunun yanında başka dezavantajlı durumlar yaşlıyı daha çok etkilemektedir. Yalnız yaşayan, engelli ya da toplum dışında kalmaya mecbur kalan yaşlıların olduğu unutulmamalıdır. Bu olumsuzluklar afet sırasında ve afet sonrasında yaşlı kişi için daha hassas olacaktır. Bu nedenle yaşlılar için uygulamalı ve bilinçlendirici eğitim gereklidir.

Afet Bilincini Etkileyen Faktörler Nelerdir?

• Yaş
• Cinsiyet
• Eğitim durumu
• Medeni durum
• Sosyoekonomik durum

Saydığımız bu faktörlere yaşlının fiziksel ve ruhsal sağlık durumlarını da ekleyebiliriz. Yaşlı bireyler afetlerin yıkıcı etkilerinden, diğer yaş gruplarından daha fazla zarar görebilirler.

Yaşlılar İçin Afet Bilincini Artırmak İçin Neler Yapılabilir?

Afet bilinci algısının yükseltilmesi afet eğitimlerinin doğru bir şekilde verilmesiyle mümkündür.

Yaşlı bireylerin fiziksel ve ruhsal durumları göz önünde bulundurulmalıdır.

Afet eğitimlerinde afet öncesi bilinç konularına daha fazla yer verilebilir.

Yalnız yaşayan yaşlılar için rutin sağlık kontrolleri yapılmalıdır.

Doktor, Gerontolog, psikolog, hemşire ve sosyal hizmet uzmanının iş birliği içinde olmasında yarar vardır.

Bu süreçte gerontologlar, yaşlı bireyleri; fiziksel, sosyal ve psikolojik boyuttan değerlendirmeli. Yaşlı bireyin genel durumunu göz önünde bulundurarak, afet öncesi hazırlık planı ve programı oluşturmalıdır.

Haydi şimdi daha önce duymadığınız afet gerontolojisi kavramıyla tanışalım.

Afet Gerontolojisi

Afet gerontolojisi, yaşlıları, afetlere hazırlayacak ve afet sırasında yaşlıların ihtiyaçlarına en kısa sürede ulaşmalarını sağlayacaktır. Hedefi, afet öncesi ve afet sonrası alınacak önlemler ve müdahaleler ile yaşlıların travma almalarını önlemektir.

Yaşlı yetişkinlerin afet sonrası normal sürece daha kolay dönmeleri ve bireylerin hayata yeniden umutla bakmalarını sağlamaktır.

Bu uygulama sayesinde hekimler, hemşireler, gerontologlar, diğer sağlık personelleri, AKUT, Kızılay gibi kuruluşlar ortak bir alanda çalışacak.

Afetler, yıkıcı ve insanın tüm hayatını derinden etkileyen sonuçlar doğurabilir. Bu bakımdan afet gerontolojisi yaşlı bireyler için fayda sağlayacaktır,

Son olarak bu konuya yönelik 2023 yılında yapılmış olan bir araştırmaya göz atalım.

Akdeniz Üniversitesi bünyesinde 60+ Tazelenme Üniversitesinde 6 Şubat depreminden sonra, eğitim alan 265 tazelenme öğrencisinin afet bilinci algı düzeyleri incelenmiş. Araştırma sonuçları, cinsiyet, medeni durum, eğitim durumu ve afet eğitimi değişkenleri ile katılımcıların afet düzeyi algı düzeyleri arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılıklar belirlenmiş.

Çalışmanın sonucunda elde edilen sonuçlarına göre;

• Afet sonrası erkeklerin bilinç düzeyinin kadınlardan yüksek olduğu sonucuna varılmış.
• Afet öncesi bilinç düzeyi evli kişilerde bekârlara göre daha yüksek olduğunu göstermiş.
• Afet sonrası bilinç algı düzeylerinin, eğitim seviyesi düşük olanlarda daha yüksek olduğuna varılmış.
• Afet sonrası nerde barınılacağı, toplanma yeri, hangi acil numaraların aranılacağı ve zararların azaltılması için hangi kuruluşlarla iletişime geçileceği konusunda bilgi eksikliği olduğu görülmüş.

Sonuçta afet eğitimlerinin kapsamlı ve daha yaygın bir şekilde yaşlılara verilmesi önemlidir. Aynı zamanda doğru verilmiş bir eğitimin de önemli olduğunu görmekteyiz. Farklı yaş grupları, meslek, medeni durum, eğitim seviyesi gibi durumlar göz önünde bulundurulmalı.

Afet öncesi, zararları en aza indirecek önlemlerin alınması, afet sonrası müdahale ve yardımın en iyi şekilde uygulanabilmesi için doğru ve güvenilir eğitim gereklidir. Bu nedenle sağlıklı yaşlıların, afet öncesi hazırlık eğitimi almaları sağlanmalıdır. Diğer bir yandan bakıma muhtaç yaşlılar için bakım verenlerinin alacağı afet bilinci eğitimi yaşlılarımız için hayat kurtarıcı olacaktır.

Son olarak saydığımız afet bilinci etmenlerinin yanında, kişinin sahip olduğu afet deneyimlerinin de bir payının olduğu unutulmamalıdır.

Simbians Platformu‘nda daha iyi olmanız için içerikler üretiyoruz. Platformumuza kayıt olarak hastalıkları ve yazarları takip edebilir ve kişisel sağlık duvarınızı oluşturabilirsiniz.