Fiziksel hareketsizlik ve egzersiz eksikliği, günümüzde dünya çapında önemli sağlık sorunları arasında yer almaktadır. Kohl ve arkadaşlarının (2012) belirttiği gibi, fiziksel hareketsizlik, ölüm oranları sıralamasında dördüncü sırada yer alıyor. Bu durum, fiziksel aktivitenin halk sağlığı üzerindeki kritik rolünü daha da vurgulamaktadır.
Egzersiz ve fiziksel aktivitenin sağlığa olan faydaları, uluslararası literatürde birçok çalışmayla belgelenmiş ve bu araştırmalar, egzersiz yapmanın vücudumuz üzerinde olumlu bir dizi etkisi olduğunu göstermektedir.
Egzersizin Sağlık Üzerindeki Faydaları
Egzersiz, kardiyovasküler sistemden kemik sağlığına, ruh halinden bilişsel fonksiyonlara kadar pek çok alanda iyileşme sağlamaktadır. Warburton ve arkadaşlarının (2006) yaptığı araştırmalara göre, düzenli egzersiz yapan bireylerde gelişmiş kardiyovasküler fonksiyonlar, artan yaşam beklentisi ve yaşam kalitesi gözlemlenmiştir. Halaweh ve arkadaşlarının (2015) çalışması da, düzenli egzersizin yaşlı bireylerde bilişsel işlevlerin gelişmesine katkı sağladığını ortaya koymuştur. Bunun yanında, egzersiz kemik yoğunluğunu artırarak osteoporoz riskini azaltır.
Egzersizin depresyon, anksiyete gibi ruhsal bozukluklara ve kronik hastalıklar gibi fiziksel sağlık problemlerine karşı koruyucu etkileri de geniş çapta incelenmiştir. McKercher ve arkadaşlarının (2014) bulgularına göre, düzenli egzersiz, ruhsal bozuklukların riskini azaltırken, aynı zamanda osteoporoz, Tip 2 diyabet, anksiyete, sigara ve madde kullanımını engellemeye yardımcı olabilir.
Planlı Davranış Teorisi (TPB) ve Egzersiz
Egzersiz yapma kararları ve motivasyonları, psikolojik faktörler tarafından şekillendirilir. Bu bağlamda, Ajzen’in Planlı Davranış Teorisi (TPB) egzersiz davranışlarını anlamada önemli bir araçtır. TPB, insanların belirli bir davranışı gerçekleştirmeye yönelik niyetlerinin, o davranışa karşı duydukları tutumlar, normatif inançlar ve algılanan davranışsal kontroller tarafından belirlendiğini öne sürer. Bu faktörler, kişilerin egzersiz yapma istekliliğini ve davranışlarını doğrudan etkiler.
Özellikle, TPB, egzersizle ilgili tutumların, sosyal normların ve bireysel kontrol inançlarının, egzersiz yapmaya yönelik niyetleri şekillendirdiğini vurgular. İnsanlar, egzersizin sağlıklarına faydalı olacağını düşündüklerinde, çevrelerinden de egzersiz yapmaları yönünde bir beklenti varsa ve bunu gerçekleştirebileceklerine inanırlarsa, egzersiz yapma niyetleri artar. Bu niyetler, nihayetinde gerçek davranışa dönüşür.
TPB’nin Egzersiz Üzerindeki Uygulaması
TPB’nin egzersizle ilişkili üç ana belirleyicisi – tutumlar, sosyal normlar ve algılanan kontrol (PBC) – birbirleriyle bağlantılıdır, ancak her biri farklı psikolojik süreçleri temsil eder. Örneğin, egzersiz yapmanın sağlığa olan faydaları hakkında sahip olunan olumlu tutumlar, kişilerin egzersiz yapmaya yönelik niyetlerini güçlendirir. Aynı zamanda, bireylerin egzersiz yapmayı başarmaları için gerekli fırsatları ve bilgiyi elde edebileceklerine olan inançları (PBC), bu davranışı daha olası hale getirebilir.
Egzersizle ilgili olumlu tutumlar, güçlü sosyal normlar ve daha fazla algılanan kontrol, egzersiz yapma niyetlerini güçlendirir. Ajzen (1991) buna, belirli bir davranışa özgü tutumların ve normların, daha genel inançlardan çok daha iyi bir şekilde davranışı tahmin ettiğini belirtmiştir. Bu bağlamda, bir kişinin bisiklete binme niyeti, bisikletin sağlığa olan faydaları hakkında genel bir inançtan çok, spesifik olarak bisiklete binme ile ilgili sahip olduğu tutumlara daha fazla bağlıdır.
Fiziksel aktivitenin sağlık üzerindeki faydaları tartışmasızdır. Ancak bu faydaların elde edilmesi için egzersiz yapma niyetinin güçlendirilmesi gerekmektedir. TPB, bu süreci anlamada ve etkilemede son derece değerli bir araç sunar. İnsanların egzersiz yapmaya yönelik tutumlarını, sosyal normlarını ve algılanan kontrollerini etkileyerek, daha sağlıklı yaşam tarzları benimsemeleri teşvik edilebilir. Dolayısıyla, halk sağlığı politikalarının ve bireysel motivasyon stratejilerinin TPB’nin öngörüleri doğrultusunda şekillendirilmesi, egzersiz alışkanlıklarının geliştirilmesinde önemli bir adım olacaktır.
Simbians Platformu‘nda daha iyi olmanız için sağlık profesyonelleri olarak sağlık içerikleri üretiyoruz. Platformumuza kayıt olarak hastalıkları ve tıbbi yazarları takip edebilirsiniz.
