Bu yazıda, kontakt dermatitin ne olduğunu, neden geliştiğini, hangi belirtilerle ortaya çıktığını, kimlerin risk altında olduğunu, nasıl tanı konduğunu ve hangi tedavi yöntemlerinin uygulandığını adım adım öğreneceksiniz. Ayrıca günlük yaşamda korunma ipuçları da bulacaksınız.

Kontakt Dermatit Nedir?

Kontakt dermatit, cildin dışarıdan temas ettiği bir maddeye verdiği tepkiyle gelişen iltihabi bir cilt hastalığıdır. Bu durum, vücudun savunma mekanizmasının ya doğrudan tahrişle ya da bağışıklık sistemi aracılığıyla uyarılması sonucu oluşur.

• İrritan kontakt dermatit (İKD): Tahriş edici bir madde (örneğin deterjan, sabun, çözücü, asit, alkali) cilt bariyerini doğrudan zedelediğinde ortaya çıkar. Her insanda gelişebilir; bağışıklık sistemi aracılı değildir.

• Alerjik kontakt dermatit (AKD): Belirli maddelere karşı bağışıklık sisteminin gecikmiş tip alerjik yanıt vermesi sonucu gelişir. Genellikle aynı maddeyle tekrar temas sonrası görülür.

Bu yüzden kontakt dermatit tek bir hastalık değil, farklı mekanizmalarla ortaya çıkan cilt reaksiyonlarının ortak adıdır.

En önemli bilgi: Bulaşıcı değildir.

Kontakt Dermatit Belirtileri Nelerdir?

Kontakt dermatit her insanda farklı şiddette belirtiler gösterebilir. Akut dönemde genellikle kaşıntı, kızarıklık, şişlik ve küçük su dolu kabarcıklar öne çıkar. Bu kabarcıklar patladığında sızıntılı yaralara dönüşebilir.

Kronikleştiğinde ise ciltte kuruma, pullanma, çatlama ve kalınlaşma (likenifikasyon) görülür. Uzun süreli kaşıma sonucu cilt renginde koyulaşma veya açılma olabilir.

Özellikle temas bölgesinde çıkması tanı için ipucu verir. Örneğin, yüzük takılan parmakta kızarıklık, deterjanla temas eden elde kuruma veya saç boyası kullananlarda saç diplerinde kabarcıklar tipiktir.

Kontakt Dermatit Neden Olur?

Kontakt dermatitin en yaygın nedenleri iki grupta toplanır. Bunlar;

• İrritan nedenler: Sık el yıkama, sabun ve deterjan kullanımı, asit–alkali içeren temizlik ürünleri, çözücüler. Bunlar doğrudan cildi tahriş ederek cilt bariyerini bozar.

• Alerjen nedenler: Nikel (takılarda), kobalt, parfümler, kozmetiklerdeki koruyucular (metilizotiyazolinon, formaldehit salıcılar), lastik hızlandırıcıları, saç boyası kimyasalları (PPD), çimentodaki kromat gibi maddeler.

Kısacası, cilde zarar veren veya bağışıklığı harekete geçiren her madde kontakt dermatite neden olabilir.

Kontakt Dermatit Kimlerde Daha Sık Görülür?

Kontakt dermatit aslında herkesin başına gelebilir ama bazı kişiler daha fazla risk altındadır.

• Sağlık çalışanları: Sürekli el yıkama ve dezenfektan kullanımı nedeniyle.

• Temizlik personeli ve kuaförler: Kimyasal ürünlere maruz kalma sıklığı çok yüksektir.

• Aşçılar ve gıda çalışanları: Sürekli su ve yiyeceklerle temas ederler.

• Atopik cilde sahip kişiler: Cilt bariyerleri daha zayıf olduğundan tahrişe duyarlıdır.

• Takı ve aksesuar sevenler: Nikel alerjisi özellikle küpe, kolye, yüzük gibi takılarda yaygındır.

El dermatiti bu gruplarda en sık görülen formdur ve iş yaşamını da etkiler.

Kontakt Dermatit Tanısı Nasıl Konur?

Tanıda ilk adım, kişinin öyküsünü dinlemektir: hangi ürünle temas sonrası döküntü çıktı, iş ortamı nasıl, kozmetik veya deterjan değişikliği var mı?

Sonrasında;

• Fizik muayene: Lezyonların görünümü ve dağılımı değerlendirilir.

• Yama testi (Patch test): Alerjik kontakt dermatitten şüphelenildiğinde uygulanır. Sırt bölgesine şüpheli maddeler küçük yamalarla yapıştırılır, 48–72 saat sonra ciltte reaksiyon olup olmadığına bakılır.

Bu test sayesinde kişinin hangi maddeden kaçınması gerektiği net olarak öğrenilir.

Kontakt Dermatit İçin Evde Neler Yapılabilir?

Kontakt dermatit tedavisinde evde alınacak önlemler çok önemlidir.

• Tetikleyiciden kaçınmak: Şüpheli ürünü bırakmak şarttır. İyileşme bazen 8–12 hafta sürebilir.

• Cilt bariyerini korumak: Nemlendirici (emolyan) düzenli kullanılmalı. Her el yıkamadan sonra sürmek özellikle etkilidir.

• Nazik temizlik: Sert sabunlar yerine kokusuz, yumuşak temizleyiciler kullanılmalı.

• Doğru eldiven kullanımı: Islak işlerde nitril veya vinil eldiven tercih edilmeli, uzun süre takılı kalmamalı. İçine pamuk astar giymek terlemeyi azaltır.

Bu küçük önlemler çoğu kişide şikayetlerin azalmasını sağlar.

Kontakt Dermatit Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Eğer evde alınan önlemler yeterli değilse, doktorun önerdiği tedaviler devreye girer.

1. Topikal kortikosteroidler: Akut kızarıklık ve kaşıntıyı hızla azaltır. Doktor kontrolünde kısa süreli kullanılır.

2. Topikal kalsinörin inhibitörleri: Takrolimus ve pimekrolimus gibi ilaçlar özellikle yüz ve hassas bölgelerde, steroid kullanımını azaltmak için tercih edilir.

3. Sistemik tedaviler: Yaygın ve şiddetli olgularda kısa süreli kortizon tabletler verilebilir.

4. Fototerapi veya diğer sistemik ilaçlar: Kronik, dirençli el dermatitinde dermatoloji uzmanı tarafından planlanır.

5. Enfeksiyon tedavisi: Çatlaklardan bakteri girdiğinde antibiyotik veya antiseptik tedavi gerekebilir.

Kontakt Dermatit Korunma Yolları

Kontakt dermatitten korunmak, tedavi kadar önemlidir. Şu adımlar hayat kurtarıcıdır.

• Kimyasal içeren ürünleri mümkünse kullanmayın.

• Kokulu ve renklendirici içeren kozmetiklerden uzak durun.

• Nikel içermeyen takılar tercih edin.

• İş yerinde eldiven ve koruyucu krem kullanın.

• Gün içinde sık sık nemlendirici sürerek cilt bariyerini koruyun.

Bu önlemler hem yeni atakları engeller hem de tedavinin etkinliğini artırır.

Ne Zaman Doktora Başvurmalıyım?

Bazı durumlarda kendi önlemleriniz yeterli olmayabilir. Şu işaretlerde mutlaka dermatoloğa görünmelisiniz.

• Belirtileriniz uzun süredir devam ediyorsa

• Lezyonlar yaygın ve şiddetliyse

• Yüz, göz çevresi, genital bölge gibi hassas bölgelerde çıktıysa

• İltihap, akıntı veya artan ağrı varsa

Profesyonel destek almak, yanlış ürün veya ilaç kullanımını engeller ve cilt sağlığınızı korur.

Kontakt dermatit, günlük yaşamı etkileyen ama doğru yaklaşımla kontrol altına alınabilen bir cilt problemidir. Tedavide üç adım öne çıkar:

1. Tetikleyiciyi bulup kaçınmak

2. Cilt bariyerini güçlendirmek

3. Gerekirse ilaç tedavisiyle alevlenmeyi söndürmek

Dermatoloji uzmanı eşliğinde bu üçlü yaklaşımı uygularsanız hem şikayetleriniz azalır hem de yaşam kaliteniz yükselir.

Simbians Platformu ile doğru ve güncel sağlık bilgisinin erişilebilir olmasını sağlıyoruz. Tüm içerikler sadece sağlık profesyonelleri ve tıbbi yazarlar tarafından hazırlanmaktadır. 

Kaynaklar

American Academy of Dermatology. (2021–2024). Eczema types: Contact dermatitis overview; Patch testing can find what’s causing your rash. Retrieved from https://www.aad.org

European Society of Contact Dermatitis. (2015). Guideline for diagnostic patch testing. Contact Dermatitis, 73(4), 195–221.