Plastik çağında yaşıyoruz desek abartmış olmayız. Marketten aldığımız su şişeleri, giydiğimiz sentetik kıyafetler, kullandığımız kozmetik ürünler derken, plastik hayatımızın neredeyse her noktasında karşımıza çıkıyor. Fakat asıl görünmeyen tehlike, gözle seçilemeyecek kadar küçük olan mikroplastikler. Bilim insanlarına göre 5 mm’den küçük bu parçacıklar, daha da küçüğüyle birlikte “nanoplastik” adıyla vücudumuza kadar ulaşabiliyor.

Peki, bu küçük ama etkili parçacıklar sağlığımızı nasıl etkiliyor?

Gel, adım adım inceleyelim.

Mikroplastiklerin Sağlığa Nasıl Etkileri Nelerdir?

Mikroplastikler Vücudumuza Nasıl Giriyor?

• Solunum yoluyla: Havadaki tozlara yapışarak akciğerlerimize kadar ulaşabiliyorlar. Özellikle şehirlerde yaşayanların maruziyeti daha yüksek.

• Yiyecek ve içeceklerle: Su şişelerinden, paketli gıdalardan ve deniz ürünlerinden soframıza geliyorlar.

• Bitkiler aracılığıyla: Toprağa karışan parçacıklar, bitkilerin kökleriyle çekiliyor.

• Hayvansal gıdalarla: Balık ve et, zincirleme şekilde mikroplastikleri soframıza taşıyor.

• Cildimizden: Sentetik giysiler, kozmetikler ve kişisel bakım ürünleriyle doğrudan temas ediyoruz.

Görünüşe bakılırsa kaçış zor. Ancak asıl mesele, bu parçacıkların vücudumuza girdikten sonra neler yaptığı.

Mikroplastiklerin Sağlığa Nasıl Etkileri

Solunum Sistemi Üzerindeki Etkiler

Mikroplastikler akciğer dokusuna yerleştiğinde iltihap, öksürük, nefes darlığı ve astım benzeri belirtileri artırabilir. Uzun süreli maruz kalma kronik akciğer hastalıklarına zemin hazırlayabilir.

Sindirim Sistemini Zorluyor

Bağırsaklara ulaştıklarında bağırsak florasını bozabiliyorlar. Bu da şişkinlik, emilim bozukluğu ve uzun vadede bağırsak hastalıklarına yol açabiliyor. Ayrıca bağırsak geçirgenliğini artırarak toksinlerin kana karışmasına neden olabiliyor.

Kanda Dolaşabiliyorlar

Yapılan araştırmalarda insan kanında mikroplastik parçacıkları bulundu. Bu parçacıklar damar duvarlarına zarar verebilir, kalp-damar hastalıklarının riskini yükseltebilir. Henüz araştırmaların başında olsak da sonuçlar kaygı verici.

Hormon Dengesini Bozabilir

Plastiklerin içindeki “endokrin bozucu” kimyasallar, hormonlarımızı taklit edebilir veya engelleyebilir. Bu durum özellikle üreme sağlığı üzerinde olumsuz etkilere yol açabilir. Adet düzensizlikleri, sperm kalitesinde azalma ve tiroit sorunları bu etkilerden bazıları.

Bağışıklık Sistemi Üzerinde Yük Oluşturuyor

Vücudumuz mikroplastikleri yabancı bir madde olarak algılıyor ve sürekli bir savunma tepkisi geliştiriyor. Bu da kronik iltihaplara ve bağışıklık sisteminin yıpranmasına neden olabiliyor. Yani daha sık hasta olma riskimiz artıyor.

Sinir Sistemi Üzerindeki Etkiler

Yeni araştırmalar, mikroplastiklerin sinir hücrelerine kadar ulaşabileceğini ve oksidatif strese neden olabileceğini gösteriyor. Bu durum, uzun vadede zihinsel yorgunluk, unutkanlık ve nörolojik hastalıklarla ilişkilendiriliyor.

Cilt Sağlığına Etkileri

Kozmetiklerde ve sentetik giysilerde bulunan mikroplastikler cilt yoluyla da vücuda girebiliyor. Bu da alerjik reaksiyonlar, tahriş ve hassasiyet sorunlarını beraberinde getirebiliyor.

Mikroplastiklerden Nasıl Korunabiliriz?

Tamamen kurtulmak zor ama maruziyeti azaltmak mümkün. Bu konuda birkaç pratik öneri paylaşmak istiyorum.

• Cam ve metal kullan: Su şişelerini, yiyecek kaplarını cam veya paslanmaz çelik tercih et.

• Doğal kumaşları seç: Pamuk, keten, yün gibi doğal malzemeler sentetik giysilere göre daha güvenli.

• Paketli gıdayı azalt: Mümkün oldukça taze ve ambalajsız gıdaları tercih et.

• Evini düzenli temizle: Toz zerrecikleriyle dolaşan mikroplastikleri azaltmak için sık sık temizlik yap.

• Filtre kullan: Musluk sularında mikroplastik oranını azaltan filtreler tercih edebilirsin.

• Kozmetik seçiminde dikkatli ol: “Microbeads” veya plastik türevleri içermeyen ürünler kullanmaya özen göster.

Mikroplastikler gözle görünmez ama etkileri çok büyük. Solunumdan sindirime, kalpten hormona kadar vücudumuzun birçok sistemini etkileyebiliyorlar. Bilimsel araştırmalar hâlâ devam ediyor, fakat elimizdeki bulgular bize şunu söylüyor: Mikroplastiklerden tamamen kaçamasak da günlük tercihlerimizle kendimizi ve sevdiklerimizi koruyabiliriz.

Simbians Platformu ile doğru ve güncel sağlık bilgisinin erişilebilir olmasını sağlıyoruz. Tüm içerikler sadece sağlık profesyonelleri ve tıbbi yazarlar tarafından hazırlanmaktadır. 

Kaynaklar

Leslie, H. A., van Velzen, M. J., Brandsma, S. H., Vethaak, A. D., Garcia-Vallejo, J. J., & Lamoree, M. H. (2022). Discovery and quantification of plastic particle pollution in human blood. Environment International, 163, 107199.