Akciğer Kanseri Nedir?

Akciğer kanseri, akciğer dokusunda anormal hücrelerin kontrolsüz şekilde çoğalması sonucu oluşan bir kanser türüdür. Genellikle iki ana türde sınıflandırılır:

Akciğer Kanseri Türleri Nelerdir?

Küçük Hücreli Akciğer Kanseri (SCLC)

Daha agresif ve hızlı büyüyen bir türdür. Genellikle sigara içenlerde daha yaygın olarak görülür ve vücuda daha hızlı yayılma eğilimindedir.

Küçük Hücre Dışı Akciğer Kanseri (NSCLC)

Akciğer kanserlerinin yaklaşık %85’ini oluşturur. Bu tür, genellikle daha yavaş büyür ve birkaç alt türü vardır:

• Adenokarsinom: En yaygın olanıdır ve çoğunlukla akciğerin dış kısımlarında bulunur.
• Skuamöz Hücreli Karsinom: Bronşlarda başlar ve daha çok sigara ile ilişkilendirilir.
• Büyük Hücreli Karsinom: Hızlı büyüyen ve diğerlerinden daha nadir görülen bir türdür.

Akciğer Kanseri Görülme Sıklığı Nedir?

Akciğer kanseri, dünya genelinde en yaygın ve en ölümcül kanser türlerinden biridir. Hem erkeklerde hem de kadınlarda en sık görülen kanser türlerinden biridir, ancak sıklığı bölgeden bölgeye ve ülkeden ülkeye değişebilir.

Dünya Genelinde Görülme Sıklığı

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) verilerine göre, akciğer kanseri, dünya genelinde her yıl yaklaşık 2 milyon yeni vaka ile en sık teşhis edilen kanser türlerinden biridir.

Akciğer kanseri aynı zamanda kansere bağlı ölümlerin başlıca nedenidir ve her yıl yaklaşık 1,8 milyon kişinin hayatını kaybetmesine yol açmaktadır.

Türkiye’de Görülme Sıklığı

Türkiye’de akciğer kanseri, erkeklerde en sık görülen kanser türüdür ve kanser ölümlerinin başlıca nedenidir. Kadınlarda da görülme sıklığı artmaktadır, ancak erkeklere kıyasla hala daha düşüktür.

2020 yılında Türkiye’de akciğer kanseri, erkeklerde tüm kanser vakalarının yaklaşık %30’unu oluşturmuştur. Kadınlarda ise bu oran %5-10 arasında değişmektedir.

Akciğer Kanseri Nedenleri Nelerdir?

Akciğer kanserinin gelişmesine yol açan birçok faktör bulunmaktadır. Bunlar genetik yatkınlık, çevresel etkenler ve yaşam tarzı faktörlerini içerir. Akciğer kanserinin başlıca nedenleri şunlardır:

Sigara Kullanımı

Akciğer kanserinin en önemli nedeni sigara içmektir. Sigara dumanında bulunan kimyasal maddeler, akciğer hücrelerinde mutasyonlara neden olarak kanser gelişimini tetikleyebilir. Başkalarının sigara dumanına maruz kalmak, yani pasif içicilik de akciğer kanseri riskini artırır.

Asbest Maruziyeti

Asbest, özellikle inşaat, gemi yapımı ve bazı sanayi sektörlerinde yaygın olarak kullanılan bir maddedir. Asbest liflerinin solunması, akciğer kanseri ve mezotelyoma (akciğer zarı kanseri) riskini artırır.

Radon Gazı

Radon, toprak ve kayalardan doğal olarak yayılan bir radyoaktif gazdır. Özellikle kapalı alanlarda birikerek yüksek konsantrasyonlara ulaşabilir ve akciğer kanseri riskini artırabilir.

Hava Kirliliği

Özellikle büyük şehirlerde ve sanayi bölgelerinde hava kirliliği, özellikle ince partikül maddelere (PM2.5) maruz kalma, akciğer kanseri riskini artırabilir.

Mesleki Kimyasallar ve Diğer Maruziyetler

Endüstriyel Kimyasallar: Silika, nikel, krom gibi maddelere uzun süre maruz kalmak da akciğer kanseri riskini artırabilir.

Arsenik: İçme suyunda ya da endüstriyel maruziyet yoluyla yüksek seviyelerde arsenik bulunması, akciğer kanseri riskini artırabilir.

Ailede Akciğer Kanseri Öyküsü

Ailede akciğer kanseri öyküsü bulunan bireylerde, genetik faktörler nedeniyle risk artmış olabilir. Ancak bu risk, sigara içen bireylerde çok daha yüksektir.

Daha Önce Geçirilen Akciğer Hastalıkları

Kronik Bronşit ve Amfizem: Geçmişte ciddi akciğer hastalıkları geçiren kişilerde, akciğer kanseri riski daha yüksektir.

Radyoterapi Maruziyeti

Daha önce başka bir kanser için göğüs bölgesine uygulanan radyoterapi, ilerleyen yaşlarda akciğer kanseri riskini artırabilir.

Bu nedenlerden bazıları değiştirilemezken, özellikle sigara kullanımı gibi risk faktörleri önlenebilir. Sigara içmemek veya bırakmak, akciğer kanseri riskini önemli ölçüde azaltır.

Akciğer Kanseri Belirtileri Nelerdir?

Akciğer kanseri, erken evrelerinde belirgin belirtiler göstermeyebilir, bu da hastalığın tanısını zorlaştırabilir. Ancak hastalık ilerledikçe çeşitli belirtiler ortaya çıkabilir. Akciğer kanserinin belirtileri şunlardır.

Sürekli ve Kötüleşen Öksürük

Akciğer kanserinin en yaygın belirtilerinden biridir. Özellikle sigara içen kişilerde, öksürüğün yoğunluğu veya karakteri değişirse dikkat edilmelidir.

Kanlı Balgam (Hemoptizi)

Öksürükle birlikte kan veya kanla karışık balgam gelmesi, akciğer kanserinin önemli bir belirtisi olabilir.

Nefes Darlığı (Dispne)

Fiziksel aktiviteler sırasında veya istirahat halinde nefes darlığı hissetmek, akciğerlerdeki hava yollarının tıkanması veya tümörün büyümesi sonucu ortaya çıkabilir.

Göğüs Ağrısı

Sürekli, keskin veya künt göğüs ağrısı, akciğer dokusu veya çevresindeki yapılar üzerine baskı yapan bir tümörden kaynaklanabilir. Ağrı, derin nefes alma, öksürme veya gülme ile şiddetlenebilir.

Ses Kısıklığı

Tümörün sinirlere baskı yapması sonucu ses tellerinde hasar meydana gelebilir, bu da ses kısıklığına yol açabilir.

Kilo Kaybı ve İştahsızlık

Açıklanamayan kilo kaybı ve iştah kaybı, vücudun kanserle savaşmaya çalışırken enerji tüketiminin artması nedeniyle ortaya çıkabilir.

Yorgunluk ve Zayıflık

Genel bir halsizlik ve enerji kaybı, kanserin vücutta yarattığı stresin bir sonucu olabilir.

Tekrarlayan Solunum Yolu Enfeksiyonları

Bronşit veya zatürre gibi enfeksiyonların sık sık tekrarlaması, akciğerlerdeki tümör nedeniyle hava yollarının tıkanmasından kaynaklanabilir.

Boyun ve Yüzde Şişlik (Superior Vena Kava Sendromu)

Tümörün büyük bir damarı sıkıştırması sonucu boyun ve yüzde şişlik, damarların belirginleşmesi ve nefes darlığı gibi belirtiler ortaya çıkabilir.

Kemik Ağrısı

Kanserin kemiğe metastaz yapması (yayılması) durumunda, özellikle sırt ve kalça gibi bölgelerde kemik ağrıları görülebilir.

Paraneoplastik Sendromlar

Bazı akciğer kanseri türleri, vücutta hormon benzeri maddeler salgılayarak yüksek kalsiyum düzeyleri, kan pıhtılaşma bozuklukları, sinir sistemi sorunları ve cilt değişiklikleri gibi belirtilere yol açabilir.

Bu belirtiler, başka birçok sağlık sorunuyla da ilişkili olabilir; bu nedenle, özellikle yüksek risk altında olan bireylerin (örneğin sigara içenler) bu belirtilerden herhangi birini fark etmeleri durumunda bir sağlık uzmanına başvurmaları önemlidir. Erken teşhis, tedavi şansını artırır.

Akciğer Kanseri Tanısı Nasıl Konur?

Akciğer kanseri tanısı, genellikle çeşitli testler ve incelemelerle konur. Tanı süreci, hastanın belirtilerine, risk faktörlerine ve fiziksel muayene bulgularına dayanarak başlar. Aşağıda akciğer kanseri tanısında kullanılan başlıca yöntemler sıralanmıştır:

Tıbbi Geçmiş ve Fiziksel Muayene

• Tıbbi Geçmiş: Doktor, hastanın sigara öyküsü, çevresel maruziyetler, ailede kanser öyküsü gibi risk faktörlerini değerlendirir.
• Fiziksel Muayene: Doktor, solunum seslerini dinler, göğüs bölgesini inceler ve lenf bezlerinde şişlik olup olmadığını kontrol eder.

Görüntüleme Testleri

• Göğüs Röntgeni: Genellikle ilk aşamada kullanılan bir testtir. Akciğerdeki anormal kitleler veya nodüller tespit edilebilir.
• Bilgisayarlı Tomografi (BT) Taraması: Akciğerin daha ayrıntılı görüntülerini sağlar ve tümörlerin boyutunu, yerini ve yayılımını değerlendirmek için kullanılır.
• Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR): Beyin veya omurga gibi bölgelerde olası metastazların (yayılmanın) tespit edilmesi için kullanılabilir.
• Pozitron Emisyon Tomografisi (PET): Kanserli hücrelerin metabolik aktivitesini ölçer ve vücudun diğer bölgelerinde kanser yayılımını saptamak için kullanılır.

Sputum Sitolojisi

Balgam Testi: Hastanın öksürükle çıkardığı balgam örneği mikroskop altında incelenir. Kanser hücreleri varlığı araştırılır. Özellikle merkezi yerleşimli tümörlerde yararlı olabilir.

Biyopsi

• Bronkoskopi: İnce, esnek bir tüp (bronkoskop) ağız veya burundan akciğerlere doğru ilerletilir. Bronşlarda ve akciğerlerde anormal bölgelerden doku örnekleri alınır.
• İğne Biyopsisi: Bir iğne, cilt yoluyla akciğerdeki şüpheli bölgeye yönlendirilir ve hücre örnekleri alınır. Bu işlem genellikle BT taraması rehberliğinde yapılır.
• Cerrahi Biyopsi: Bazı durumlarda, laparoskopik veya açık cerrahi yöntemlerle doğrudan akciğer dokusundan biyopsi alınabilir.

Moleküler Testler

Genetik ve Biyomarker Testleri: Kanserli dokudan alınan biyopsi örnekleri, belirli gen mutasyonlarını veya biyomarkörleri tespit etmek için analiz edilir. Bu testler, hangi tedavi yöntemlerinin (örn. hedefe yönelik tedavi, immünoterapi) daha etkili olabileceğini belirlemeye yardımcı olur.

Kan Testleri

• Tam Kan Sayımı (TKS): Genel sağlık durumunu ve kan hücrelerinin sayısını değerlendirmek için yapılır.
• Biyokimya Testleri: Karaciğer, böbrek fonksiyonları ve elektrolit seviyelerini kontrol eder. Bazı kan testleri, tümör belirteçleri de arayabilir.

Mediastinoskopi

Genel anestezi altında yapılan bir cerrahi işlemle, göğüs ortasındaki lenf düğümlerinden biyopsi alınır. Kanserin lenf düğümlerine yayılıp yayılmadığını belirlemek için kullanılır.

Evrelendirme (Staging)

Akciğer kanserinin yayılım derecesini belirlemek için kullanılır. Evrelendirme, tedavi planlamasında önemli bir rol oynar. Evreleme genellikle I’den IV’e kadar olan bir ölçekle yapılır (I evresi en erken, IV evresi en ileri evreyi temsil eder).

Tanı konulduktan sonra, doktor tedavi seçeneklerini belirlemek için hastanın genel sağlık durumu, kanserin türü ve evresi gibi faktörleri dikkate alır. Erken teşhis ve uygun tedavi, hastalığın seyrini önemli ölçüde etkileyebilir.

Akciğer Kanseri Tedavisi Nasıl Yapılır?

Akciğer kanseri tedavisi, kanserin türüne (küçük hücreli ya da küçük hücreli dışı), evresine, hastanın genel sağlık durumuna ve tercihine bağlı olarak çeşitli yöntemlerle yapılır. İşte akciğer kanseri tedavisinde kullanılan başlıca yöntemler:

Cerrahi Tedavi

• Lobektomi: Akciğerin bir lobunun (bölümünün) çıkarılması. Küçük hücreli dışı akciğer kanserinin erken evrelerinde en yaygın kullanılan cerrahi yöntemdir.
• Pnömonektomi: Tüm akciğerin çıkarılması. Kanserin daha yaygın olduğu durumlarda gerekebilir.
• Segmentektomi veya Wedge Rezeksiyonu: Akciğerin sadece kanserli bölgesinin çıkarılması. Küçük tümörler veya daha zayıf genel sağlık durumu olan hastalarda tercih edilebilir.
• VATS (Video Yardımlı Torakoskopik Cerrahi): Minimal invaziv bir cerrahi yöntemdir. Daha küçük kesilerle yapılır ve iyileşme süresi daha kısadır.

Radyoterapi (Işın Tedavisi)

• Dış Işın Radyoterapisi: Tümörün üzerine yüksek enerjili X-ışınları yönlendirilir. Küçük hücreli dışı akciğer kanserinde cerrahiye ek olarak veya cerrahi uygulanamayan hastalarda kullanılabilir.
• Stereotaktik Vücut Radyoterapisi (SBRT): Yüksek doz radyasyonun, küçük ve iyi tanımlanmış tümörlere hassas bir şekilde uygulanmasıdır. Erken evre, cerrahiye uygun olmayan hastalarda kullanılır.
• Proton Tedavisi: Radyoterapinin bir türü olan bu yöntem, çevre dokulara zarar vermeden tümör üzerinde yoğunlaşır.

Kemoterapi

• Sistemik Tedavi: Kanser hücrelerini öldürmek için ilaçlar kullanılır. Genellikle damardan verilir ve vücudun her yerine yayılır. Küçük hücreli akciğer kanserinde sıklıkla kullanılır.
• Neoadjuvan Kemoterapi: Cerrahi öncesi, tümörü küçültmek amacıyla kullanılır.
• Adjuvan Kemoterapi: Cerrahi sonrası, kalan kanser hücrelerini öldürmek ve nüksü önlemek için kullanılır.

Hedefe Yönelik Tedavi

• Genetik Mutasyonlara Yönelik İlaçlar: Kanser hücrelerinde spesifik genetik değişiklikleri (örneğin, EGFR mutasyonu, ALK yeniden düzenlenmesi) hedef alan ilaçlardır. Bu ilaçlar, kanserin yayılmasını yavaşlatabilir veya durdurabilir.
• Anti-anjiyogenez Tedavileri: Kanserin kendi kan damarlarını oluşturmasını engelleyen ilaçlar kullanılır (örn. Bevacizumab).

İmmünoterapi

• Bağışıklık Sistemi Aktivasyonu: İmmünoterapiler, vücudun bağışıklık sistemini güçlendirerek kanser hücreleriyle savaşmasına yardımcı olur. PD-1/PD-L1 inhibitörleri gibi ilaçlar, bazı hastalarda uzun süreli yanıtlar sağlayabilir.
• Monoklonal Antikorlar: Spesifik kanser hücrelerini hedefleyen antikorlar, bağışıklık sistemini bu hücrelere saldırmak için uyarır.

Hedeflenmiş Radyoterapi Teknikleri

• Brakiterapi: Radyoaktif bir kaynak doğrudan tümör içine veya yakınına yerleştirilir. Küçük tümörlerde veya tümörün yol açtığı belirtileri hafifletmek için kullanılır.
• Palyatif Radyoterapi: Semptomları hafifletmek ve yaşam kalitesini artırmak için kullanılır.

Palyatif Bakım

• Semptom Yönetimi: Kanserin ilerlemiş evrelerinde, ağrı, nefes darlığı ve diğer belirtileri yönetmek için palyatif bakım uygulanır. Amaç, hastanın yaşam kalitesini artırmaktır.
• Psikososyal Destek: Hastaya ve ailesine duygusal, sosyal ve ruhsal destek sağlanır.

Klinik Araştırmalar

Hastalar, yeni tedavi yöntemlerinin denendiği klinik araştırmalara katılabilir. Bu, standart tedavilerin etkisiz olduğu durumlarda bir seçenek olabilir.

Tedavi planı, multidisipliner bir ekip tarafından, hastanın genel durumu ve kanserin özellikleri dikkate alınarak kişiselleştirilir. Erken evrelerde cerrahi tedaviyle tam iyileşme sağlanabilirken, ileri evrelerde tedavi, hastalığı kontrol altında tutmak ve yaşam süresini uzatmak amacıyla uygulanır.

Akciğer Kanseri Nasıl Önlenir?

Akciğer kanserini tamamen önlemek mümkün olmasa da, riski önemli ölçüde azaltabilecek adımlar atılabilir. İşte akciğer kanserini önlemeye yönelik bazı etkili stratejiler:

Sigara İçmemek veya Bırakmak

• Sigara içmek, akciğer kanserinin en büyük nedenidir. Sigara içmeyenlerde risk çok daha düşüktür.
• Sigara Bırakma: Sigara içenler için en önemli önleyici adım sigarayı bırakmaktır. Bırakma ne kadar erken olursa, risk o kadar azalır.
• Pasif İçicilikten Kaçınmak: Sigara içilen ortamlardan uzak durmak, pasif içiciliğe bağlı riskleri azaltır.

Radon Gazı Maruziyetini Azaltmak

• Evde Radon Testi: Özellikle bodrum katları olan evlerde radon gazı birikebilir. Evde radon seviyesi ölçümü yapmak ve yüksek çıkması durumunda düzeltici önlemler almak önemlidir.
• Havalandırma: Evlerin iyi havalandırılması, radon birikimini önlemeye yardımcı olabilir.

Asbest Maruziyetinden Kaçınmak

• Asbest Kontrolü: Eski binalarda, özellikle yalıtım malzemelerinde bulunan asbestin kontrolü ve güvenli bir şekilde bertaraf edilmesi gereklidir.
• Mesleki Önlemler: Asbestle çalışan işçilerin uygun koruyucu ekipman kullanması ve asbest tozuna maruz kalmaktan kaçınması önemlidir.

Hava Kirliliğine Maruziyeti Azaltmak

• Hava Kirliliğinden Kaçınma: Mümkünse hava kirliliğinin yoğun olduğu bölgelerden kaçınmak, temiz hava alanlarında zaman geçirmek faydalıdır.
• İç Mekan Hava Kalitesi: Kapalı alanlarda hava kalitesini artırmak için düzenli olarak havalandırma sağlamak ve hava filtreleri kullanmak önemlidir.

 Sağlıklı Beslenme

• Antioksidanlar ve Besinler: Bol miktarda sebze ve meyve tüketmek, akciğer kanseri riskini azaltmaya yardımcı olabilir. Bu besinler, vücudun serbest radikallerle savaşmasına yardımcı olan antioksidanlar içerir.
• İşlenmiş Et ve Sigara Benzeri Ürünlerden Kaçınmak: Nitrit ve nitrat içeren işlenmiş et ürünleri ve sigaraya benzer şekilde tütsülenmiş veya yanmış gıdalardan kaçınmak önemlidir.

Fiziksel Aktivite

Düzenli fiziksel aktivite, genel sağlık üzerinde olumlu etkiler yapar ve akciğer kanseri riskini azaltabilir. Egzersiz, bağışıklık sistemini güçlendirmeye ve vücut ağırlığını kontrol altında tutmaya yardımcı olur.

 Mesleki Maruziyetlerden Korunma

• Koruyucu Ekipman Kullanımı: Kimyasallara, tozlara ve diğer zararlı maddelere maruz kalınan işlerde uygun koruyucu ekipman kullanımı önemlidir.
• İş Sağlığı ve Güvenliği: İş yerlerinde uygun havalandırma sistemlerinin bulunması ve maruziyetin en aza indirilmesi için iş sağlığı ve güvenliği önlemleri alınmalıdır.

Düzenli Sağlık Kontrolleri

• Yüksek Riskli Bireyler için Tarama: Sigara içenler veya daha önce sigara içmiş olanlar gibi yüksek risk gruplarındaki bireyler için düşük doz BT taraması gibi erken teşhis yöntemleri önerilebilir.
• Erken Belirti Takibi: Sürekli öksürük, nefes darlığı, göğüs ağrısı gibi belirtiler ortaya çıktığında zaman kaybetmeden bir sağlık uzmanına başvurulması önemlidir.

Sigara Karşıtı Programlar ve Toplumsal Farkındalık

Toplumsal düzeyde sigara içmenin zararlarına ilişkin eğitim programlarının yaygınlaştırılması, akciğer kanseri riskinin azaltılmasında etkili olabilir. Bu önlemler, akciğer kanseri riskini önemli ölçüde azaltabilir. Özellikle sigara içmemek veya bırakmak, akciğer kanseriyle mücadelede en güçlü adımdır.

Akciğer Kanseri ile Hangi Uzmanlık İlgilenir?

Akciğer kanseri teşhisi, tedavisi ve yönetimi, genellikle multidisipliner bir ekip tarafından gerçekleştirilir. Bu ekipte birden fazla tıp uzmanı yer alır. İşte akciğer kanseriyle ilgilenen başlıca tıbbi uzmanlıklar:

• Göğüs Hastalıkları Uzmanı
• Tıbbi Onkolog
• Göğüs Cerrahı (Toraks Cerrahı)
• Radyasyon Onkoloğu
• Patolog
• Pulmonolog
• Nükleer Tıp Uzmanı
• Palyatif Bakım Uzmanı
• Psikolog veya Psikiyatr
• Beslenme Uzmanı (Diyetisyen)

Kaynaklar

“Cancer: Principles & Practice of Oncology” – Vincent T. DeVita, Jr., Theodore S. Lawrence, Steven A. Rosenberg

“The Biology of Cancer” – Robert A. Weinberg

“Lung Cancer: Treatment and Research” – Solange Peters, Alex A. Adjei