Bu içerikte, Alzheimer hastalığının belirtileri, evreleri ve hasta yakınları için öneriler yer almaktadır. Erken teşhisin önemi ve yaşam kalitesini artırma yolları da ele alınmaktadır.

Yaşlanma, biyolojik, psikolojik ve sosyo-kültürel değişimlerden etkilenen doğal bir süreçtir. Bu süreç, her birey tarafından farklı şekillerde deneyimlenir. Yaşlılık, yalnızca sağlıkla ilgili bir durum değil, aynı zamanda sosyal bir olgudur. Toplumlar, yaşlı bireyleri nasıl kabul eder ve onlara nasıl değer verir? Bu soru, yaşlanma sürecinin kalitesini belirleyen önemli bir faktördür. Yaşlı bireylerin toplumda aktif bir rol üstlenmesi, onlara değer verilmesi ve sosyal izolasyondan kaçınılması, yaşlılık döneminin daha verimli ve tatmin edici geçmesini sağlar. Bireyler, yaşlanma süreci boyunca bazı kayıplar ve zorluklarla karşılaşabilir. Ancak bu dönem, derin bir yaşam deneyimi kazanma ve hayata farklı bir perspektiften bakma fırsatı da sunar.

Yaşlılık ve Sağlık Problemleri

Yaşlanmayla birlikte bireyde sağlık problemleri artış gösterebilir. Bu hastalıklardan bazıları yaş almayla birlikte ortaya çıkarken, bazıları farklı sebeplere bağlı olarak gelişebilir. Alzheimer hastalığı, bu hastalıklar arasında en yaygın olarak bilinenlerden biridir. Toplumda genellikle “yaşlılık hastalığı” olarak kabul edilen Alzheimer, yaşlanan her bireyin mutlaka bu hastalığa yakalanacağı gibi yanlış bir algı yaratabilir. Ancak bu algı gerçeği yansıtmamaktadır.

Alzheimer Hastalığı Nedir?

Alzheimer hastalığı, merkezi sinir sisteminin çeşitli kısımlarında nöron ve sinaps kayıplarına bağlı olarak ortaya çıkar. Bilişsel işlevlerde azalma, öz bakım yetersizlikleri, nöropsikiyatrik ve davranışsal bozukluklarla karakterize edilen ilerleyici bir nörodejeneratif hastalıktır.

Genetik yatkınlık, hastalığın gelişiminde önemli bir faktördür. 1. derece aile üyelerinde Alzheimer hastalığı bulunan bireyler, daha yüksek risk taşıyabilir. Yapılan araştırmalar, Alzheimer ile ilişkili dört gen belirlemiştir: APP, PS1, PS2 ve APOE. Bu genlerde meydana gelen mutasyonlar ve birikimler, erken başlangıçlı Alzheimer hastalığının gelişmesine neden olabilir. Ancak bu genlere sahip her bireyin Alzheimer hastası olacağı kesin bir yargı değildir. Hastalığın gelişimi, beslenme, yaşam tarzı ve çevresel faktörler gibi unsurlardan da etkilenebilir.

Alzheimer Hastalığının Evreleri

Alzheimer hastalığı üç ana evrede değerlendirilir. Bunlar; erken, orta ve ileri evredir.

Erken Evre Alzheimer Hastalığı

Bu evre, hafif bilişsel bozuklukların başladığı dönemdir.

• Kişi günlük işlerini bağımsız şekilde yapmaya devam edebilir.
• Unutkanlıklar başlar, örneğin; tarihleri hatırlamakta güçlük, anahtar veya cüzdan gibi eşyaları kaybetme gibi durumlar yaşanabilir.
• Yeni bilgileri öğrenmede zorlanma, kelime bulmada güçlük çekme gibi dil becerilerinde gerileme görülür.
• Karar verme mekanizması zayıflayabilir ve dikkat dağınıklığı artabilir.
• Hastalar bu evrede sosyal yaşantılarına devam edebilirler, ancak yakın çevreleri unutkanlıkları fark edebilir.

Orta Evre Alzheimer Hastalığı

Bu evrede belirtiler daha belirgin hale gelir ve hastaların günlük yaşamları olumsuz etkilenmeye başlar.

• Bilişsel bozukluklar ilerleyerek dil ve konuşma becerilerinde daha belirgin kayıplara neden olur.
• Kişi, günlük işlerini yerine getirmekte zorlanır ve ev dışındaki aktivitelerde desteğe ihtiyaç duyar.
• Apraksi adı verilen, öğrenilmiş hareketleri tekrar etmekte güçlük yaşanabilir.
• Rutin işler (giyinme, yemek yeme, tuvalet ihtiyacı) yardımsız yapılamaz hale gelir.
• Kişilik değişimleri, agresiflik, paranoya ve anksiyete gibi psikiyatrik belirtiler gözlemlenebilir.
• Hasta yakınlarını tanımakta zorluk çekebilir ve anılarını hatırlamakta zorlanabilir.

İleri Evre Alzheimer Hastalığı

Bu evre, hastalığın en ağır ve ileri safhasıdır.

• Hastalar neredeyse tamamen bakıma muhtaç hale gelir.
• Yürüme ve hareket yetisi ciddi şekilde azalır, bazı hastalarda tamamen kaybolabilir.
• İdrar ve dışkı kaçırma gibi mesane ve bağırsak kontrolü sorunları ortaya çıkabilir.
• Yutma refleksi bozulabilir ve beslenme ciddi bir sorun haline gelebilir.
• Hastalar çevreleriyle iletişim kurmakta zorlanır, konuşma yetilerini tamamen kaybedebilirler.
• İleri evrede hastalarda enfeksiyon riski artar, akciğer embolisi ve yatak yaraları gibi komplikasyonlar ölüm nedeni olabilir.

Alzheimer İstatistikleri

2017 yılında Türkiye’de 13.600 kişi Alzheimer hastalığı nedeniyle hayatını kaybetmiştir. Bunların 7901’i kadın, 4999’u erkektir. Dünya genelinde yaklaşık 44 milyon Alzheimer hastası bulunmaktadır ve her yıl 7 milyondan fazla yeni vaka bildirilmektedir. 2030 yılında 75,6 milyon, 2050 yılında ise 135,5 milyon kişinin Alzheimer hastası olacağı tahmin edilmektedir.

Alzheimer Hastaları ve Hasta Yakınları İçin Öneriler

Alzheimer hastalığının kesin bir tedavisi bulunmamaktadır. Ancak hastalığın ilerlemesi durdurulabilir ya da yavaşlatılabilir. Bunu sağlamak için erken evrede yaşam tarzı ve beslenme değişiklikleri uygulanabilir. Orta ve ileri evrede, ev içi düzenlemeler ve bilişsel aktiviteler ön planda olmalıdır. Bu noktada bir gerontologdan destek almak, hem hasta yakınlarının yükünü hafifletir hem de hastanın hayat kalitesini artırabilir.

Son Söz

“Erken teşhis, unutulanları geri getiremez ama geleceği kurtarmaya umut olur.”

Simbians Platformu‘nda sizin daha iyi olmanız için içerikler üretiyorum. Platformumuza kayıt olarak hastalıkları ve yazarları takip edebilir ve kişisel sağlık duvarınızı oluşturabilirsiniz.

Kaynaklar

Lleó A, Greenberg SM, Growdon JH. Current pharmacotherapy for Alzheimer’s disease. Annu Rev Med 2006;57:513-33

Wang XP, Ding HL. Alzheimer’s disease: epidemiology, genetics, and beyond. Neurosci Bull 2008;24(2):105- 9.