Uzun zamandır yazmayı ertelediğim toplumumuzda büyük bir yere ve öneme sahip olan Cam Tavan Sendromunu sizinle paylaşmak istiyorum.
İzlediğim filmden esinlenmiş olmam bu duruma dikkat çekmem için bir fırsat oldu. Aslında her an denk geldiğimiz olaya farklı bir pencereden bakma imkanı yakaladım. Filmi izlemek isteyenler için “Acayip İlişkiler” olarak arayabilirsiniz.
Cam Tavan Sendromu Nedir?
Cam tavan, toplumda kadınların ve/veya azınlık grubu oluşturan kişilerin maruz kaldıkları ve mevcut hiyerarşik düzende belli bir seviyenin üstüne yükselmelerine engel olan soyut ayrımcılığı ifade eden bir metafordur.
Cam Tavan Sendromu Tarihçesi
İlk defa 1970 yılında ABD’de ortaya çıkan cam tavan kavramından ilk bahsedilen yayın, 1977 yılında yayımlanan Rosebeth Moss Kanter imzalı “Şirketlerdeki Erkekler ve Kadınlar” kitabıdır. Kavram, dokuz yıl sonra da Wall Street’de “İş Yaşamında Kadın” başlıklı söyleşide yer almıştır.
Cam tavan sendromundaki cam tavan tabiri, esasında şeffaf anlamına gelen glass kelimesinden gelen bir metafordur. Sendromun dayanağı ise pire deneyidir. Kişisel gelişim uzmanı David J. Schwartz tarafından yapılan pire deneyi şöyledir: Schwartz, birkaç pireyi metal zemin üzerindeki cam bir fanusa alır. Metal zemini ısıttığında pireler sıcak nedeniyle rahatsız olup zıplayarak kaçmaya çalışır. Bu sırada pireler başını cam fanusa vurup çarparak düşerler. Bu durum tekrarlanınca pireler 30 santimetreden yükseğe zıplamamayı öğrenir.
David J. Schwartz, pireler aynı yüksekliğe zıpladığında deneyin ikinci aşaması başlar. İkinci aşamada cam tavan yoktur; fakat pireler metal zemin ısındığında cam fanusun olmamasına rağmen 30 santimetreden yükseğe zıplamaz. Pirelerin daha yükseğe zıplamak için cesareti yoktur. Yani, pirelerin daha yükseğe zıplamasının önündeki engel fiziksel değil, zihinseldir. Pireler, başaramayacakları düşüncesini öğrenmiştir.
Cam Tavan Sendromunun Nedenleri
- Cinsiyet önyargısı ve stereotipler
- Aile ve ev sorumlulukları
- Rol modellerin eksikliği
- Erkek yöneticiler tarafından konulan engeller
- Kadın yöneticiler tarafından konulan engeller (Kralice Arı Sendromu)
- Kişinin kendi kendine koyduğu engeller
Cam tavan sendromu genellikle kadınlarla ilişkilendirilse de, erkeklerde de benzer durumların varlığı görülebilir. Özellikle azınlık gruplarına mensup erkekler veya cinsiyet rolleri dışında kalan bireyler bu engellerle karşılaşabilir.
Cam Tavan Sendromunun İşaretleri
- “Burada işler böyle yapılır” gibi ifadeler sıkça kullanılır.
- Üst yönetimde çok az çeşitlilik olur.
- Kuruluş genelinde ırkçı, cinsiyetçi veya diğer önyargılı diller yaygındır.
- Özellikle uzun vadede yenilik ve değişime karşı direnç vardır.
- Farklı çalışan grupları arasında ücret farklılıkları vardır.
Yazımı buraya kadar okuduysanız Cam Tavan Sendromunu Aşmak İçin 4 Öneri başlıklı yazım ile Cam Tavan Sendromunu yaşadığınızda neler yapabileceğinizi öğrenin.
Kaynaklar
Derin, N. (2020). Dünyadan ve Türkiye’den örneklerle cam tavan sendromu. Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2), 137-154.
Wirth, L. (2001). Breaking through the Glass Ceiling: Women in Management. ILO.
