Diyabet hastalığının ne kadar yaygın görülen bir hastalık olduğunu etrafınıza baktığınızda anlayabilirsiniz. Özellikle Tip 2 diyabet her 10 kişiden birinde görülmeye başlandı. Fakat Tip 2 diyabet kadar önemli diğer bir diyabet tipi olan ve özellikle çocukları etkileyen Tip 1 diyabet hakkındaki detayı bu yazımda ele almak istiyorum.
Diyabet Nedir?
Diyabet insülin yetersizliğine bağlı olarak kan şekerinin yüksek olması ile karakterize bir hastalıktır.
İnsülinin yetersizliği, pankreasta bulunan insülin üretimini sağlayan beta hücrelerinin bağışıklık sisteminde aşırı duyarlılıktan kaynaklı ciddi bir bölümünün (%80 den fazlası) harabiyeti sonucu meydana geliyorsa Tip 1 diyabet, pankreasın yeterli derecede insülin salgılanmaması veya salgılanan insülin hormonunun vücudun direnç göstermesinden kaynaklı yeterli derecede kullanılamaması ile meydana geliyorsa Tip 2 diyabet olarak adlandırılır.
Diyabet genellikle yetişkin hastalığı olarak bilindiği için çocukların şeker hastası olabilme olasılığı çok akla gelmez. Oysa bebeklik döneminden itibaren en çok ergenlik döneminde olmak üzere çocuklarda da şeker hastalığı görülebilir.
Biz bu sayımızda sıklıkla çocuklarda görülen Tip 1 diyabet hakkında konuşacağız. Yazıya yabancı kalınmaması adına önce insülinin ne olduğundan ve etki mekanizmasından kısaca bahsederek başlamak istiyorum.
İnsülin Nedir?
Besinler ile alınan karbonhidratlar bağırsaklarda basit şekerlere dönüştürülerek emilir ve kana karışır. Kanda şekerin yükselmesi ile pankreastan insülin salgılanır. İnsülin, kanda bulunan şekerlerin hücrelere geçmesini sağlayarak kan şekerinin düşmesini ve şekerin hücreler tarafından kullanılmasını sağlar.
İnsülin yetersizliğinde şekerler hücreler tarafından kullanılamaz, vücut enerji ihtiyacını karşılamak için yağ ve proteinleri sindirmeye başlar. Yağların yıkılması sonucu keton adı verilen yağ cisimcikleri ortaya çıkar ve bu da çocuklarda bulantı, kusmaya neden olur. Tedavi edilmezse diyabet ketoasidozu denen ağır bir tablo gelişebilir ve koma görülebilir ki bu bizim diyabetli çocuklarda en korktuğumuz tablolardan biridir.
Diyabetik ketoasidozu daha iyi tanımlayabilmek adına özetle şöyle ifade etmek isterim: “Diyabetik ketoasidoz, kanın aşırı asitlenmesine yol açan hayatı tehdit eden metabolik bir dengesizliktir.”
Ebeveyn ve öğretmenlerin çocuklarda olan değişimleri;
- Çocukların yanında su şişesi ile gezmeleri,
- Okul performanslarının azalması,
- Ders sırasında idrara çıkmak için sık izin istemeleri,
- Daha önce gece tuvalete çıkmayan çocukların idrar yapmak için gece 1-2 kez uyanması hatta bazen altına kaçırması,
- Halsizlik, yorgunluk vs. gibi durumları fark etmeleri erken tanı konmasını ve diyabet koması gibi ağır bir tablonun gelişmesini önleyebilir.
Bir farklılık yapıp diyabet belirtilerini direkt vermek yerine, insülin yetersizliğine bağlı vücutta görülen değişimleri ve buna bağlı olarak ortaya çıkan belirtileri birlikte incelemek isterim. Hadi bu belirtilere göz atalım.
Çocuklarda Görülen Tip 1 Diyabet Belirtileri
- Kanda belli bir değerin üzerine çıkan şekerin böbreklerle atılımının artmasına bağlı sık sık idrara çıkma ve bol miktarda idrar yapma,
- Yağların yıkımı sonucu ortaya çıkan ketonun atılmasını sağlamaya bağlı hızlı nefes alıp verme (ketonlar solunum ve idrar yoluyla vücuttan dışarıya atılır),
- Ketonun idrarda bulunmasına bağlı ağızda çürük elma ve aseton kokusu,
- Keton yüksekliğine bağlı çok su içme
- Hücrelerin şekeri kullanamamasına (hücrelerin açlığına bağlı iştahta artma olmasına rağmen kilo alamama) kilo kaybı,
- Ketonun kanda miktarının artmasına bağlı karın ağrısı, mide bulantısı ve kusma,
- Hücrelerin şekersiz kalmasına bağlı halsizlik, yorgunluk ve uyuma isteği
Diyabetli Çocuklarda Tedavi Yöntemleri
Tedavideki temel amaç, çalışmayan pankreasın görevini üstlenerek otomatik olarak ayarlanamayan kan şekerini ayarlamaktır.
Tip-2 erişkin diyabetinde pankreastan insülin üretimi devam ettiği için diyetin düzenlenmesi veya ağızdan diyabet ilaçlarının alınması ile tedavi sağlanabilir. Ancak Tip-1 diyabette pankreasın insülin üreten beta hücrelerinin büyük bir kısmı hasarlı olduğu için insülin üretimi çok yetersizdir. Bu nedenle diyabetli çocukların dışarıdan enjeksiyon ile insülin almaları gerekir.
Ancak tedavideki tek parametre insülin enjeksiyonu değildir. Bununla birlikte; fiziksel aktivite ve diyetin düzenlenmesi de hastalığın seyrinin kontrolü için gereklidir.
Diyabetik Çocuklarda Tedavi İle Hedeflenen Nedir?
- Normal büyüme ve gelişmenin devam etmesini sağlamak
- Çocuğun kilo kaybının önlenmesi (ideal kilonun korunmasını sağlamak)
- Tıbbi ilaç tedavisinin etkin sürdürülmesi ve kontrollerinin aksatılmaması,
- Aile ve çocuğun kendi kendine bakımı (diyabet öz yönetimini) sağlaması ile diyabetik çocukların günlük yaşamları düzenli olarak sürdürülebilir.
