Diyabetli bir çocukla karşılaştığınızda ilk tepkiniz ne oluyor?

Diyabet çoğunlukla yetişkin bireylerde karşılaşmaya alışkın olduğumuz bir hastalık olsa da çocukluk döneminde de görülme ihtimali vardır. Bugün ülkemizde 15.000-20.000 civarında diyabetli çocuk vardır ve bu sayıya her yıl 1700 civarında yeni vaka eklenmektedir.

Peki, bizler bu bireylerin düzenli insülin takibi, sağlıklı bir beslenme planı ve egzersizle tamamen normal bir hayat sürebileceklerinin farkında mıyız? 

Çocuklarda diyabet tanısı konduğunda başta ebeveynleri, yakın çevreleri ve arkadaşları olmak üzere hemen herkes şaşırır ve tedirgin olur. Bu durum da akıllara birçok soru getirir.

Diyabet Nedir?

Çocuklarda en sık görülen diyabet türü Tip 1 diyabettir. Diyabetin bu türü pankreasın artık insülin üretememesinden kaynaklanır. İnsülin eksikliğinin sonucu olarak kandaki glikoz hücrelere taşınamaz. Sonuçta kandaki glikoz düzeyi yükselmiş olmasına rağmen enerji ihtiyacı karşılanamamış olur. 

Neden Diyabet Oluruz?

Pankreasın insülin salgılayan beta hücrelerinin zaman içinde kalıcı olarak zedelenmesiyle ortaya çıkan bu hastalığın tam olarak neden ortaya çıktığının cevabını vermek maalesef ki mümkün değil. 

Tip 1 diyabetli çocukların genetik bir yatkınlıkla doğduklarını söyleyebiliriz ancak bu tek başına bir hastalık sebebi değildir. Bununla birlikte beta hücrelerinde bağışıklık sisteminden kaynaklanan bir iltihabın bu hücrelere zaman içinde kalıcı hasar verebileceğini söyleyebiliriz. Bu süreçte birçok farklı fiziksel ve psikolojik faktörün etkili olmuş olabileceği düşünülmekte.

İnsülinin Diyabet Tedavisinde İlaç Olarak Kullanılması

İlk kez 1922 yılında ilaç olarak kullanılmaya başlanan insülin bugün hala çok önemli bir tedavi aracıdır. İnsülinin tedavide kullanılmaya başlanmasından önceki dönemde Tip1 diyabetli çocuk ve yetişkinler ne yazık ki yaşamlarını sürdüremiyorlardı. Bu da demek oluyor ki Tip 1 diyabetli çocuklarda insülinsiz bir tedavisi mümkün değildir. Kısaca günümüzde insülin Tip 1 diyabet tedavisinin olmazsa olmaz ilacıdır.

İnsülin deri altına uygulanan yalnızca hastane koşullarında damardan verilebilen bir ilaçtır. Hap, şurup ve sprey formunda kullanılmamaktadır. Bu durum özellikle çocukluk dönemi diyabet tedavisinde bazı zorluklar yaşanmasına neden olsa da iyi bir hasta/hasta yakını eğitimi ile tedavi uyumu arttırılabilir.

Diyabetle birlikte pankreasın yerine getiremediği bazı fonksiyonları diyabetli bireyin düzenli olarak kendisinin takip etmesi gerekir. Birey günde en az 4 kez kan şekerini kontrol eder, bu ölçümleri yorumlar ve vücudunun ihtiyacı olan insülin dozuna karar verir.

İnsülin uygulamasını ise yemeklerden önce kısa ya da hızlı etkili, akşam/gece yavaş etkili olacak şekilde yaparlar. Enjeksiyon yerlerini aralıklarla değiştirerek insülin uygulamasını karın, kalça, kol ve bacak ön yüzlerine yapabilirler.

Normal Bir Çocukluk Geçirmek

Diyabet tanısı konan çocukların karşılaştığı ilk tepki belki de aşırı korumacı bir ebeveyn yaklaşımıdır. Bu noktada “Önce çocuğu sonra diyabeti düşün” kuralı iyi bir yaklaşım olabilmekte. Diyabetli çocukların kendi yaş gruplarının katıldığı etkinliklere katılması, yanında aile bireyleri olmadan da sosyalleşebilmeleri kendilerini farklı hissetmemeleri açısından önemlidir. 

Özellikle okul çağındaki diyabetli çocukların sağlıklı bir eğitim süreci geçirebilmeleri için öğretmenlerin ve okul yönetiminin bu hastalık konusunda eğitilmesi gerekmektedir. Okuldayken çocuklarda kan şekerinin düşüklüğünü gözlemleyecek ilk kişilerin öğretmenler olacağını düşünürsek olası kriz anlarında yeterli bilgiye sahip olmaları oldukça önemli bir husustur. 

Özellikle beden eğitimi öğretmenlerinin diyabet konusunda eğitim alması çok önemlidir.  Diyabet hakkında yeterli bilgiye sahip bir beden eğitimi öğretmeninin diyabetli bir çocuğun uygun şartlarda bu derse katılmasının sakıncalı olmadığını aksine faydalı olduğunu bileceğinden kuşku yoktur. Aynı şekilde diyabetli çocukların okul gezilerine, kamplara katılmasında da herhangi bir sakınca yoktur.

Peki, Evde Tatlı Besinler Bulundurmalı Mıyız?

Diyabetli çocukların yaşadığı evde tatlı bulundurulup bulundurulmaması bir tartışma konusudur. Bu noktadaki görüşlerden ilki çocukların evde bu besinlere maruziyetini engellesek de dışarıda özellikle arkadaş çevrelerinde buna engel olamayacağımız yönünde. Bu yüzden de evde bu besinlerden uzak durmayı öğrenmeye başlamaları gerektiği savunulmakta. İkincisi ise bir çocuğun abur cubur yiyeceklere evde gereksinimi olmadığı öğretilirse çocukların dışarıda da bu yiyeceklere ihtiyaç duymayacağı yönündedir. Bununla birlikte yalnızca diyabetli bireylerin değil hepimizin kan şekerini hızlı yükselten besinlerden uzak durmasında fayda olduğunu unutmamak gerekir.

Tip 1 Diyabet Tedavisindeki Bazı Yenilikler 

Oldukça güncel ve ilgi çekici olan bu konu hakkında medyada birçok habere ulaşabilsek de bu bilgiler bazen insanlar için çok fazla umut verici olabiliyor. 

Dünyada birçok merkez pankreas adacık hücrelerinin nakli gibi kalıcı tedavi yöntemleri üzerine uzun zamandır çalışsa da henüz bunun uygulanabilir bir tedavi olduğunu söylememiz mümkün değil. 

Bununla birlikte diyabetli bireylerin yaşamını kolaylaştıracak pek çok gelişme de yaşandı. Bunlardan biri kuşkusuz akıllı ölçüm sensörleridir. Bu sensörler sayesinde diyabetli bireyler her ölçüm esnasında parmaktan kan almadan şeker ölçümü yapabilmekte. İnsülin infüzyon pompaları sayesinde ise insülinin fizyolojiye daha uygun ve verimli bir şekilde vücuda verilmesi sağlanabiliyor. Yakın zamanda ise sürekli şeker ölçüm sistemleri ile insülin pompası birleştirilip yapay pankreasa bir adım daha yaklaşıldı.

Bir yandan da diyabet tedavi ve profilaksisinde pankreas beta hücrelerindeki otoimmün hasarlanmayı önleyecek aşı geliştirme ve eski hastalarda kök hücre çalışmaları devam etse de henüz kanıtlanmış ya da kullanıma girmiş yaygın bir tedavi modeli yoktur.

Daha fazlası için takipte kalın.

Kaynaklar

Böber, E. (t.y.). Tip 1 Diyabet ve Güncel Tedavi Yaklaşımları. Çocuk Endokrinolojisi ve Diyabet Derneği.

Diyabetli Çocukların Mutluluğu için Aileler Ne Yapmalı? (t.y.). Türkiye Diyabet Vakfı. https://www.turkdiab.org/bilgiler.asp?lang=TR&id=77

Günöz, H. (t.y.). Diyabet Nedir ve Çocuklarda Tip I Diyabet. Çocuk Endokrinolojisi ve Diyabet Derneği. https://www.cocukendokrindiyabet.org/uzman_gorusleri/36

Hatun, Ş. (t.y.). Çocuklarda Diyabet. Çocuk Endokrinolojisi ve Diyabet Derneği.

Hatun, Ş. & Efe, L. (2017). Şimdi Diyabetle Arkadaş Olma Zamanı. Diyabetli Çocuklar Vakfı Yayınları.