Son yıllarda market raflarında “glutensiz” ibaresiyle karşılaşmak sıradanlaştı. Ünlü isimlerin gluteni bıraktığını açıklaması, restoran menülerinde glutensiz seçeneklerin çoğalması ve sosyal medyada yayılan detoks tarifleri…

Peki, gluten neden bu kadar gündemde?

Gerçekten herkesin uzak durması gereken bir madde mi, yoksa modern çağın bir yanılgısı mı?

Bu yazıda, glutenin ne olduğunu, neden bazı insanlar için sorun teşkil ettiğini, kimin gerçekten glutensiz beslenmesi gerektiğini ve bilimsel veriler ışığında bu konuda doğru bilinen yanlışları ele alacağız.

Gluten Nedir?

Gluten, buğday, arpa ve çavdar gibi tahıllarda doğal olarak bulunan bir protein grubudur. En çok buğdayda rastlanır ve hamura esneklik, kabarma ve çiğnenebilirlik kazandırır. Yani ekmeğin içini yumuşak yapan ve makarnaya form veren şey aslında glutendir.

Gluten, iki ana protein olan gliadin ve glutenin‘den oluşur. Bu proteinlerden özellikle gliadin, çölyak hastalarında bağırsaklara zarar veren etkisiyle bilinir.

Gluten Neden Sorun Olabilir?

Glutenin bazı kişilerde ciddi sağlık sorunlarına yol açabileceği doğrudur. Ancak bu, toplumun küçük bir bölümünü ilgilendiren bir durumdur.

Çölyak Hastalığı

Çölyak, gluten tüketildiğinde bağışıklık sisteminin ince bağırsaklara saldırmasına neden olan genetik bir hastalıktır. Dünya genelinde her 100 kişiden yaklaşık 1’inde görülür. Belirtileri arasında karın ağrısı, ishal, kilo kaybı, demir eksikliği anemisi, kemik erimesi ve çocuklarda büyüme geriliği yer alır. Tedavisi ömür boyu glutensiz diyettir.

Gluten Hassasiyeti (Non-Çölyak Gluten Duyarlılığı)

Çölyak veya buğday alerjisi olmayan, ancak gluten tükettiklerinde şişkinlik, baş ağrısı, yorgunluk gibi belirtiler yaşayan kişilerde görülen bir durumdur. Mekanizması net olarak bilinmemekle birlikte, bazı araştırmalar irritabl bağırsak sendromu (IBS) ile örtüşen belirtilere dikkat çekmektedir.

Buğday Alerjisi

Buğday alerjisi, bağışıklık sisteminin buğdaydaki proteinlere karşı alerjik reaksiyon göstermesiyle oluşur. Genellikle çocuklarda görülür ve döküntü, nefes darlığı, mide rahatsızlıkları gibi belirtilerle kendini gösterir.

Herkes Gluten Tüketmeyi Bırakmalı Mı?

Kısa cevap: Hayır.

Sağlıklı bireylerin glutensiz beslenmeye geçmeleri için bilimsel bir zorunluluk yok. Hatta bazı çalışmalara göre, gluteni gereksiz yere diyetlerinden çıkaran kişilerde B vitamini, lif ve demir gibi önemli besin öğelerinin eksikliği gelişebiliyor.

Ayrıca, glutensiz ürünler her zaman sağlıklı anlamına gelmiyor. İşlenmiş glutensiz gıdalarda genellikle daha fazla şeker, yağ ve katkı maddesi bulunabiliyor. Dolayısıyla etiketleri dikkatle okumak gerekiyor.

Gluten Neden Bu Kadar Gündemde?

Popüler Diyetler ve Ünlülerin Etkisi: Ünlülerin “gluteni bıraktım, çok zayıfladım” açıklamaları toplumda büyük yankı buluyor. Oysa bu kilo kaybı, glutensiz diyetten değil; genel kalori alımındaki azalmadan kaynaklanıyor olabilir.

Gelişen Tanı Yöntemleri: Günümüzde çölyak ve gluten hassasiyetinin teşhisi daha kolay. Bu da hastalık oranlarının arttığı izlenimi yaratıyor.

Tüketici Bilincinin Artması: İnsanlar artık ne yediklerine daha çok dikkat ediyor. Gıda etiketlerini inceliyor, katkı maddelerinden kaçınıyor ve bedenlerine iyi gelen beslenme biçimlerini araştırıyorlar.

Gıda Endüstrisinin Pazarlama Stratejileri: “Glutensiz” etiketi artık bir pazarlama aracına dönüştü. Oysa glutensiz ürünlerin pek çoğu hiç buğday içermemesi gereken gıdalar (örneğin yoğurt, patates cipsi vb.) olabiliyor.

Glutensiz Yaşam Kimler İçin Gerekli?

• Çölyak hastaları
• Gluten intoleransı olanlar
• Buğday alerjisi olanlar

Bu gruplar dışında kalan sağlıklı bireyler için gluteni tamamen çıkarmak gerekli değil. Ancak bazı kişiler gluteni azalttıklarında kendilerini daha iyi hissedebilir. Bu durumda, bu değişimin dengeli bir beslenme çerçevesinde yapıldığından emin olunmalıdır.

Önemli Olan Ne Yediğimizi Bilmek

Gluten, herkes için zararlı bir madde değildir. Tıpkı laktoz, fıstık ya da yumurta gibi, bazı bireylerde alerjik veya otoimmün tepkilere neden olabilir. Ancak toplumun geneli için önemli bir besin kaynağını gereksiz yere sınırlamak yerine, dengeli ve bilinçli beslenmek çok daha değerlidir.

Sağlıklı olmak moda akımlarını değil, bedeninizin neye ihtiyaç duyduğunu anlamayı gerektirir.

Schar markası sadece glutensiz ürünler üretmektedir. Güvenle glutensiz ürünleri indirimli olarak buradan alabilirsiniz.

İlişkili Kategoriler: Gluten, Gluten Alerjisi, Gluten İntoleransı, Glutensiz Ürünler

Kaynaklar

Volta, U., Bardella, M. T., Calabrò, A., Troncone, R., Corazza, G. R., & Study Group for Non-Celiac Gluten Sensitivity. (2014). An Italian prospective multicenter survey on patients suspected of having non-celiac gluten sensitivity. BMC medicine, 12, 1-8.

Singh, P., Arora, A., Strand, T. A., Leffler, D. A., Catassi, C., Green, P. H., … & Makharia, G. K. (2018). Global prevalence of celiac disease: systematic review and meta-analysis. Clinical gastroenterology and hepatology, 16(6), 823-836.

Saturni, L., Ferretti, G., & Bacchetti, T. (2010). The gluten-free diet: safety and nutritional quality. Nutrients, 2(1), 16-34.