Sessiz, görünmez ve ölümcül bir tehdit: keneler.

Küresel iklim değişikliğinin etkisiyle birlikte, artık sadece doğa yürüyüşçülerinin değil, kent sakinlerinin bile dikkat etmesi gereken bir sorun haline geldiler. Uzun zamandır yalnızca Lyme hastalığı ile ilişkilendirilen keneler, bugün artık et alerjisinden ölümcül enfeksiyonlara kadar geniş bir yelpazede hastalık taşıyıcısı.

Kene İstilası ve Yeni Nesil Hastalıklar

Son aylarda özellikle ABD ve Avrupa’da raporlanan vakalar, “kene kaynaklı hastalıklar” konusunda yeni bir sayfa açtı. WHO verilerine göre, iklim değişikliği kenelerin yaşam alanlarını genişletti; bu da daha önce hiç görülmeyen bölgelerde bile kene ısırığına bağlı hastalık vakalarının arttığını gösteriyor.

Öne çıkanlar;

• Alpha-gal Sendromu: “Et yedikten saatler sonra alerjik şok!” başlığı altında haberleştirilen bu durum, özellikle ABD’de yalnızca bir yılda 450.000 kişide raporlandı. Nedeni, “Lone Star Kene” adlı türün insanlara alpha-gal adlı bir karbonhidratı enjekte etmesi.
• Babesiosis ve Ehrlichiosis: Kan hücrelerini hedef alan bu hastalıklar, bağışıklık sistemi zayıf kişilerde hayati risk taşıyor.
• Keneye Bağlı Ensefalit (TBE): Avrupa ve Asya’da artan vakalar nedeniyle WHO, risk bölgelerinde aşılama kampanyalarını genişletiyor.

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve Küresel Önlemler

WHO, bu tehdide karşı 3 ana başlıkta çalışıyor. Bunlar;

Erken Uyarı Sistemleri: Haritalama, sıcaklık değişimleri ve vaka takibiyle entegre kene risk sistemleri kuruyor.

Aşı Stratejileri: TBE için geliştirilen FSME-IMMUN ve Encepur gibi aşıların yaygınlaşmasını teşvik ediyor.

Toplumsal Farkındalık Kampanyaları: Tarım işçileri, sağlık çalışanları ve doğada zaman geçiren bireyler için korunma eğitimi veriliyor.

Bireysel ve Toplumsal Korunma Yolları

• Kişisel Korunma: DEET veya permethrin içeren böcek kovucular kullanılmalı. Açık renkli uzun giysiler giyilmeli.
• Arazi Yönetimi: Yüksek otlar biçilmeli, çalı alanlar kontrol altında tutulmalı.
• Evcil Hayvanlar: Düzenli kontrol edilmeli ve veteriner onaylı koruyucular kullanılmalı.
• Acil Müdahale Eğitimi: Sağlık personeline kene kaynaklı enfeksiyonların tanınması ve yönlendirilmesi için eğitim verilmesi kritik.

Yeni Bir Epidemiyolojik Dönemin Eşiğinde Miyiz?

Keneler, yalnızca birer parazit değil. Onlar; ekolojik dengesizliklerin, küresel ısınmanın ve biyolojik çeşitliliğin sessiz tanıkları. Bu tanıklık, bazen alerjiyle, bazen beyin enfeksiyonlarıyla karşımıza çıkıyor. Artık mesele, sadece ısırık değil; erken teşhis, halk eğitimi ve sistematik koruma politikaları ile toplumsal sağlığı birlikte inşa etmek.

Türkiye’de Ne Yapılmalı?

Türkiye, özellikle İç Anadolu, Karadeniz ve Doğu bölgelerinde kene kaynaklı hastalıklarla karşı karşıya. En bilineni olan Kırım-Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA) yıllardır Sağlık Bakanlığı tarafından izleniyor. Ancak yeni nesil kene hastalıkları ve yayılım riskleri karşısında koruma politikalarının güncellenmesi gerekiyor.

Ulusal Kene İzleme Ağı Kurulmalı

Kırsal bölgelerde halk sağlığı merkezleriyle koordineli çalışan, kenelerin türünü, yayılımını ve taşıdığı hastalıkları izleyen bir erken uyarı sistemi oluşturulmalı. Veteriner hekimlik, halk sağlığı ve çevre mühendisliği birlikte çalışmalı (One Health modeli).

Sağlık Personeline Eğitim Verilmeli

Aile hekimlerinden acil servis çalışanlarına kadar kene kaynaklı alerji ve enfeksiyonlar konusunda tanı, yönlendirme ve müdahale protokolleri güncellenmeli. Özellikle Alpha-gal sendromu gibi yeni hastalıklara karşı farkındalık artırılmalı.

Tarım ve Hayvancılıkla Uğraşanlara Koruyucu Ekipman Desteği

Riskli bölgelerde, çiftçilere ve hayvan yetiştiricilerine koruyucu tulum, çorap, sprey, afiş gibi destekler düzenli ve ücretsiz sağlanmalı.

Yerel Belediyelerle Doğa Alanları Yönetilmeli

Parklar, kamp alanları, mesire yerlerinde düzenli ot biçme, bilgilendirme tabelaları ve pestisit kontrolü uygulanmalı. Doğal yaşamla temas eden şehir sakinleri için bilgilendirme kampanyaları yapılmalı.

Aşı Uygulamaları Değerlendirilmeli

TBE gibi kene kaynaklı beyin enfeksiyonlarının Türkiye’de görülme riskine karşı, stratejik aşı planlaması yapılmalı. Yurt dışına çıkanlar ya da riskli bölgelerde çalışanlar için önleyici aşılama değerlendirilebilir.

Simbians Platformu ile doğru ve güncel sağlık bilgisinin erişilebilir olmasını sağlıyoruz. Tüm içerikler sadece sağlık profesyonelleri ve tıbbi yazarlar tarafından hazırlanmaktadır.