Bu yazımda günümüzde çok fazla görülen ve en güncel bağımlılıklardan biri olarak görülen teknoloji bağımlılığından bahsetmek istiyorum.

Teknoloji Nedir?

En kısa tanımıyla teknoloji; tüm insanların istek ve ihtiyaçlarını karşılamaya yarayan sistemlerin üretilmesini kapsayan bir süreç olarak tanımlanmaktadır.

Günümüzde, teknolojinin hızlı gelişmesiyle birlikte dijital dünyada var olan tabletler, bilgisayarlar, akıllı telefonlar yaşamımızın ayrılmaz bir parçası olmuştur. Teknoloji bize dünyanın her yerindeki bilgiye çok hızlı erişebilir, anında haberleşme ve iletişim kurabilir, eğlenebilir ve hatta işlerimizi kolayca halledebilme imkanı sunmaktadır. Fakat, bir yandan da bazı insanlar için internet kullanımı, sadece bir araç olmaktan çıkıp olası tehlikeler konusunda bir bağımlılık haline dönüşmektedir. Bu bağımlılık, kişinin sosyal hayatını, iş yaşamını ve hatta fiziksel sağlığını da olumsuz etkileyebilmektedir.

Öncelikle kontrolsüz bir şekilde kullanılan her madde ya da davranışa aşırı düşkünlük, bağımlılık oluşturma riskini taşımaktadır. Kapsayıcı bir kavram olan teknoloji bağımlılığın temel bileşenleri; ruh hali değişikliği, dikkat çekme, tolerans, geri çekilme belirtileri olarak değerlendirilmektedir.

Peki, bizler bağımlılıklar hakkında ne biliyoruz, çocuklarda bağımlılığa dönüştüğünü nasıl anlarız?

Teknoloji Bağımlılığının Belirtileri

• Çocuğun, istenen keyfi alabilmesi için giderek daha fazla oranda teknoloji kullanım süresine ihtiyaç duyması,
• Çocukta teknoloji kullanımını kontrol etme, azaltma ya da tamamen bırakmaya yönelik başarısız girişimlerin olması,
• Teknoloji kullanımının azaltılması ya da tamamen kesilmesi sonucu çocukta sürekli uykusuz kalma, yorgunluk, huzursuzluk, halsizlik, uykusuzluk, dikkat eksikliği, stresli olma veya kızgınlık hissi oluşması,
• Çocuğun başlangıçta düşünülenden çok uzun süreler ayrılmasıyla birlikte; teknolojik cihazlarla baş başa kalması, sosyal hayattan uzaklaşması,
• Aşırı teknoloji kullanımı nedeniyle aile, okul, arkadaş çevresine yeterli zamanı ayıramama sonucunda sorunlar yaşanması, akademik başarısında düşme olması, iş yaşamında da olumsuz sonuçlara sebep olabilmesi,
• Çocuğun ailesine ve çevresine teknoloji ile geçirdiği zaman konusunda yalanlar söylemesi,
• Çocuğun interneti ve teknolojiyi problemlerden uzaklaşma ya da boş zamanları değerlendirmek için kullanması

Yukarıda saydığımız tanı kriterlerin görülmesi teknoloji bağımlılığı için yeterlidir.

Teknoloji Bağımlılığına Neden Olan Nesneler ve Araçlar

• Tablet,
• Bilgisayar,
• İnternet,
• Akıllı telefonlar,
• Televizyon,
• Çevrim içi ve çevrim dışı oyunlar günlük yaşamın büyük bir kısmını kapsamaktadır.

Teknoloji Bağımlılığında Etkili Unsurlar

Bu unsurlar bireyin içinde bulunduğu şartlara göre nedenleri de değişebilir.

• Akranlar ile sorun yaşama: Sosyal hayattaki ilişkilerin zayıflaması ve arkadaşlıkların bozulması
• Anne baba (ebeveyn ) tutumları ve ebeveyn kontrolünün yetersizliği
• Bireyin sahip olduğu kişilik özellikleri
• Günün büyük bir çoğunluğunda telefondan uzak kalamama
• Akademik başarısının düşük olması
• Yalnızlık duygusu ve sosyal izolasyon
• Duygusal problemler: stres, öfke ve diğer duygusal problemlerden uzaklaşmak için
• Zaman yönetimi sorunları: boş vakitlerini sevdiği etkinliklerle dolduramaması
• Dikkat eksikliğinin ileri bir düzeyde olması
• Genetik yatkınlık: Bazı çalışmalar, internet bağımlılığına yatkınlık gösteren genetik faktörlerin olduğunu göstermektedir.

Biliyor Musunuz?: Teknoloji Kullanım İstatistikleri

Son yıllarda yapılan bazı çalışmalar ve bunların sonuçlarında oluşturulan raporlardan bazı verilerin bir araya getirilmesiyle ve aynı zamanda TÜİK’in araştırmasında yaş gruplarına göre internet kullanım oranlarının da geçen yıla göre arttığı ortaya çıktı. 16-74 yaş grubundaki bireylerde internet kullanım oranı 2021 yılında yüzde 82,6 iken, 2022 yılında yüzde 85 oldu. Çalışmada ayrıca erkeklerin internette kadınlardan daha fazla vakit geçirdiği görülmüştür. Erkeklerin 2022’de internet kullanım oranı yüzde 89,1 olarak belirlenirken, kadınların internet kullanım oranının da yüzde 80,9 olduğu tespit edilmiştir.

Teknoloji bağımlılığın tehlikesinden korunmak için neler yapıyoruz, durumun ne kadar farkındayız, sevdiklerimizi nasıl bilinçlendiriyoruz? 

Teknoloji Bağımlılığının Çocuklar Üzerindeki Etkileri Nelerdir?

Dijital hayata geçişin daha zorunlu olmasıyla beraber, bilgisayar oyunları, cep telefonu, sosyal medya, internet siteleri gibi dijital medya platformlarını kullanmaya yönelik erişimler farkında olmadan insanı bağımlılığa teşvik edebilir. Bu denli bir teknolojiye maruz kalmayan geçmiş nesillerin aksine;  özellikle yeni nesil dediğimiz, bütün hayatları boyunca teknolojik yenilikler ve dijital ekranlar karşısında iç içe büyüyen Z kuşağını, esir alması göze çarpmaktadır. Teknolojinin yıkıcı sonuçlarından en çok çocukların etkilenebildiği gözlenmektedir. Bunu önlemek için kişinin yetişmesinde ebeveynlere büyük sorumluluklar düşmektedir.

Anne ve Babaların Dijital Ebeveynlik Rolleri ve Sorumlulukları

Dijital ebeveynlik; bilgi, okuryazarlık, farkındalık, kontrol ve emek isteyen bir süreçtir. İçinde bulunduğumuz dijital çağın imkânlarından en iyi şekilde faydalanmak ve çocuklarını olası risklerden korumak isteyen her ebeveynin üzerine düşen temel “dijital ebeveynlik” rolleri yeterli derecede gelecek yolunda rehberlik edebilmesi için ailelere ve çocuklara ışık tutmaktadır.

Bu durumda günümüz ebeveynlerinden, dijital çağın gereksinimlerine göre hareket etmesine yönelik uygun sorumluluklar yüklenmesi beklenilmektedir. Bu çağda ebeveynlerin sorumluluk alanına giren, yeteri kadar bilgi sahibi olan, dijital ortamlardaki olanaklar ve risklerin farkında olan, dijital ortamların sunduğu olanaklardan yararlanırken karşılaşabilecekleri risklere karşı çocuklarını güvende tutması elzem haline gelmiştir.

Bu sorumluluklardan kısaca bahsetmek gerekirse;

• İletişim (internet ve teknolojik cihazların) doğru kullanımı konusunda çocuklarımıza doğru mesajlar verilmeli.
• İzlenen dizi ve animasyon dizilerinin süreleri ve içerikleri kontrol edilip denetlemeli ve sınır konulmalı
• Bilgisayar ve televizyonların evin ortak kullanım alanlarında kullanılması sağlanmalı.
• Çocuğun teknolojik cihazlarla geçirecekleri vakitlerde yalnız bırakılmamalı.
• Çocuğun arkadaşlık ilişkileri desteklenmeli, akran gruplarıyla doğal yollardan görüşmeleri ve sosyalleşmesi sağlanabilmeli.
• Haftanın belirli saat veya günlerinde çocuğunuzla birlikte vakitler geçirilmeli ve farklı etkinliklerle bu zaman dilimlerini keyifli hale getirebilmeli.
• Çocukların internete erişim sağladığı cihazlarda güvenli internet uygulaması olmasına özen gösterilmeli.

Unutmayalım ki; modern çağın bir gerçeği olan ile bambaşka bir boyuta gelen teknolojinin gelecek yıllar içinde günlük hayatın sıradan bir parçası haline gelmesiyle, toplumsal yapıda değişimler olmaya devam edecektir.

Hiç kuşku yok ki; günümüz ihtiyaçları doğrultusunda teknoloji doğru ve etkin kullanmak bizim elimizdedir. Gelmek istediğim asıl nokta, problemli teknoloji kullanımı bir halk sağlığı sorunu olarak değerlendirilmelidir. Hatta birinci basamak sağlık hizmetleri kapsamında ele alınması gerektiğini düşünüyorum.

Christian Lous Lange’in de söylediği gibi:

“Teknoloji faydalı bir hizmetkar, tehlikeli bir hükümdardır.” -Christian Lous Lange sözüyle bitiriyorum.

Simbians’ta yer alan diğer hastalıkları ve sağlık durumlarını keşfedin.