Evde, hastanede ya da yoğun bakımda trakeostomili bir hasta ile karşılaştığınızda kafanızda birçok soru belirir.

Trakeostomi nedir?

Trakeostomi neden yapılır?

Trakeostomi işleminden sonra hastalar nasıl yaşar?

Bu yazımda, hem teorik bilgilerle hem de sahadan bir örnekle trakeostomiyi tüm yönleriyle ele alacağım.

Trakeostomi ve Trakeotomi Arasındaki Fark Nedir?

Öncelikle temel kavramlardan başlayalım. Tıbbi terimlerde “ostomi” kelimesi, bir organa ya da vücudun herhangi bir bölgesine cerrahi olarak açılan bir delik anlamına gelirken, “tomi” kesme anlamına gelir.

Bu nedenle;

Trakeotomi, trakeaya (soluk borusuna) hava yolu sağlamak amacıyla yapılan cerrahi kesidir.

Trakeostomi ise bu kesiyle oluşturulan açıklığın dışarı açılması ve oraya yerleştirilen kanül ile solunumun sağlanması işlemidir.

Yani biri bir işlem, diğeri o işlemin sonucu olarak ortaya çıkan durumdur.

Türk Toraks Derneği (2019)‘ne göre; “Trakeostomi, boyunda trakeaya (soluk borusu) 2. ve 3. kıkırdaklar arasına steril uygun ekipmanlar ile açılan kesikten girilerek özel kanül yerleştirilmesiyle hastanın hava yolu açıklığının sürekliliğinin sağlandığı cerrahi bir girişimdir.”

Trakeostomi Neden ve Kimlere Yapılır?

Trakeostomi, yalnızca solunum yollarında tümör olan hastalara değil; kronik solunum yetmezliği yaşayan, nörolojik problemleri nedeniyle hava yolunu koruyamayan ya da uzun süreli entübasyona ihtiyaç duyan kişilere de yapılabilir.

Bu işlem;

• Solunum sıkıntısı çeken,
• Boğazında tıkanıklık veya tümör olan,
• Uzun süre entübe kalan yoğun bakım hastalarına
  uygulanabilir.

Özellikle yoğun bakımlarda, hastayı ventilatörden ayırmak veya mekanik ventilasyonu kolaylaştırmak amacıyla tercih edilir. Böylece hasta daha konforlu bir şekilde gözlemlenebilir, uyanıklığı daha net değerlendirilebilir ve uzun süreli ağız içi entübasyonun oluşturduğu rahatsızlık ortadan kaldırılır.

Trakeostomi Sonrası Yaşam: Beslenme ve Konuşma

Trakeostomi açılan hastaların yaşam kalitesi altta yatan hastalıklarına ve trakeostomi tipine göre değişebilir.

• Yutma fonksiyonu bozulmamışsa, hastalar tavsiye edilen diyete göre ağızdan beslenebilir.
• Trakeostomi kanülü ses tellerinin altına yerleştirildiği için genellikle konuşma mümkün olmaz. Ancak bazı özel kanüller sayesinde, özellikle kalıcı trakeostomilerde, konuşma sağlanabilir.

Geçici olarak açılan trakeostomiler, tedavi sonlandığında kapatılır. Bu durumda hastalar enfeksiyon, kanama, darlık ya da fistül gibi komplikasyonlar açısından yakından takip edilmelidir.

Trakeostomi Kanülü ve Bakımı Nasıl Yapılır?

Trakeostomi kanülü, solunum açıklığını sağlamak için trakeaya yerleştirilen özel bir tüptür. Farklı boy ve tiplerde olabilir; hastanın fizyolojik özelliklerine göre uygun olanı seçilir.

Bakımında Nelere Dikkat Edilmelidir?

Sekresyon Temizliği

Trakeostomili hastalarda balgam ve benzeri sekresyonlar birikebilir. Bu birikintiler, aspirasyon işlemiyle steril bir şekilde temizlenmelidir. Böylece hem hasta rahatlar hem de enfeksiyon riski azalır.

Steril Aspirasyon Sondaları

Kullanılan sondalar tek kullanımlık olmalı ve hastanın yaşına göre uygun kalınlıkta seçilmelidir.

Kanülün Sabitlenmesi

Kanül, spanç ya da özel bir bezle hastanın boynuna sabitlenir. Bu sabitlemenin cilde zarar vermemesi için baskı yapan bölgeler kontrol edilmeli, gerekiyorsa altına pamuk yerleştirilmelidir.

Genel Hijyen

Trakeostomili hastalar kendileri temizliğe katılamıyorlarsa, yüzleri ıslak mendille temizlenmeli; boyun çevresindeki bezler sık sık değiştirilmelidir.

Trakeostomide Evde Bakım İçin Ne Gerekir?

Kalıcı trakeostomisi olan hastalar için ev tipi aspirasyon cihazı gerekir. Bu cihaz, aile bireyleri tarafından steril koşullarda kullanılabilir. Geçici trakeostomili hastalar ise hastane koşullarında kontrol edilerek bakıma devam etmelidir.

Trakeostomi Kanülü Ne Zaman Değiştirilir?

Kullanılan kanülün tipine göre değişim sıklığı farklılık gösterir.

Geçici kanüller genellikle ayda bir kez sağlık personeli tarafından değiştirilir.

Kalıcı kanüllerde, iç içe geçen iki kanül kullanılır. İçteki kanül hastanın yakınları tarafından kolaylıkla çıkarılıp temizlenebilir veya değiştirilebilir. Bu sistem, hastanın enfeksiyondan korunmasını kolaylaştırır.

Trakeostomi Açılan Bir Hastamdan Gözlemlerim

KVC (Kalp ve Damar Cerrahisi) yoğun bakım stajımda, kalp ameliyatı sonrası uzun süre entübe kalan bir hastada trakeostomi işlemi uygulandı.

Neden trakeostomiye karar verildi?

• Mekanik ventilasyonu kolaylaştırmak,
• Bilinç ve oryantasyon bozukluklarını daha iyi gözlemlemek,
• Entübasyon tüpünün oluşturduğu rahatsızlığı azaltmak amacıyla.

Hasta uyanık hale geldikten sonra, ağız bakımı düzenli olarak yapılıyor; azar azar su içmesine dikkat ediliyor, boğulma korkusuna karşı dikkatle beslenme planı oluşturuluyordu.

Bakım sürecinde neler yapıldı?

• Ağız ve trakeal sekresyonlar steril aspirasyon sondaları ile temizleniyordu.
• Aspirasyon sırasında cihaz filtreleri kontrol edilip gerekiyorsa değiştiriliyordu.
• İşlem sırasında iki kişi çalışıyor; biri steril koşullarda aspirasyon yaparken, diğeri ventilasyon cihazının ayarlarını kontrol ediyordu.

Yaklaşık 2-3 hafta sonra hastanın trakeostomisi kapatıldı. Sonrasında da enfeksiyon, kanama, darlık gibi komplikasyonlar açısından gözlemlenmeye devam edildi.

Trakeostomi, yalnızca tıbbi bir işlem değil; aynı zamanda hastanın yaşam kalitesini doğrudan etkileyen önemli bir süreçtir. Doğru bakım, düzenli takip ve aile bireylerinin bilinçli desteği ile bu sürecin yönetilmesi mümkündür.

Bu yazıda, hem teorik bilgiler hem de sahada karşılaştığım bir vaka üzerinden trakeostomiye dair tüm temel konuları paylaşmaya çalıştım. Umarım sizin için faydalı ve bilgilendirici bir kaynak olmuştur.

Simbians Platformu ile doğru ve güncel sağlık bilgisinin erişilebilir olmasını sağlıyoruz. Tüm içerikler sadece sağlık profesyonelleri ve tıbbi yazarlar tarafından hazırlanmaktadır.