Bu içerikle, kokain başta olmak üzere en sık kullanılan uyuşturucu maddelerin kanda, idrarda, saçta ve deride ne kadar süreyle tespit edilebildiğini; test türlerine göre farkları, bilimsel sınırlılıkları ve sık yapılan yanlış yorumları ayrıntılı ve anlaşılır bir dille öğreneceksiniz.

Uyuşturucu maddelerin vücutta ne kadar süre kaldığı konusu, hem sağlık hem de adli değerlendirmeler açısından sıkça merak edilir. Ancak bu süre; maddenin türüne, kullanım şekline ve yapılan testin kanda, idrarda, saçta ya da deride olmasına göre önemli ölçüde değişir. Bu yazının devamında, kokain başta olmak üzere farklı uyuşturucu maddelerin vücutta hangi testte ne kadar süreyle tespit edilebildiğini, birbiriyle bağlantılı ve bilimsel bir çerçevede ele alacağım.

Uyuşturucu Maddelerin Vücutta Kalma Süresi Neden Değişir?

“Uyuşturucu vücutta ne kadar kalır?” sorusu çok sık sorulur. Ancak bu sorunun tek ve net bir cevabı yoktur. Çünkü maddelerin vücuttan atılım süresi birçok faktöre bağlıdır.

• Maddenin türü ve kimyasal yapısı

• Kullanım dozu ve sıklığı

• Kullanım yolu (ağız, burun, damar, inhalasyon)

• Kişinin metabolizma hızı

• Karaciğer ve böbrek fonksiyonları

• Yaş, kilo ve yağ oranı

• Yapılan testin türü (kan, idrar, saç, deri)

Bu nedenle aynı madde, iki farklı kişide farklı sürelerde saptanabilir.

Test Türlerine Göre Genel Bakış

Önce testlerin neyi gösterdiğini netleştirelim.

• Kan testi: Saatler–günler (akut kullanım)

• İdrar testi: Günler–haftalar (en yaygın tarama)

• Saç testi: Haftalar–aylar (uzun dönem maruziyet)

• Deri/ter analizi: Saatler–günler (sınırlı kullanım)

Şimdi maddelere tek tek bakalım.

Kokain

Kokain, kısa etkili ama metabolitleriyle birlikte farklı testlerde farklı sürelerle saptanabilen bir maddedir.

Kanda

• Kokain: 6–12 saat

• Benzoylecgonine (metabolit): 1–2 gün

Kan testi genellikle çok yakın zamanda kullanım göstergesi verir.

İdrarda

• Tek kullanım: 2–4 gün

• Yoğun/düzenli kullanım: 7–10 gün

İdrar testlerinde çoğunlukla benzoylecgonine aranır.

Saçta

• İlk saptanma: Kullanımdan 7–10 gün sonra

• Kalma süresi: 3–6 ay, bazen daha uzun

Saç testi, kullanım mı yoksa çevresel bulaş mı ayrımı yapılmadan yorumlanmamalıdır.

Deride / Terde

• Saatler–1 gün

Esrar (Kannabis – THC)

THC yağda çözünen bir maddedir ve bu özelliği nedeniyle vücutta en uzun kalan maddelerden biridir.

Kanda

• Tek kullanım: 1–2 gün

• Düzenli kullanım: 7 güne kadar

İdrarda

• Tek kullanım: 3–7 gün

• Haftada birkaç kez: 10–15 gün

• Günlük kullanım: 30 gün ve üzeri

En sık yanlış anlaşılan madde esrardır. “Bir kez içtim” ifadesi idrar testiyle her zaman örtüşmez.

Saçta

• Kalma süresi: 3–6 ay

Deride / Terde

• 1–2 gün

Amfetamin ve Metamfetamin

Uyarıcı gruptadır ve merkezi sinir sistemi üzerinde güçlü etkilere sahiptir.

Kanda

• 1–3 gün

İdrarda

• 2–5 gün

• Yoğun kullanımda: 7 güne kadar

Saçta

• 3–6 ay

Deride

• 1–2 gün

MDMA (Ekstazi)

Sentetik bir uyarıcı ve halüsinojen özellik taşır.

Kanda

• 1–2 gün

İdrarda

• 2–4 gün

Saçta

• 3 ay ve üzeri

Deride

• Saatler–1 gün

Eroin ve Diğer Opiatlar (Morfin, Kodein)

Opiatlar hızla metabolize edilir ancak metabolitleri testlerde yakalanır.

Kanda

• Eroin: Saatler

• Morfin: 1 gün

İdrarda

• 2–4 gün

• Yoğun kullanım: 7 gün

Saçta

• 3–6 ay

Deride

• 1 gün

Sentetik Kannabinoidler (Bonzai vb.)

Bu grup maddeler testler açısından en sorunlu olanlardır.

Kanda

• Saatler–1 gün

İdrarda

• 2–3 gün

• (Standart testlerde her zaman yakalanmaz)

Saçta

• 3 ay ve üzeri (özel analiz gerekir)

Benzodiazepinler (Xanax, Diazepam vb.)

Tıbbi kullanımı olan ama kötüye kullanılabilen maddelerdir.

Kanda

• 1–3 gün

• Uzun etkili olanlarda daha uzun

İdrarda

• 5–10 gün

• Bazı türlerde 2–3 hafta

Saçta

• Aylarca

Alkol (Etil Alkol)

Alkol de psikoaktif bir maddedir ve sık sorulur.

Kanda

• Saatler

İdrarda

• Etil glukuronid (EtG): 24–72 saat

Saçta

• EtG ile: 3 ay

Neden Saç Testi En Yanıltıcı Olanıdır?

Saç testi uzun dönemi gösterir ama;

• Çevresel bulaş mümkündür.

• Kozmetik işlemler sonucu etkiler.

• Tek kullanım ile düzenli kullanım ayrımı zor olabilir.

Bu yüzden tek başına saç sonucuyla hüküm verilmesi bilimsel değildir.

En Sık Yapılan Yanlışlar

• Test türlerini birbirine karıştırmak

• “Vücutta kalma süresi” ile “etki süresini” aynı sanmak

• Tek kullanımın her zaman kısa sürede kaybolacağını düşünmek

• Saç testini kesin delil gibi görmek

Test Sonucu Ne Söyler, Ne Söylemez?

Uyuşturucu testleri şunu söyler.

• Maruziyet olmuş olabilir.

• Yakın ya da geçmiş kullanım ihtimali vardır.

Ama şunu tek başına söylemez.

• Ne kadar kullanıldı

• Ne zaman kesin olarak alındı

• Bağımlılık var mı

Bu nedenle sonuçlar klinik öykü, oranlar, test türü ve bilimsel eşikler ile birlikte değerlendirilmelidir.

Simbians Platformu ile doğru ve güncel verimlilik ve sağlık bilgisinin erişilebilir olmasını sağlıyoruz. Tüm içerikler sadece sağlık profesyonelleri ve tıbbi yazarlar tarafından hazırlanmaktadır.

Kaynaklar

Donateli, P., dos Santos, N. A., Charneau, S., de Sousa, M. V., Sabino, B. D., & Romão, W. (2025). Analysis of cocaine, benzoylecgonine, and ecgonine methyl ester in hair strands via matrix-assisted laser desorption ionization mass spectrometry (MALDI-MS). Journal of the Brazilian Chemical Society, 36(5), e-20240194.