Bu içerikle, verem (tüberküloz) hastalığının nasıl bulaştığını, kimlerin risk altında olduğunu ve bulaşmayı önlemek için bireysel ve kurumsal düzeyde hangi önlemlerin alınması gerektiğini öğreneceksiniz.

Her yıl dünya genelinde milyonlarca insanın sağlığını etkileyen verem, çoğu zaman geçmişte kalmış bir hastalık gibi görülse de hâlâ ciddi bir halk sağlığı sorunu olmaya devam ediyor. Özellikle sağlık çalışanları ve kalabalık yaşam alanlarında bulunan bireyler açısından risk yüksek.

Verem Nedir ve Nasıl Bulaşır?

Verem, Mycobacterium tuberculosis adı verilen bir basil tarafından oluşturulan bulaşıcı bir hastalıktır. En çok akciğerleri tutsa da, böbreklerden kemiklere, beyin zarından lenf bezlerine kadar pek çok organı etkileyebilir.

Peki, verem nasıl bulaşır?

Verem, genellikle hava yoluyla bulaşır. Öksüren, konuşan ya da şarkı söyleyen bulaştırıcı bir hasta, havaya mikrop içeren damlacık çekirdekleri yayar. Bu damlacıklar havada uzun süre asılı kalabilir ve solunduğunda sağlıklı bireylere bulaşabilir. Ancak iyi haber şu: Verem tedavi edilebilen bir hastalıktır ve Türkiye’de tedavi ücretsizdir.

Verem Neden Sağlık Çalışanları İçin Daha Büyük Risk Taşır?

Farklı araştırmalar, sağlık çalışanlarının vereme yakalanma riskinin genel toplumdan daha yüksek olduğunu göstermiştir. Bunun temel nedeni, hastanelerde özellikle bulaştırıcı hastalarla yakın temasta bulunmalarıdır. Özellikle hemşireler, temizlik personelleri ve solunum yolu ile doğrudan ilişkili birimlerde çalışanlar risk grubundadır.

Bu yüzden sağlık kurumlarında verem bulaşını önlemek için çok katmanlı önlemler uygulanması gerekir.

Peki, bu önlemler neler?

Verem Bulaşımını Önlemek İçin Yönetimsel Önlemler Neler Olmalı?

Sağlık kuruluşlarında verem bulaşını önlemenin ilk adımı, yönetimsel düzeyde bir plan oluşturmak ve uygulamaktır. Etkili yönetimsel önlemleri paylaşalım.

• Veremle ilgili risk değerlendirmesi yapılmalı, yazılı bir kontrol planı hazırlanmalıdır.

• Tanı konulmamış ama verem şüphesi olan hastalar diğer hastalardan ayrılmalı, izole edilmelidir.

• Bulaştırıcı hastalar mümkünse tek kişilik odalara alınmalı, değilse verem hastaları ve diğer hastalar farklı alanlarda tutulmalıdır.

• Hasta ziyaretleri açık havada ve kısa süreli olacak şekilde düzenlenmelidir.

• Hastaya öksürürken ağız ve burnunu kâğıt mendille kapatması öğretilmelidir. Odasından çıkarken cerrahi maske takması sağlanmalıdır.

• Balgam çıkarılan kaplar tek kullanımlık olmalı, tıbbi atık kutusuna atılmalıdır.

• Hastane personelinin işe girişte ve belirli aralıklarla sağlık taramaları yapılmalı, sonuçlar düzenli kaydedilmelidir.

Hastanelerde Mühendislik Önlemleri Neler İçermeli?

Verem gibi hava yoluyla bulaşan hastalıkların önlenmesinde mühendislik çözümleri büyük önem taşır. Bunlar arasında:

• Bulaştırıcı verem hastalarının odaları negatif basınçlı olmalıdır. Bu sayede mikrop içeren hava dış ortama sızmaz.

• UV lambalar ile havadaki basiller öldürülebilir. Bu yöntem, negatif basınca göre daha düşük maliyetlidir.

• HEPA filtreli fan sistemleri havayı temizler ancak kurulum ve bakım açısından pahalı ve sesli olabilir.

• Oda kapıları sürekli kapalı tutulmalı, odalar mümkünse güneş almalıdır.

Bu tür önlemlerle hem sağlık çalışanlarının hem de diğer hastaların güvenliği artırılır.

Vereme Karşı Maske Kullanımı Neden Gereklidir?

Maske kullanımı, veremin yayılmasını önlemede kişisel ama çok etkili bir savunma yöntemidir.

• Verem hastasının bulunduğu ortama giren herkes N95 gibi koruyucu maskeler takmalıdır.

• Hastanın odadan çıkarken cerrahi maske kullanması gereklidir.

• Hastanın öksürme ve hapşırma sırasında çevreye mikrop yaymasını önlemek için doğru maske kullanımı mutlaka öğretilmelidir.

Maske, sadece virüslere değil, verem gibi bakteriyel enfeksiyonlara karşı da koruyucu bir kalkandır.

Evde Verem Bulaşını Önlemek İçin Neler Yapılmalı?

Verem tedavisi sürecinde hastanın evde kalması gerekiyorsa, aile bireylerinin korunması adına şu önlemler alınmalıdır:

• Balgam çıkarma kabı varsa tuvalete boşaltılmalı ya da yıkanıp kaynatılmalıdır.

• Mutfak araç gereçleri, çarşaf ve havlular için normal temizlik yeterlidir.

• Hasta öksürürken veya hapşırırken ağzını kâğıt mendille kapatmalıdır.

• Odanın sık sık havalandırılması gerekir. Güneş ışığı mikrop öldürücü etkiye sahiptir.

• Hasta, balgam testleri negatif çıkana kadar mümkünse ayrı bir odada kalmalıdır.

Bu önlemlerle ev içi bulaşın önüne geçilebilir ve hasta iyileşme sürecinde hem kendi sağlığını hem de sevdiklerinin sağlığını koruyabilir.

Verem Tedavisi Mümkün mü?

Evet! Verem tamamen tedavi edilebilen bir hastalıktır. Türkiye’de verem tedavisi Sağlık Bakanlığı tarafından ücretsiz sunulmaktadır. Tedavi genellikle 6 ay süren antibiyotiklerle yapılır ve ilaçların düzenli kullanımıyla hastalık tamamen ortadan kalkar.

Ancak tedavinin etkili olabilmesi için;

• Tanının erken konması,

• Tedaviye düzenli devam edilmesi,

• Hastanın izolasyon kurallarına uyması gereklidir.

Verem, sanıldığı gibi geçmişte kalmış bir hastalık değildir. Günümüzde hâlâ birçok insan bu hastalıkla karşı karşıya kalmaktadır. Ancak doğru bilgi, uygun korunma önlemleri ve zamanında tedavi ile veremin hem bireysel hem toplumsal etkileri azaltılabilir.

Sen de bu konuda bilinçli davranarak hem kendi sağlığını koruyabilir hem de çevrendekilerin farkındalığını artırabilirsin. Eğer sağlık sektöründe çalışıyorsan ya da verem hastası bir yakınınız varsa, bu yazıdaki bilgileri uygulayarak önemli bir adım atmış olursun.

Simbians Platformu ile doğru ve güncel sağlık bilgisinin erişilebilir olmasını sağlıyoruz. Tüm içerikler sadece sağlık profesyonelleri ve tıbbi yazarlar tarafından hazırlanmaktadır. 

Kaynaklar

World Health Organization. (2024). Tuberculosis preventive treatment: Rapid communication. WHO.

Matteelli, A., Sulis, G., Capone, S., D’Ambrosio, L., & Migliori, G. B. (2023). Programmatic management of tuberculosis preventive treatment. International Journal of Infectious Diseases, 128, 42–49.

T.C. Sağlık Bakanlığı, Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. (2023). Tüberkülozdan Korunma.