Bipolar bozukluk bir duygudurum bozukluğu olarak karşımıza çıkmaktadır. Bir tür manik atak, depresif atak ya da her iki durumun da bir arada görüldüğü karmaşık atakları içeren, belli başlı dönemlerde kendisini gösterebilen ve bazen de iyilik halinde seyreden bir duygudurum bozukluğu olarak tanımlanabilmektedir.
Bu hastalık gerek biyolojik ve genetik gerekse psikososyal faktörlerle ilişkili olduğu, ölüm oranlarının yüksek seyrettiği, bir anda farklı duygularla bireyde karmaşa yaşattığı için kişinin günlük hayatını olumsuz etkilemektedir. Bu duygu karmaşasının ne zaman görüleceği belli olmadığından kişiye bakım veren insanlar için de maddi ve manevi olarak yük getiren bir hastalık olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bakım Yükleri
Bipolar bozukluk yaşayan hastalara belirli bir bakım verilir. Bakım verme; bu hastaların normal yaşantısını devam ettirmesine yardımcı olma, ona fiziksel, sosyal ve aynı zamanda da psikolojik yönde destek sağlayarak hastanın bu süreçte yanında aktif olarak bulunan en önemli kişiye bakım verici diyebilmekteyiz. Böylesine önemli bir rolü ya da görevi hastanın en yakınında bulunan kişiler üstlenmektedirler.
Bipolar hastalara bakım verenlerin onlara karşı üstlendikleri sorumlulukların yanı sıra kendi yaşamlarının da kalitesi fazlasıyla etkilenmektedir. Bipolar bozukluk yaşayan hastaların bakımını üstlenen bakım verici kişiler hastayla ilişkisi içerisinde kendi yaşam kalitesini düşürerek zorlu bir sürece girebilmektedir. Bakım verici bu süreçte hem kendi hayatına özenle devam etmeli hem de bipolar bozukluk yaşayan kişiye uygun davranmalı bakım veren – hasta dengesini güzel bir şekilde kurmalıdır.
Bakım Veren Yükleri
Bipolar bozukluk yaşayan hastanın birincil bakımını üstlenen kişi, hastalığı yaşayan kişinin hayatının merkezinde yer almaktadır. Bakım veren kişinin üzerine düşen sorumluluklar arttıkça hastayla arasındaki ilişki tek taraflı olmakta, ayrıca yoğun bir süreç olabilmektedir. Bu yoğunluk bakım veren kişide de duygu yoğunluğuna sebep olabilmektedir.
Bakım Verenlerde Bakım Yükü Bayutları
Bakım yükü boyutlarını 7 başlık altında inceleyebiliriz. Bunlar;
Doğrudan Bakım Gerektiren Durumlar
Bu durum hastanın bakıma fazlasıyla ihtiyaç duyduğu anlarda gözlemlenebilmektedir. Bipolar bozuklukta ani duygu değişimi olduğu için, doğrudan bakım sürece ve hastalığın evresine göre farklılık gösterebilmektedir. Doğrudan bakım yükü, hastanın günlük yaşantısını devam ettirmesinde önemli rol oynamaktadır.
Dolaylı Yoldan Bakım Gerektiren Durumlar
Hastaya bakım veren kişi aslında çok büyük bir sorumluluğu üzerine almaktadır. Bu süreçte bakım veren kişi hasta ile iş ve ev hayatı arasında kalma gibi sıkıntılar yaşayabilmektedir. Bu tarz bir durumda hastanın bakımını bakım verenin yanı sıra aile içerisinden başka üyelerin de üstlenmesi çok daha iyi olabilmektedir.
Fiziksel Olarak Meydana Gelen Zorluklar
Bakım veren kişi halsizlik, yorgunluk, sindirim sisteminde meydana gelen rahatsızlıklar vb. sorunlar yaşayabilmektedir.
Duygusal Olarak Meydana Gelen Zorluklar
Bipolar bozukluk yaşayan bireylerin bakımını üstlenen kişiler, onların duygu değişim anındaki davranışlarını yönetmeyi kendilerine sorumluluk edinmişlerdir. Bu durum bakım veren kişinin hayatında duygusal olarak çöküşlere neden olabilmektedir. Bakım veren kişilerin yaşadığı duygusal zorluklar ile tükenmişlik seviyeleri arasında yüksek bir ilişki olduğu gözlemlenmiştir.
Sosyal Anlamda Meydana Gelen Durumlar
Bipolar hastalara bakım veren kişiler hayatlarını onların hayatlarına göre şekillendirir. Kendi hayat yaşantısından ödün veren bakım verenler bu süreçte kendilerini yalnız hissedebilmektedir.
Hastalıktan Kaynaklanan Durumlar
Bipolar bozuklukta kişi birden mutlu olabildiği gibi aniden sinirlenip ne yapacağı belli olmayan davranışlarda da bulunabilmektedir. Bakım veren kişi bu durumda anında müdahale etmek için uykusuz kalmayı dahi göze almaktadır. Fakat bu tarz bir durumda bakım veren kişinin hayatının intihar durumu ile sonlandığı bile görülmektedir.
Hastalıktan Dolayı Kaynaklanan Ekonomik Yükümlülükler
Bipolar bozukluk yaşayan hastanın herhangi bir ekonomik gelirinin olmaması ve bunun yanı sıra da hastayla sürekli ilgilenmesi gerektiği için kendi işinden ayrılması gerekebilmekte, ekonomik sıkıntılarla karşılaşabilmektedir.
Bipolar bozukluk her şeyin ani yaşandığı manik, depresif ve karmaşık dönem evrelerinden oluşan bir hastalıktır. Her dönemde duygular bambaşka bir şekilde ve ani olarak yaşanmaktadır. Hastaların bakım yükü bakım veren için psikolojik, sosyal ve fiziksel açıdan yukarıda da anlattığım gibi çok kapsamlı bir süreci kapsamaktadır. Bu zamanda bakım veren çevresiyle etkileşimini azaltmamalı, kendi yaşantısına ve aynı zamanda bakım verdiği kişinin hastalığına dikkat ederek yaşantısına devam etmeyi sürdürmesi gerekmektedir.
Kaynaklar
Kuşçu MK. Rehabilitasyon Süreci ve Bakım Vericilik: Zedeleyen mi yoksa İyileyen mi? 3P Psikiyatri Psikoloji Psikofarmokoloji Dergisi 2000, 8, 30-34.
Özcan M, Kapucu SS. Demanslı Hastalara Bakım Veren Yakınlarının Yaşadıkları Sorunlar ve Hemşirelik Yaklaşımları, Akad Geriatri 2009, 1, 167-172.
Wingo AP, Harvey PD, & Baldessarini RJ. . Neurocognitive impairment in bipolar disorder patients: Functional implications. Bipolar Disorders 2009, 11(2), 113–125.
